Stanisław Wokulski jako główny bohater powieści Bolesława Prusa pod tytułem „Lalka” stanowi połączenie dwóch znamiennych dla XIX wieku światopoglądów — romantycznego i pozytywistyczne. Sam autor był blisko związany z drugim z nich, podejmując w książce ograniczenia tego nurtu i pokazując, że ideały pozytywistyczne, podobnie jak te pochodzące z poprzedniej epoki, nie są w stanie w pełni rozwiązać wszystkich problemów społecznych, politycznych i osobistych. Posługując się postacią Wokulskiego, konfrontuje on wartości drugiej połowy XIX wieku z rzeczywistością, ukazując zarówno ich potencjał, jak i słabości.
Główny bohater powieści wciela w życie wiele pozytywistycznych ideałów, a jego losy wskazują, jak trudna i często frustrująca jest próba ich realizacji. Stanisław Wokulski służy Prusowi do postawienia pytania, czy pozytywizm – rozumiany jako praca u podstaw, asymilacja Żydów, emancypacja kobiet, rozwój gospodarczy i naukowy — może przynieść realne zmiany w świecie zdominowanym przez nierówności społeczne i zacofanie.
Najbardziej wyróżniającą się cechą Stanisława Wokulskiego, którą można związać z pozytywizmem to jego podejście do pracy. Bohater rozumie ją jako czynnik uszlachetniający człowieka, element samorealizacji i sens życia. Wokulski pochodzi ze zubożałej szlachty, dlatego od najmłodszych lat ciężko pracuje nad zdobywaniem kolejnych umiejętności, które pomogą mu piąć się w górę drabiny społecznej. To wzór osoby przedsiębiorczej, zdolnej do wykorzystywania sytuacji i działania, o czym najlepiej świadczy fakt, że udało mu się pomnożyć własny majątek.
Natomiast w pozytywistycznym postrzeganiu pracy nie chodzi wyłącznie o jednostkowe korzyści, bo ma ona przynosić zysk całemu społeczeństwu. Idea epoki, która przyświeca działaniom głównego bohatera „Lalki” to pojęcie pracy u podstaw. Podczas spaceru po Powiślu, najbiedniejszej okolicy Warszawy, gdzie żyją osoby zmarginalizowane, przyznaje, że jedynie praca może uleczyć masy. Nie pozostaje w tym gołosłowny, ponieważ pomaga ubogim napotkanym na swojej drodze (Mariannie, Węgiełkowi i Wysockiemu) w znalezieniu pracy zarobkowej.
Na kartach „Lalki” widać również wiarę Wokulskiego w ideę pracy organicznej, według której społeczeństwo postrzegane jest jako żywy organizm. Z tego powodu bohater krytykuje postawę arystokracji, która trwoni posiadane majątki i autorytet. Sam Wokulski próbuje działać w zgodzie z ideą, wciągając wyższe warstwy do swoich interesów i wykorzystując ich nagromadzony kapitał i koneksje dla budowania kapitału narodowego. Wokulski jest również osobą tolerancyjną, która nie wykazuje uprzedzeń względem mniejszości.
Do tego nie należy zapomnieć o fascynacji nauką. W młodości główny bohater myślał o karierze naukowej, jednak porzucił ten plan z powodu wybuchu powstania styczniowego. Niemniej żywe zainteresowanie postępem technicznym nie opuściło go do końca. Najlepszym tego przykładem są jego stosunki z profesorem Geistem i Julianem Ochockim.
Chociaż Stanisław Wokulski może wydawać się idealnym przykładem pozytywisty, warto nadmienić, że Bolesław Prus uzbroił go również w wiele elementów bohatera romantycznego. Dzięki temu to postać intrygująca, która uosabia konfrontację założeń ideowych XIX wieku.
Aktualizacja: 2024-10-07 16:10:11.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.