„Lalka” Bolesława Prusa to jedna z najważniejszych powieści dziewiętnastowiecznej literatury polskiej. Pisarz kreśli w niej obraz współczesnego mu polskiego społeczeństwa, koncentrując się na mieszkańcach najważniejszego wówczas miasta — Warszawy. Wśród postaci powołanych do życia na kartach powieści można znaleźć reprezentantów różnych warstw społecznych i typów osobowości, od idealistów i marzycieli, po pragmatyków i cyników. W ten sposób Prus poddaje analizie złożoność relacji międzyludzkich, konflikty społeczne i moralne oraz problemy wynikające z podziałów klasowych.
Spis treści
Prus pisze o arystokracji jako klasie zdominowanej przez zepsucie moralne. Jej przedstawiciele często uważają się za lepszych od pozostałych ze względu na swoje urodzenie. Tracą majątki przez rozrzutny styl życia, a jednocześnie nie dopuszczają możliwości podjęcia pracy. Pojawiają się wśród nich wyjątki, ale zwykle to jednostki, które są niezrozumiane przez własne otoczenie.
Dwudziestopięcioletnia arystokratka, piękna kobieta o jasnych włosach i niebieskich oczach. Cieszy się powodzeniem wśród mężczyzn, ale nie jest zdolna do miłości. Jej męski ideał to posąg boga Apollina. Odnosi się do innych z wyższością, chociaż jej rodzina znajduje się w poważnych tarapatach finansowych. Żyje w przekonaniu, że wszystko istnieje, aby sprawiać jej przyjemność. Uważa, że małżeństwa powinno się zawierać na podstawie pochodzenia i majątku, dlatego nie satysfakcjonuje ją zainteresowanie ze strony Stanisława Wokulskiego — warszawskiego kupca. Gdy Izabela w końcu zgadza się go poślubić, nie dochowuje mu wierności. Decyzje Izabeli sprawiają, że zostaje sama. Po śmierci ojca postanawia wstąpić do klasztoru.
Ojciec Izabeli. Pochodzi z zamożnego rodu, ale przez swoją rozrzutność popadł w problemy finansowe. Mimo swojej sytuacji jest pełny pychy i poczucia wyższości. Gdy Izabela traci wszystkich adoratorów, umiera.
Bezdzietna kobieta w podeszłym wieku. W młodości była z wzajemnością zakochana w stryju Wokulskiego, ale nie mogła go poślubić, ponieważ był ubogim oficerem. Prezesowa Zasławska wyróżnia się na tle arystokracji. Dba o swoich parobków, nie ocenia ludzi, ze względu na pochodzenie. Zapisuje swój majątek potrzebującym, a nie zepsutemu krewnemu — Kazimierzowi Starskiemu.
Pochodzi z bogatej rodziny mieszczańskiej, ale wyszła za mąż za arystokratę. Jest nieszczęśliwa, ponieważ straciła córkę, a jej małżeństwo jest nieudane. Często wdaje się w konflikty. Niesłusznie oskarża Helenę Stawską o kradzież lalki. Po wykupieniu kamienicy Łęckich podwyższa czynsz, pozbywa się niewygodnych lokatorów oraz zwalnia rządcę Wirskiego.
Hazardzista i kobieciarz. Pozostaje w konflikcie z żoną, do której wraca, za każdym razem, gdy kończą mu się pieniądze. Potrafi jednak unieść się honorem.
Kolejny niemoralny kobieciarz. Roztrwonił pieniądze na hazard i zagraniczne podróże, dlatego chce się wzbogacić przez małżeństwo lub spadek. Gdy mu się to nie udaje, ucieka za granicę.
Atrakcyjna, zamożna wdowa. W młodości miała słabość do Starskiego, ale życiowe doświadczenie nauczyło ją, że należy unikać tego typu mężczyzn. Jest zainteresowana Wokulskim, ale nie może liczyć na wzajemność.
Mężczyzna w podeszłym wieku, ślepo zakochany w Ewelinie Janockiej. Bierze z ukochaną ślub, ale dowiaduje się, że ta zdradza go ze Starskim. Staje z nim do pojedynku, a potem rozwodzi się z niewierną żoną.
Bierze ślub z baronem ze względu na korzyści finansowe. Nie dochowuje mu jednak wierności, przez co wywołuje skandal.
Naukowiec i idealista, niepodobny do innych przedstawicieli arystokracji. Ukończył dwa kierunki studiów. Marzy o wynalezieniu maszyny latającej. Nie bawi go salonowe życie, dlatego jest uznawany za ekscentryka.
Hipokryta, który udaje patriotę i wymawia tylko puste słowa. Podziela wiele negatywnych cech arystokracji, między innymi przeświadczenie o wrodzonej wyższości tego stanu. Jest też antysemitą, nie zamierza współpracować ze Szlangbaumem.
Mierny skrzypek, którego chce poznać Izabela. Jest kłamcą i kobieciarzem.
Niskiej klasy aktor. Wie, że Łęcka się w nim podkochuje, ale ją ignoruje.
Uboga kuzynka Izabeli. Pomaga Łęckiemu w prowadzeniu domu, dlatego wie o jego problemach finansowych. Pełni też rolę powiernicy Izabeli.
Zaufany znajomy Krzeszowskich. Jest hazardzistą i oszustem. Nie zostaje ukarany za swoje uczynki, ponieważ Wokulski niszczy obciążające go dowody.
Prowadzi ochronkę dla sierot. Zajmuje się też organizacją kwest na cele dobroczynne. Początkowo swata Izabelę ze Starskim, ale później doradza jej małżeństwo z Wokulskim.
Młodsza siostra Eweliny. Potajemnie podkochuje się w Wokulskim.
Naśladuje angielską modę. Jest dwulicowy i wrogi wobec Wokulskiego, mimo że należy do prowadzonej przez niego spółki handlowej.
W powieści przedstawiono także losy szlachty, czyli kolejnej ubożejącej warstwy społecznej, a konkretniej jej potomków, którzy osiedlają się w miastach w poszukiwaniu źródła utrzymania.
Kupiec w średnim wieku. Zakochuje się w Izabeli Łęckiej, co motywuje go do wyjazdu na wojnę rosyjsko-turecką i pomnożenia majątku. W młodości fascynował się nauką, prowadził badania i rozpoczął studia, ale przerwał je z powodu udziału w powstaniu styczniowym. Jest właścicielem sklepu galanteryjnego, który wciąż rozwija. Gdy dowiaduje się o zdradzie Izabeli, wycofuje się z interesów, a następnie znika w niewyjaśnionych okolicznościach.
Piękna kobieta i samotna matka. Utrzymuje rodzinę, udzielając korepetycji. Z pomocą Wokulskiego, znajduje pracę w sklepie Milerowej. Przywiązuje się do Stanisława, z którym próbuje ją wyswatać Ignacy Rzecki. Wyprowadza się pod Częstochowę. Pomaga jej w tym Mraczewski, z którym się zaręcza.
Zaginiony mąż Heleny. Uciekł za granicę, ponieważ został niesłusznie oskarżony o zabicie lichwiarki. Umiera w Algierze jako Ernest Walter.
Córka Heleny. Dostaje od matki lalkę, podobną do własności baronowej Krzeszowskiej, co wywołuje konflikt.
Rządca w kamienicy Łęckich. Brał udział w kampanii napoleońskiej.
Ojciec Stanisława. Wciąż gromadzi pieniądze, aby rozpocząć proces i odzyskać majątek po przodkach.
Matka Heleny. Chciałaby, żeby jej córka poślubiła Wokulskiego.
Mieszczaństwo jest środowisko bardzo podzielonym, na co wpływa szczególnie kwestia zamożności. Należą do nich nie tylko Polacy, ale też Żydzi i Niemcy, co prowadzi do dodatkowych napięć.
Od czterdziestu lat jest subiektem, a od dwudziestu pięciu mieszka w pokoiku przy sklepie. Stary kawaler, któremu towarzystwa dotrzymuje stary pudel Ir. Bardzo troszczy się o swojego przyjaciela — Stanisława Wokulskiego. W młodości brał udział w węgierskiej Wiośnie Ludów. Jest zapalonym bonapartystą i romantykiem. Umiera, zaznawszy licznych rozczarowań.
Pracuje w sklepie Wokulskiego. Z niechęcią odnosi się do Rzeckiego. Jest antysemitą, dlatego zostaje zwolniony po przejęciu sklepu przez Szlangbauma. Decyduje się na wyjazd do Rosji.
Subiekt w sklepie Wokulskiego. Wyróżnia się urodą, jest kobieciarzem. Zostaje zwolniony, ale dzięki wstawiennictwu Łęckiej i hrabiny Karolowej, Wokulski znajduje mu posadę w Moskwie. Staje się socjalistą, ale zmienia poglądy po spotkaniu ze Stawską.
Należy do mniejszości żydowskiej. Jest przyjacielem Wokulskiego z czasów studiów. W młodości przeżył śmierć narzeczonej, co doprowadziło go próby samobójczej. Poświęcił dziesięć lat na badania etnograficzne ludzkich włosów, ale nikogo nie zainteresowały ich wyniki. Postanawia więc skupić się na gromadzeniu majątku. Początkowo jest zasymilowany, ale pod wpływem tendencji antysemickich, zbliża się do mniejszości żydowskiej.
Przyjaciel Wokulskiego z czasów powstania i zesłania na Syberię. Jest Żydem, który bezskutecznie próbował się zasymilować z polskim społeczeństwem. Wykonuje pracę subiekta w nowym sklepie Wokulskiego. Nie cieszy się sympatią wśród współpracowników, za co mści się, gdy przejmuje majątek Stanisława.
Przyjaciel Rzeckiego z czasów młodości. Należy do mniejszości żydowskiej. Razem z Ignacym bierze udział w Wiośnie Ludów. Nie radzi sobie z upadkiem powstania, dlatego popełnia samobójstwo.
Jest bratankiem i dziedzicem starszego Mincla. Po podziale majątku odłączył się od swojego brata, Franza. Przeniósł się z galanterią i mydłem na Krakowskie Przedmieście. Jest bonapartystą, czuje się Polakiem. Bierze ślub z Małgorzatą Pfeifer.
Niemiec i właściciel sklepu, w którym młody Rzecki uczył się zawodu. Jest porządkowy i wymagający.
Brat Jana. Po podziale majątku zostaje w starym sklepie z towarami kolonialnymi. Uważa się za Niemca i jest wrogiem Napoleona.
Żona Jana (młodszego). Wdaje się w romans z Wokulskim, z którym bierze ślub po śmierci męża. Jest dominującą i zaborczą kobietą. Umiera w piątym roku małżeństwa, zostawiając cały majątek Stanisławowi.
Ojciec Henryka, szaradzistą i lichwiarzem. Nie popiera idei asymilacji.
Córka właściciela winiarni, w której w młodości pracował Wokulski. Podkochuje się w Stanisławie, ale zostaje odrzucona.
Subiekt w sklepie Wokulskiego, socjalista i antysemita.
Moskiewski kupiec i przyjaciel Wokulskiego z czasów wygnania. Chce prowadzić interesy ze Stanisławem, dlatego sprowadza go do Paryża.
Mieszkaniec Paryża. Pracuje nad wynalezieniem metalu lżejszego od powietrza. Otoczenie uważa go za szaleńca.
Zamieszkują kamienicę Łęckich. Nie płacą czynszu oraz wchodzą w konflikt z Krzeszowską i Maruszewiczem.
Gubi czterysta rubli podczas pracy w sklepie Wokulskiego, ale ten mu to wybacza. Zdaniem służby jest oszustem.
Ajent handlowy i antysemita. Pozostaje w konflikcie z Rzeckim.
Radca i antysemita. Zwiastuje Wokulskiemu szybki upadek.
Prus opisał również los ubogiego mieszczaństwa i chłopstwa, którzy zostali pozbawieni środków do życia. Stanisław Wokulski pomaga im w wyjściu z niedoli.
Prostytutka, którą Wokulski poznaje podczas kwesty wielkanocnej. Trafiła do domu publicznego, ponieważ w szwalni nie była w stanie zarobić na swoje utrzymanie. Wokulski wysyła ją do domu dla upadłych dziewcząt prowadzonego przez siostry magdalenki, a potem pomaga jej znaleźć pracę. Maria zaczyna utrzymywać się z szycia, a nawet znajduje męża.
Woźnica, niegdyś zatrudniony u Wokulskiego. Niestety, wraz ze śmiercią konia stracił źródło utrzymania rodziny. Wokulski zapewnia mu zatrudnienie. Wysocki ma też brata, który jest dróżnikiem w Skierniewicach. To on ratuje życie Stanisławowi, gdy ten próbuje rzucić się pod pociąg.
Złota rączka z Zasławia, jest kowalem i stolarzem. Stracił swój warsztat w pożarze. Z pomocą Wokulskiego ponownie zaczyna zarabiać na swoje utrzymanie. Bierze ślub z Marią, która opiekowała się nim w chorobie. Nie może jednak wybaczyć żonie jej trudnej przeszłości.
Aktualizacja: 2024-09-12 12:46:59.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.