Artyści poprzez wieki dokonywali wielokrotnie swego rodzaju samookreślenia. Podejmowali tematykę swojej roli w świecie, społeczeństwie i rzeczywistości. Podczas każdej epoki literackiej widzieli się jednak inaczej, na nowo kreśląc stawiane przed sobą zadania oraz swoje własne charakterystyki. ...
Samotność czasem dotyka każdego. Mimo prawie siedmiu miliardów ludzi na tej planecie jest jednym z najbardziej ludzkich stanów egzystencji. Można być samotnym pośród tłumów, cierpieć wyobcowanie w gronie kochającej rodziny. Nie można uciec od tego momentu, jedynie liczyć na jego przejściową formę. Literatura, jako swoisty zapis ludzkiej duszy, starała się poprzez wieki oddać samotność poprzez rozliczne dzieła....
Rozmyślania eschatologiczne towarzyszą człowiekowi w każdym okresie dziejów i we wszystkich znanych kulturach. Ważnym jego elementem jest pytanie o cenę, jak płacimy po śmierci za wyrządzone zło. Chrześcijaństwo stan lub miejsce kary na grzesznikach nazywa piekłem....
Zło od zawsze fascynowało człowieka. Czasami robiło to w sposób nikczemny, powodując jego powielanie. Wielokrotnie jednak zwróciło jego uwagę z zupełnie odmiennego powodu. Chciano poznać jego genezę, scharakteryzować niezwykle złożoną naturę....
Rewolucja - słowo budzące jednocześnie nadzieję, wolę walki i postrach. Zjawisko społeczne, które w historii ludzkości wielokrotnie zmieniało jej bieg na całe pokolenia. Przez jednych hołubione jako wyraz niezależności i nadziei na lepsze jutro. Dla innych niszczycielski żywioł, który w istocie rzeczy nic nie zmienia. Literatura od wieków bada zjawisko rewolucji. Nie jest więc dziwne, że stanowi ono, szczególnie od czasów oświecenia, ważny motyw literacki....
Problematyka zbrodni, czyli czynu szczególnie potępianego w oczach społeczności, zazwyczaj pojawia się w towarzystwie idei kary. Wspólnie tworzą motyw literacki, znany już od starożytności. Zazwyczaj podejmuje on problematykę istnienia niezaprzeczalnej sprawiedliwości we wszechświecie i roli kary w naprawianiu wyrządzonej przez zbrodniarza krzywdy. Współcześnie jest on pogłębiony o badanie wpływu zła na psychikę zbrodniarza oraz zadaje pytanie o samo istnienie sprawiedliwości....
Podróżowanie to jedna z najbardziej pierwotnych aktywności człowieka. Przypisaliśmy jej z tego powodu wiele wartości, które następnie oddała literatura. Jedną z nich jest rozwój, rozumiany również jako dojrzewanie....
Sen jest czynnością, która zajmuje nam ponad połowę życia. Całkowicie naturalna, od fascynowała swoją niesamowitą naturą. Zamknięcie oczu otwiera przed człowiekiem świat fantastycznych wizji, a sam proces jest niejako „młodszym bratem śmierci”. Dlatego też od starożytności widziano w nim bramę do mistycznego świata, narzędzie profetyczne i zwierciadło duszy....
Przyjaźń to słowo o wielkiej wadze. Opisuje relację, do której jako ludzkość przywiązujemy znaczenie, choćby poprzez odróżnianie prawdziwej przyjaźni od jej imitacji. Literatura oddaje wagę tego słowa poprzez użycie go jako jednego z podstawowych motywów. Przyjaźń może napędzać akcję utworu, opisywać więź między postaciami czy stanowić oś dramatycznych wydarzeń między nimi. Przede wszystkim zaś, literatura pokazuje siłę tej relacji i trudność, z jaką się ją zawiązuje....
Miłość to jedno z najważniejszych słów w historii ludzkości. Pojęcie, które się za nim kryje, nie jest jednak jednolicie zdefiniowane. Jako topos literacki miłość jest przedstawiana na wielu płaszczyznach: fizycznej, emocjonalnej i duchowej. Może stanowić temat samego utworu, motor napędowy akcji, bądź element budowy postaci....
Akcja dzieł literackich rozgrywa się w wielu różnych miejscach, a jednym z nich są miasta. Pojawiają się one w literaturze już od czasów starożytnych i często pełnią funkcję nie tylko dekoracji czy tła, ale wręcz kolejnego bohatera tekstu....
Śmierć jest czymś, co czeka każdą żywą istotę, zarówno człowieka, jak i zwierzęta i rośliny. Jest też jednym z najbardziej frapujących ludzkość zjawisk, ponieważ jak do tej pory nie uzyskała ona odpowiedzi, co dzieje się z człowiekiem po przekroczeniu tej ostatniej granicy....
Jednym z najważniejszych środowisk w życiu człowieka, które wpływa na jego ukształtowanie, jest rodzina. Może ona być ona kochająca i wspierająca, może też być nieprzyjazna i zdystansowana, a może także być dotknięta tragedią, dręczącą ją przez pokolenia....
Praca to jedna z podstawowych czynności, jaką ludzie wykonują codziennie, by zapewnić sobie środki do życia. Zmieniała się ona jednak na przestrzeni wieków, miała inny cel i inaczej była wynagradzana....
Władza jest tematem wzbudzającym spore kontrowersje. Wywołuje to różne podejście, jakie mają do niej ludzie. Jedni uważają władzę za służbę publiczną, inni za narzucanie swojej woli ogółowi. Skutkiem tego od wieków polemizujemy na temat jej natury i celowości. Kusząca, upajająca i deprawująca władza stanowi ważny motyw w literaturze....
Tam gdzie jest władza i zasady, tam pojawia się też i bunt. Często buntują się młodsze pokolenia przeciwko starszym, sądząc, że lepiej potrafią urządzić świat i zasady rządzące rzeczywistością....
Vanitas vanitatum et omnia vanitas - marność nad marnościami i wszystko marność, jak głosi znana, łacińska sentencja. Wszystko przemija, każdego czeka śmierć, a wszystko, co spotyka człowieka to tylko nietrwała marność....
Wolność jest jedną z najwyżej cenionych wartości w życiu człowieka. W jej imieniu ludzie oddają wszystko, co tylko mają, ofiarowując nawet swoje życie. Niektórzy nie wyobrażają sobie bez wolności życia....
Dom - to miejsce, które budzi skojarzenia w każdym człowieku. Mogą one być pozytywne i odnosić się do poczucia bezpieczeństwa, rodziny, miłości i spokoju, ale także mogą budzić skojarzenia z cierpieniem, bólem i zagrożeniem....
Jedną z wielu motywacji, które popychają ludzi do działania, jest ambicja. Definiowana jest ona jako cecha charakteru, która popycha ludzi do stawiania sobie wyzwań i pokonywania trudności w życiu....
Zdawałoby się, że taniec jest czynnością prozaiczną ze względu na swoją powszechność w kulturze. Wesela, czy rauty nie mogą odbyć się bez odrobiny rytmicznych pląsów. Urządzamy konkursy tańca, a derwisze wykorzystują go jako formę medytacji i modlitwy. Nie powinno więc dziwić, że ta forma aktywności ma swoje miejsce również w literaturze....
Od początku swojego przebywania na tej ziemi aż po jego kres, poruszamy się w przestrzeni czasie. Przyjmując rolę alegorii życia, dorastania czy poszukiwania oświecenia, wędrówka stała się motywem towarzyszącym nam od niepamiętnych czasów. Tym samym stała się jednym z najważniejszych toposów w całych dziejach literatury....
W życiu człowieka pojawia się wiele silnych emocji, które mają na niego znaczący wpływ. Jednym z nich jest tęsknota. Może mieć ona różne źródła - tęskni się za ukochaną osobą, za zmarłymi bliskimi, za zwierzętami, za ojczyzną, gdy przebywa się poza jej granicami, a nawet za ulubionymi rzeczami, które się w jakiś sposób utraciło. ...
Jedną z niewielu pewnych w życiu rzeczy jest jego przemijanie. Dotyka ono wszystkiego, co otacza człowieka - jego bliskich, natury, zwierząt, rzeczy, pamięci, a także jego samego....
Akcja wielu znanych dzieł literackich toczy się w różnych miejscach - miastach, zamkach, urzędach, a jednym z najczęściej wykorzystywanych motywów jest wieś. Tereny wiejskie są szczególnie mocno obecne w literaturze polskiej....
Biblia to jedna z najważniejszych książek w dziejach świata. Stanowi świętą księgę chrześcijaństwa, a przy tym ogromnie istotny element całej cywilizacji łacińskiej. Literatura i sztuka czerpią z niej od czasu średniowiecza, po dzień dzisiejszy. Tym samym biblia inspiruje, dostarcza nawiązań i alegorii....
Jednym z najbardziej poruszających i potępianych czynów w historii ludzkości jest zdrada. Przybiera ona różne formy - zdradzić można swój kraj, współmałżonka, przyjaciół, naród czy rodzinę. Jednak za każdym razem jest ona tak samo potępiana i trudno jest znaleźć jej obrońców....
Choroby od zawsze przerażają ludzi i stanowią temat licznych rozważań, dyskusji oraz prac, których celem jest ich wyeliminowanie. Często choroby ze względu na swoje objawy stają się tematem tabu....
Jednym z najważniejszych motywów obecnych w literaturze jest theatrum mundi - teatr świata. Motyw ten przedstawia świat i ludzi jako teatr, scenę i grających na niej aktorów....
Człowiekowi od zawsze towarzyszyło przeświadczenie o istnieniu czegoś poza realną doczesnością. W mitologiach wszystkich ludów odnaleźć możemy przeróżne istoty, od straszliwych potworów po psotliwe chochliki. Nie jest więc niczym dziwnym, że motyw fantastyczny ma swoje miejsce w literaturze. Kreatywność ludzka wykorzystuje go zazwyczaj jako przenośnię do ukazania idei bądź prawd, które w inny sposób byłyby trudne do wyrażenia....
Motyw apokalipsy pochodzi z Biblii i dosłownie oznacza objawienie lub odsłonięcie. Jest ona szczególnego rodzaju proroctwa. Opowiada ono o tym, co będzie się dziać w ostatnich dniach istnienia świata....
Od początku istnienia świata twórcy zastanawiają się, kim naprawdę jest kobieta i co składa się na jej pełny obraz. W literaturze jest ona jednym z najczęściej wykorzystywanych motywów, a każda epoka portretowała kobietę w inny sposób, zależny od światopoglądu, jaki akurat był najpopularniejszy....
Wspomnienia to rzecz wyjątkowo cenna. Są one dla człowieka niezwykle użytecznym narzędziem, dzięki któremu on sam oraz jego bliscy mogą wciąż być w pamięci innych, co sprawia, że po śmierci nie znikają ostatecznie....
Człowiek nieustannie snuje marzenia o miejscu pełnym szczęścia, spokoju i dostatku, w którym wszyscy czuliby się dobrze i nie sięgały tam żadne zagrożenie....
Jedną z najtrudniejszych rzeczy w życiu człowieka może być przebaczenie innym krzywd, które się od nich doznało. Przebaczenie wymaga silnej woli i charakteru, a czasami w życiu pojawiają się takie wydarzenia, których nie da się wybaczyć i zapomnieć....
Miłość jest jednym z najczęściej poruszanych tematów w literaturze, szczególną zaś popularnością cieszy się motyw miłości nieszczęśliwej. Cierpiący kochankowie zostali sportretowani wiele razy w różnych dziełach....
Szaleństwo często opisywane jest jako zespół majaków i urojeń, które występują same z siebie lub pod wpływem tragicznego, straszliwego doświadczenia, jakiemu poddany został człowiek....
Od zarania dziejów człowiek zastanawia się nad tym, jakie siły mają wpływ na jego życie i czy kształtuje je sam, czy jest tylko zabawką, igraszką w rękach jakiejś wyższej istoty....
Przyroda towarzyszy człowiekowi od zawsze. Była obecna w istnieniu naszego gatunku, nim jeszcze odkryliśmy sztukę. Dlatego też możemy śmiało uważać ją za jeden z najstarszych toposów literackich. Przyroda bywa tłem wydarzeń, ale często również pełnoprawnym bohaterem....
Cierpienie jest doświadczeniem, które dotyka każdego człowieka, bez względu na wiek. Może mieć ono różne źródła - strata bliskiej osoby, śmierć, problemy w życiu, problemy z pracą czy z rodziną, a nawet ból odczuwany w związku z aktualnie czytaną książką....
Patriotyzm pochodzi od łacińskiego słowa „patria” - ojczyzna. Oznacza ono postawę szacunku i szczególne umiłowanie właśnie ojczyzny. Chociaż sama definicja wydaje się łatwa, kwestia patriotyzmu gorączkowo rozpala ludzkie umysły. Szczególnie w Polsce, zważywszy na naszą burzliwą przeszłość, literatura często podnosi motyw patriotyzmu. ...
Jedną z najważniejszych osób w życiu człowieka jest matka, która sprowadza go na świat, opiekuje się dzieckiem, uczy je i wychowuje. Z tego powodu figura matki stała się popularnym motywem literackim, pojawiającym się w wielu dziełach już od czasów starożytnych....
Dziecko oraz dzieciństwo to często pojawiający się w literaturze motyw. Kojarzy się on z radością, beztroską, czasem spędzonym na zabawie i nauce. I rzeczywiście, często opisywane w literaturze historie dzieci takie właśnie są....
Wojna to jedno z tych doświadczeń, przez które przechodzi niemal każde pokolenie. Jest to sytuacja graniczna, która zmienia ludzi i sprawia, że świat nigdy już nie wraca do poprzedniego kształtu....
Starość to okres w życiu człowieka, który kojarzony jest ze śmiercią, chorobami i brakiem sprawności. W literaturze ten motyw obejmuje jednak szersze zagadnienie....
Ojciec, tak samo jak matka, jest jedną z najważniejszych osób w życiu każdego człowieka. W literaturze jego motyw kojarzony jest z dawaniem życia, zarządzaniem rodziną, dawaniem początku całym rodom....
Jedną z największych tajemnic, które człowiek napotyka w swoim życiu są kwestie związane z religią, metafizyką oraz z istnieniem Boga. Na przestrzeni wieków ludzkość tworzyła różne religie, mity i opowieści o stworzeniu świata, a zjawiska, których nie potrafiła pojąc, tłumaczyła sobie istnieniem siły wyższej, tworzono całe panteony różnorakich bóstw....
Młodość jest jednym z tych etapów życia człowieka, które kojarzą się z energią, ideałami, chęcią do działania i zmiany świata, ale także z buntem i sprzeciwem przeciwko zastanemu porządkowi świata....
Szczęście to stan, do którego osiągnięcia dążą wszyscy żyjący ludzie. Dzieje się tak już od początku istnienia świata, jednak każda społeczność i każda epoka inaczej definiowały stan szczęścia. Ludzie opierają je i czerpią z różnych źródeł - dla jednych będzie to rodzina, dla innych sukcesy zawodowe, pojawiają się nawet osoby, które cieszą się, gdy innym nie powodzi się w życiu....
Jedną z ról, jakie może przyjąć w swoim życiu człowiek, jest ojcostwo. Bycie ojcem to jedno z najbardziej odpowiedzialnych zadań, jakich można się w życiu podjąć. Łączy się ono z licznymi obowiązkami i zadaniami....
Bieda jest jednym z najbardziej przerażających stanów, które mogą dotknąć człowieka w czasie trwania jego życia. Łączy się ona z brakiem środków na zaspokojenie podstawowych potrzeb, głodem, niewłaściwym warunkami mieszkaniowymi, zaniedbaniem, chorobami, a czasami nawet śmiercią....
W literaturze znaleźć można wiele portretów postaci kobiecych o zróżnicowanych charakterach i prezentujących różne światopoglądy. Wśród nich wyróżnia się motyw femme fatale - kobiety fatalnej, przynoszącej mężczyznom zgubę i nieszczęście....
Słowo utopia w języku greckim oznacza miejsce, którego nie ma, nie istnieje ono w prawdziwym świecie. Z czasem w literaturze stało się ono nazwą światów wymyślonych przez autorów, które charakteryzują się idealnym systemem politycznym, w którym wszyscy ludzie są szczęśliwi....
Jednym z często powracających w literaturze motywów jest samobójstwo. Staje się ono ostatecznym rozwiązaniem dla wielu bohaterów literackich. Czasami jest sposobem zakończenia ogromnego cierpienia, a innym razem może być ucieczką od losu gorszego niż śmierć....
Los narodu żydowskiego jest losem trudnym, co zostało także uchwycone w literaturze. Historia Żydów jest także nierozłącznie spleciona z Polską, dlatego też motyw tego narodu często pojawia się w dziełach polskich autorów, zajmuje w nich wiele miejsca, a bohaterowie żydowskiego pochodzenia mają tam swoją liczną reprezentację....
Ojczyzna, z łaciny „patria”, to jedno z najczęściej wspominanych w naszej kulturze słów. Odmienimy je przez wszystkie przypadki, debatujemy nad jego znaczeniem. Nic więc dziwnego, że jej motyw jest spotykany we wszystkich epokach literackich, szczególnie w Polsce. Motyw ten ma przy tym wiele znaczeń: ojczyznę się kocha, broni, nie rozumie i tęskni do niej....
Zmiana to, paradoksalnie, stały element życia. Literatura jako jego obicie, korzysta z motywu przemiany bohatera literackiego. Taka metamorfoza zachowań i poglądów może nastąpić w wyniku wydarzeń opisywanych przez dzieło, głębokiej refleksji, czy nawet interwencji sił wyższych. Motyw ten związany jest przy tym z bohaterem dynamicznym - postacią, która zmienia się w toku akcji dzieła literackiego....
Motyw dojrzewania należy do najstarszych toposów znanych ludzkości. Występuje we wszystkich kulturach i czasach, co wynika z natury ludzkiej. Przedstawia trudy wchodzenia w wiek dorosły, zmiany towarzyszące dorastaniu. Często przybiera też formę moralizatorską....
