Mieszczaństwo to jedna z trzech warstw społecznych sportretowanych przez Bolesława Prusa w Lalce. Zróżnicowane pod względem etnicznym i finansowym, stanowi grupę najtrudniejszą do jednoznacznej oceny. Autor stawia jednak przed czytelnikiem tezę, że ta mająca największe horyzonty w rozwoju warstwa społeczna pozostaje zarazem jedną z najbardziej biernych. Tym samym przedstawia on na jej przykładzie problemy społeczeństwa polskiego doby XIX wieku, które nie pozwalały mu na rozwój.
Mieszczaństwo warszawskie w Lalce to niezwykle różnorodny konglomerat, nie tylko pod względem finansowym. Prus przedstawia zarówno biednych studentów, jak i rodzącą się inteligencję oraz bogatych finansistów miasta.
Wszyscy oni podzieleni są przy tym między nacje Niemców, Żydów i Polaków (ze względu na cenzurę Rosjanie wspomnieni są jedynie w postaci kupca Suzina). Każda z tych grup charakteryzuje się pewnymi cechami, które odróżniają ją od reszty.
Niemcy to sumienni i oszczędni ludzie, którzy nie traktują żadnej pracy jako ujmy. Dobrym przykładem może być rodzina Minclów, która była dumna ze swojego kupieckiego majątku.
Żydzi również charakteryzują się niezwykłą pracowitością oraz oszczędnością, posiadają przy tym "nos do interesów" - naturalną wręcz zdolność poruszania się w środowisku finansowym. Mniejszość ta kierowała się chęcią prowadzenia jak największych i najbardziej prosperujących biznesów w Warszawie, co prowadziło do rugowania z rynku Polaków. Żydzi byli przy tym niezwykle solidarni, zaciekle broniąc swojej pozycji biznesowej jako całości.
Polacy na tle pozostałych grup wypadali najgorzej. Prus opisał ich jako ludzi niezwykle zawistnych i pozbawionych cech potrzebnych do osiągnięcia sukcesu. Polscy mieszczanie byli bierni oraz źle nastawieni do ciężkiej pracy. Wszelkie próby wybicia się ponad swój stan, wprowadzenia zmian lub rozwoju traktowali z pogardą. Doświadczył tego nawet główny bohater, którego posądzano o bycie wariatem ze względu na ambicje i oczerniano. Część Polaków przedstawiała też antysemickie postawy.
Prócz narodowości, mieszczaństwo w Lalce można podzielić ze względu na pokolenia. Prus wyróżnia trzy, znacząco się od siebie różniące roczniki mieszczan.
Pierwszy z nich reprezentuje między innymi rodzina Minclów. Ludzie ci stanowili jednostki zaradne, pełne zaangażowania w swoją działalność i zdolne do poświęceń w imię sukcesu. Dzięki starannie przemyślanym decyzjom oraz etyce pracy byli w stanie powoli budować swoją pozycję społeczną, doskonale rozumieli przy tym swoją sytuację i otaczające ich realia.
Drugie pokolenie mieszczan reprezentować może Ignacy Rzecki. Są to ludzie wychowani w tradycji romantycznej, często byli bonapartyści. Oni również poświęcali się ciężkiej pracy z pełnym zaangażowaniem, nie robili tego jednak dla pieniędzy. Dla tego pokolenia mieszczan ważniejsze były ideały, walczyli oni na polu pracy za "wolność naszą i waszą".
Ostatnim pokoleniem jest to, do którego zaliczał się Stanisław Wokulski. Było ono niezwykle zróżnicowane. Główny bohater również kierował się silną etyką pracy, całe życie dążąc do powiększenia majątku i polepszenia swoich umiejętności. Jednak wielu mieszczan z jego rocznika to osoby całkowicie bierne, postrzegające wszelkie zmiany jako coś godnego pogardy. Ludzie młodsi od Wokulskiego są już przy tym kompletnie niezaradni życiowo, przy tym pozbawieni wszelkiej podbudowy ideowej.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.