Scjentyzm to nurt filozoficzny charakterystyczny dla XIX wieku, wywodzący się z empiryzmu i pozytywizmu, który zwrócił uwagę rzeczywistość dostępną poznaniu. Zawdzięczamy mu między innymi bardzo prężny rozwój nauk przyrodniczych w tamtym okresie. Pogląd ten nie przeszedł bez echa również w literaturze. Żywo zainteresowali się nim pisarze polscy, między innymi Bolesław Prus, który do scjentyzmu nawiązał w „Lalce”.
Spis treści
Scjentyzm to zespół poglądów filozoficznych uformowanych w drugiej połowie XIX wieku, wywodzących się z empiryzmu, pozytywizmu i materializmu przyrodniczego. Polegał on na przekonaniu, że jedyną pewną i wartościową formą poznania jest wiedza naukowa oparta na empirycznych dowodach i metodach badawczych. Zgodnie z tą ideą, wszelkie zjawiska — zarówno przyrodnicze, jak i społeczne i psychologiczne — można zrozumieć i wyjaśnić za pomocą nauki. Scjentyzm zakładał, że rozwój dyscyplin ścisłych, przyrodniczych i technicznych prowadzi do postępu ludzkości, podnoszenia jakości życia i rozwiązywania problemów społecznych.
Konsekwencją scjentyzmu jest postulat zastosowania we wszelkich dziedzinach poznania, łącznie z filozofią i humanistyką, metod matematycznych oraz przyrodniczych. Jednocześnie ten prąd myślowy opiera się wszystkim systemom metafizycznym (szczególnie religii), które nie pozyskują i nie weryfikują wiedzy przy pomocy poznania naukowego.
Scjentyzm rozumiany jako pokładanie nadziei w poznaniu naukowym ujawnia się w postawie kilku bohaterów najpopularniejszej powieści Bolesława Prusa, łącznie z pierwszoplanowym Stanisławem Wokulskim. W młodości mężczyzna kształcił się w naukach przyrodniczych i dążył do zostania uczonym, ale zrezygnował z tej ambicji, aby poświęcić się działalności handlowej. Mimo to, do końca pozostaje przekonany o publicznej użyteczności najnowszych osiągnięć naukowych. Warto też zauważyć, że Wokulski przejawia miejscami podejście ewolucjonistyczne względem społeczeństwa polskiego — szczególnie widoczne jest, to kiedy porównuje realia życia warszawiaków i paryżan. Koncepcja ewolucjonizmu socjologicznego również jest przejawem scjentyzmu, ponieważ próbuje rozumieć grupy społeczne w świetle nauk Karola Darwina.
Kolejnym przykładem propagowania scjentyzmu jest postawa Juliana Ochockiego. Ten nierozumiany przez otoczenie i wyalienowany arystokrata owładnięty jest marzeniem zbudowania machiny latającej. Jako osoba wyedukowana gardzi próżniaczą arystokracją, a swoją pasję pragnie przekuć w pożyteczny dla ludzkości wynalazek.
Do grona wyznawców scjentyzmu należy również zaliczyć profesora Geista. Człowiek ten poświęcił w życiu wszystko tylko jednemu celowi — pragnieniu wynalezienia metalu lżejszego od powietrza. Wierzy, że to odkrycie zmieniłoby układ sił, pozwalając słabszym masom przeciwstawić się opresji ludzi możnych.
Aktualizacja: 2024-10-01 19:08:44.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.