Lalka to powieść społeczno-obyczajowa autorstwa Bolesława Prusa, która była publikowana w odcinkach w latach 1887–1889 na łamach dziennika „Kurier Codzienny”, a w 1890 roku została wydana w Warszawie przez wydawnictwo „Gebethner i Wolff”. Pierwotnie miała nosić tytuł "Trzy pokolenia", co miało nawiązywać do trzech generacji przedstawionych w powieści: Ignacego Rzeckiego (pokolenie dawnych idealistów, romantyczny idealizm polityczny), Stanisława Wokulskiego (pokolenie przejściowe) i Juliana Ochockiego (pokolenie nowych idealistów, pozytywistycznych idealistów naukowych). Prus ostatecznie zdecydował się na tytuł "Lalka", który odnosi się do zabawki Heleny Stawskiej i inspirowany był przeczytaną w gazecie notatką o procesie za kradzież dziecięcej zabawki. W "Słówku o krytyce pozytywnej" autor podkreślał, że tytuł nie odnosi się do Izabeli Łęckiej.
Akcja powieści rozgrywa się w latach 1878–1879 głównie w Warszawie, z epizodami w Paryżu i Zasławiu. Powieść składa się z kilku głównych wątków, w tym wątku miłości Stanisława Wokulskiego do Izabeli Łęckiej, wątku Ignacego Rzeckiego, baronostwa Krzeszowskich, Heleny Stawskiej oraz Juliana Ochockiego. Główny bohater, bogaty warszawski kupiec Stanisław Wokulski, zakochuje się w zubożałej arystokratce Izabeli Łęckiej i stara się zdobyć jej serce poprzez powiększanie swojego majątku i wkradanie się w łaski warszawskiej arystokracji.
Powieść jest także kroniką społeczną, ukazującą zróżnicowane warstwy społeczeństwa Warszawy końca XIX wieku. Prus przedstawia konflikty klasowe, społeczne aspiracje oraz postępujące przemiany gospodarcze i technologiczne. Poprzez losy swoich bohaterów, autor ukazuje trudności i dylematy związane z dążeniem do osobistego szczęścia i spełnienia zawodowego.
Ważnym elementem "Lalki" są również "Pamiętniki starego subiekta" – rozdziały pisane w formie pamiętnika przez Ignacego Rzeckiego, który opisuje swoją młodość, wspomnienia z powstania na Węgrzech, przyjaźń z samobójcą Katzem oraz aktualne wydarzenia związane ze Stanisławem Wokulskim. Pamiętniki te dostarczają subiektywnych komentarzy na temat panującej sytuacji politycznej i społecznej, uzupełniając główną narrację powieści.
Prus mistrzowsko analizuje psychologię postaci i przedstawia społeczne dylematy epoki, tworząc monumentalne dzieło, które wciąż porusza kwestie uniwersalne. "Lalka" to nie tylko literacki portret społeczeństwa XIX-wiecznej Polski, ale także jedno z najważniejszych dzieł polskiego pozytywizmu, będącego odzwierciedleniem zmian kulturowych i politycznych tamtego okresu.