Artysta był na przestrzeni wieków obiektem licznych dociekań, również tych samokrytycznych. Widziano w nim człowieka natchnionego, pośrednika między światem idei i ziemskim padołem. Czasami nadawano status podobny kapłanowi, innym razem dostrzegając w nim jedynie niezwykle uzdolnionego człowieka....
Człowiek jako istota społeczna, ma predyspozycje do życia pośród sobie podobnych. Dlatego też samotność postrzega raczej negatywnie. Niemniej, stanowi ona ważne zagadnienie w ludzkim życiu, co dostrzegła i wykorzystała literatura. Poprzez wieki samotność była brzemieniem, z którym bohater musiał sobie radzić. Dostrzegano też jednak inną stronę tego stanu – wyrzeczenie, pozwalające skupić się na wartościach wyższych i odseparować od zgiełku świata doczesnego....
Rozmyślania eschatologiczne towarzyszą człowiekowi w każdym okresie dziejów i we wszystkich znanych kulturach. Ważnym jego elementem jest pytanie o cenę, jak płacimy po śmierci za wyrządzone zło. Chrześcijaństwo stan lub miejsce kary na grzesznikach nazywa piekłem....
Zło od zawsze fascynowało człowieka. Czasami robiło to w sposób nikczemny, powodując jego powielanie. Wielokrotnie jednak zwróciło jego uwagę z zupełnie odmiennego powodu. Chciano poznać jego genezę, scharakteryzować niezwykle złożoną naturę....
Rewolucja - słowo budzące jednocześnie nadzieję, wolę walki i postrach. Zjawisko społeczne, które w historii ludzkości wielokrotnie zmieniało jej bieg na całe pokolenia. Przez jednych hołubione jako wyraz niezależności i nadziei na lepsze jutro. Dla innych niszczycielski żywioł, który w istocie rzeczy nic nie zmienia. Literatura od wieków bada zjawisko rewolucji. Nie jest więc dziwne, że stanowi ono, szczególnie od czasów oświecenia, ważny motyw literacki....
Problematyka zbrodni, czyli czynu szczególnie potępianego w oczach społeczności, zazwyczaj pojawia się w towarzystwie idei kary. Wspólnie tworzą motyw literacki, znany już od starożytności. Zazwyczaj podejmuje on problematykę istnienia niezaprzeczalnej sprawiedliwości we wszechświecie i roli kary w naprawianiu wyrządzonej przez zbrodniarza krzywdy. Współcześnie jest on pogłębiony o badanie wpływu zła na psychikę zbrodniarza oraz zadaje pytanie o samo istnienie sprawiedliwości....
Exegi monumentum to łacińska sentencja, pierwszy wers słynnej ody Horacego. Oznacza dosłownie "stawiam sobie pomnik (trwalszy niż ze spiżu)". W poezji wyraża on przeświadczenie o nieśmiertelności sławy poety, zdolnej do osiągnięcia poprzez dzieło literackie. Na przestrzeni wieków motyw ten wykorzystywany był przez wielu twórców. Inspirował, podlegał różnej interpretacji, w XX wieku zaś podjęto z nim pewną polemikę....
Podróżowanie to jedna z najbardziej pierwotnych aktywności człowieka. Przypisaliśmy jej z tego powodu wiele wartości, które następnie oddała literatura. Jedną z nich jest rozwój, rozumiany również jako dojrzewanie....
Sen jest czynnością, która zajmuje nam ponad połowę życia. Całkowicie naturalna, od fascynowała swoją niesamowitą naturą. Zamknięcie oczu otwiera przed człowiekiem świat fantastycznych wizji, a sam proces jest niejako „młodszym bratem śmierci”. Dlatego też od starożytności widziano w nim bramę do mistycznego świata, narzędzie profetyczne i zwierciadło duszy....
Przyjaźń to słowo o wielkiej wadze. Opisuje relację, do której jako ludzkość przywiązujemy znaczenie, choćby poprzez odróżnianie prawdziwej przyjaźni od jej imitacji. Literatura oddaje wagę tego słowa poprzez użycie go jako jednego z podstawowych motywów. Przyjaźń może napędzać akcję utworu, opisywać więź między postaciami czy stanowić oś dramatycznych wydarzeń między nimi. Przede wszystkim zaś, literatura pokazuje siłę tej relacji i trudność, z jaką się ją zawiązuje....
Miłość to jedno z najważniejszych słów w historii ludzkości. Pojęcie, które się za nim kryje, nie jest jednak jednolicie zdefiniowane. Jako topos literacki miłość jest przedstawiana na wielu płaszczyznach: fizycznej, emocjonalnej i duchowej. Może stanowić temat samego utworu, motor napędowy akcji, bądź element budowy postaci....
Miasto to wymysł człowieka, który można wręcz określić sztucznym ekosystemem. Miejsca i ludzie wchodzą tu w złożoną sieć interakcji, która stwarza zarazem ogromne możliwości jak i budzi strach. Może być labiryntem, w którym czai się niewysłowione, deprawujące zło. Zatrutym fizycznie i moralnie Babilonem. Z drugiej strony może fascynować swoją kosmopolityczną naturą, piękną architekturą i długą historią. Literatura oddaje tę podwójną naturę miasta....
Cokolwiek się urodzi, musi umrzeć. To banalne stwierdzenie zawiera jednak bardzo głębokie przesłanie. Takie, nad którym od niepamiętnych czasów głowi się literatura. Topos śmierci jest bowiem jednym z najstarszych, jakie zna ludzkość....
Topos rodziny należy do jednych z najstarszych podejmowanych przez literaturę. Jest bowiem tak stary jak sama opisywana instytucja i uwydatnia wagę, jaką przywiązują do niej kolejne cywilizacje. Autorzy nie podchodzili jednak do motywu rodziny bezkrytycznie. Choć zazwyczaj podkreślano jej wyjątkową rolę w prywatnym i zbiorowym życiu człowieka, zdarzały się również głosy krytyczne. Dotyczyły one zazwyczaj specyficznych dla danego okresu stosunków pomiędzy członkami rodziny, które nie zawsze miały podobny do obecnego charakter....
Praca, jako celowa działalność służąca wytworzeniu potrzebnych dóbr, jest odwiecznym towarzyszem człowieka. Nie powinno więc dziwić, że znalazła swoje miejsce wśród toposów literackich. Rozumiana była przestrzeni wieków jako zło konieczne, przeznaczenie rodzaju ludzkiego, bądź zajęcie prowadzące do uszlachetnienia i bogactwa. Szczególnego uznania doczekała się w dobie pozytywizmu, kiedy artyści i intelektualiści uczynili z niej środek wychodzenia z nędzy najniższych warstw społecznych....
Władza jest tematem wzbudzającym spore kontrowersje. Wywołuje to różne podejście, jakie mają do niej ludzie. Jedni uważają władzę za służbę publiczną, inni za narzucanie swojej woli ogółowi. Skutkiem tego od wieków polemizujemy na temat jej natury i celowości. Kusząca, upajająca i deprawująca władza stanowi ważny motyw w literaturze....
Jako jednostki świadome, a zarazem do pewnego stopnia niezależne, ludzie mogą nie zgadzać się z zastanym porządkiem rzeczy. Podnoszą wtedy jakąś formę buntu - wyrazu swojego niezadowolenia i chęci zmiany nieakceptowanej sytuacji. Jako wywodzący się z samej natury człowieka, znajduje on miejsce w literaturze, stając się toposem. ...
Nie ma nic trwałego na tym świecie - do tego wniosku ludzkość doszła, obserwując przemijanie wszystkiego, łącznie z nią samą. W literaturze i sztuce myśl tę wyraża motyw vanitas, nazwany od łacińskiego słowa oznaczającego „marność”....
Wolność to pojęcie niezwykle ważne w historii ludzkości. Dokonywano dla niej rzeczy wielkich, ale tez usprawiedliwiano nią najstraszliwsze zbrodnie. Rozumiana na wiele sposobów, wielokrotnie definiowana na nowo, wolność jest również istotnym motywem literackim. ...
Dom to zarazem nazwa budynku mieszkalnego, jak też szerszej koncepcji obejmującej podejście emocjonalne, rozumienie społeczne i kulturowe. W literaturze motyw domu często kojarzony jest z toposem rodziny....
Ambicja to obecnie niezwykle popularne pojęcie. Współczesna kultura jeszcze do niedawna promowała sukces, którego zalążkiem jest właśnie wyżej wspomniana postawa. W literaturze motyw ambicji ukazuje jej dwojaką naturę - budującą i destruktywną, często związaną z ludzką pychą....
Zdawałoby się, że taniec jest czynnością prozaiczną ze względu na swoją powszechność w kulturze. Wesela, czy rauty nie mogą odbyć się bez odrobiny rytmicznych pląsów. Urządzamy konkursy tańca, a derwisze wykorzystują go jako formę medytacji i modlitwy. Nie powinno więc dziwić, że ta forma aktywności ma swoje miejsce również w literaturze....
Od początku swojego przebywania na tej ziemi aż po jego kres, poruszamy się w przestrzeni czasie. Przyjmując rolę alegorii życia, dorastania czy poszukiwania oświecenia, wędrówka stała się motywem towarzyszącym nam od niepamiętnych czasów. Tym samym stała się jednym z najważniejszych toposów w całych dziejach literatury....
Człowiek jako istota emocjonalna, przywiązuje się do innych osób, miejsc i idei. Jeżeli w jakiś sposób zostanie pozbawiony tej relacji, skutkuje to uczuciem tęsknoty. Jest ono na tyle silne i ważne dla naszego człowieczeństwa, że stało się literackim toposem....
Jedną z niewielu pewnych w życiu rzeczy jest jego przemijanie. Dotyka ono wszystkiego, co otacza człowieka - jego bliskich, natury, zwierząt, rzeczy, pamięci, a także jego samego....
Jan Kochanowski rzekł niegdyś: „Wsi spokojna, wsi wesoła!”, czym mocno zaakcentował swoje uwielbienie dla życia poza miastem. Motyw rustykalny był jednak obecny w literaturze na długo przed renesansem i wyłania się pośród jej kart po dziś dzień. Zazwyczaj przyjmuje przy tym dwie formy: idealizowania życia na wsi lub przedstawiania problemów jej mieszkańców....
Biblia to jedna z najważniejszych książek w dziejach świata. Stanowi świętą księgę chrześcijaństwa, a przy tym ogromnie istotny element całej cywilizacji łacińskiej. Literatura i sztuka czerpią z niej od czasu średniowiecza, po dzień dzisiejszy. Tym samym biblia inspiruje, dostarcza nawiązań i alegorii....
Zdrada to zachowanie, które wręcz instynktownie powoduje u ludzi wstręt. Nie ma chyba na świecie cywilizacji czy religii ją akceptujących. Będąc jednych z najbardziej pogardzanych rzeczy, zdrada musiała znaleźć swoje miejsce w literaturze. Motyw ten jest stale obecny w każdej epoce....
Choroby od zawsze przerażają ludzi i stanowią temat licznych rozważań, dyskusji oraz prac, których celem jest ich wyeliminowanie. Często choroby ze względu na swoje objawy stają się tematem tabu....
Od starożytności ludzie czuli się czasami bezładnymi marionetkami sił wyższych, niejako odgrywającymi narzucone z góry role dla uciechy nieznanej widowni. Porównywali swoje życie do teatru, gdzie są jedynie aktorami i przez nie mają pełni władzy nad swoimi losami. Topos taki w literaturze nazywamy theatrum mundi - motyw teatru świata....
Człowiekowi od zawsze towarzyszyło przeświadczenie o istnieniu czegoś poza realną doczesnością. W mitologiach wszystkich ludów odnaleźć możemy przeróżne istoty, od straszliwych potworów po psotliwe chochliki. Nie jest więc niczym dziwnym, że motyw fantastyczny ma swoje miejsce w literaturze. Kreatywność ludzka wykorzystuje go zazwyczaj jako przenośnię do ukazania idei bądź prawd, które w inny sposób byłyby trudne do wyrażenia....
Wizja końca świata zawarta w Apokalipsie św. Jana wywarła na kulturę tak znaczący wpływ, że dała nazwę dla całego motywu literackiego. Utwory nawiązujące stylistyką bądź tematyką domniemanego końca wszystkich rzeczy ukazują ludzką fascynację destrukcją, ale służą również wyszczególnianiu kwestii etycznych....
Od początku istnienia świata twórcy zastanawiają się, kim naprawdę jest kobieta i co składa się na jej pełny obraz. W literaturze jest ona jednym z najczęściej wykorzystywanych motywów, a każda epoka portretowała kobietę w inny sposób, zależny od światopoglądu, jaki akurat był najpopularniejszy....
Wspomnienia stanowią integralną część tego, co nazywamy „sobą”. W literaturze jak w prawdziwym życiu stanowią obiekt refleksji nad indywidualnymi doświadczeniami człowieka. Motyw wspomnień może więc dotyczyć konkretnych osób i wydarzeń, jak również samego zjawiska rozpamiętywania przeszłości. ...
Arkadia to mityczna kraina z poezji, pozbawiona wszelkich trosk. Rozumieć ją można jako ziemskie wyobrażenie raju, po raz pierwszy wykorzystane w greckiej i rzymskiej poezji. Motyw ten był również szczególnie popularny w okresie renesansu. Często występuje w towarzystwie gatunku literackiego sielanki. ...
Przebaczenie to jedna z najtrudniejszych rzeczy w życiu człowiek. Ten skomplikowany proces wymaga wejścia w relację obu stron - zawinionego i przebaczającego. Często długi i bolesny, jest aktem wielkiej odwagi. Jako motyw literacki przebaczenie ma długą historię. Jednak dla Europy szczególnie wiąże się ono z chrześcijaństwem - religią propagującą przebaczenie win....
Miłość to niepodważalnie jeden z filarów ludzkiej egzystencji. Tym bardziej tragiczny jest fakt istnienia miłości nieszczęśliwej - przynoszącej cierpienie, niespełnionej. W literaturze występuje jako praktycznie odwieczny topos, wynikający z samej natury świata. Szczególnie popularny był jednak w epoce starożytności i romantyzmu....
Szaleństwo często opisywane jest jako zespół majaków i urojeń, które występują same z siebie lub pod wpływem tragicznego, straszliwego doświadczenia, jakiemu poddany został człowiek....
Człowiek od zawsze zastanawiał się nad sensownością własnego istnienia. Przeznaczeniem nazywamy koncepcję, która zakłada predestynowanie ludzkiego losu. Niezależnie czy z woli bóstw, kosmosu lub zasady przyczynowości, życie człowieka podlega ustalonemu przebiegowi. W literaturze topos przeznaczenia zazwyczaj służy jako kanwa rozważań na temat wpływu sił wyższych na los człowieka i możliwości jego zmiany przez samych ludzi....
Przyroda towarzyszy człowiekowi od zawsze. Była obecna w istnieniu naszego gatunku, nim jeszcze odkryliśmy sztukę. Dlatego też możemy śmiało uważać ją za jeden z najstarszych toposów literackich. Przyroda bywa tłem wydarzeń, ale często również pełnoprawnym bohaterem....
Cierpienie towarzyszy człowiekowi od chwili narodzin - naszym pierwszym odgłosem jest wszak krzyk. Jako motyw literacki, prócz zwracania uwagi na istnienie tego zjawiska, zgłębia również tajemnicę jego istnienia. Cierpienie rodzi bowiem pytania natury egzystencjalnej, odwieczne jak ono samo....
Patriotyzm pochodzi od łacińskiego słowa „patria” - ojczyzna. Oznacza ono postawę szacunku i szczególne umiłowanie właśnie ojczyzny. Chociaż sama definicja wydaje się łatwa, kwestia patriotyzmu gorączkowo rozpala ludzkie umysły. Szczególnie w Polsce, zważywszy na naszą burzliwą przeszłość, literatura często podnosi motyw patriotyzmu. ...
Matka jest bodaj najważniejszą osobą w życiu każdego dziecka, co przekłada się na jej znaczenie kulturowe. W literaturze motyw matki należy przez to do najstarszych. Jej miłość oraz poświęcenie dla dzieci często naznaczone jest ogromnym cierpieniem. ...
Dziecko oraz dzieciństwo to często pojawiający się w literaturze motyw. Kojarzy się on z radością, beztroską, czasem spędzonym na zabawie i nauce. I rzeczywiście, często opisywane w literaturze historie dzieci takie właśnie są....
Wojna towarzyszy ludzkości niemal od zarania dziejów. Nic więc dziwnego, że to straszliwe zjawisko znalazło swoje odzwierciedlenie w literaturze. Topos ten przybiera różne formy: epickiego starcia będącego sceną bohaterskich zmagań herosów, pola spełnienia patriotycznego obowiązku, ale również piekła, w którym cierpią zarówno cywile jak i żołnierze....
Starość to jeden z naturalnych etapów ludzkiego życia. Czas powolnego przemijania, kojarzony jest również z doświadczeniem i mądrością. W literaturze motyw starości najczęściej kojarzy się z pozytywnymi aspektami tego stanu. Od starożytności znany jest archetyp sędziwego starca, który służy młodszym pokoleniom swoimi radami....
Ojciec obok matki najważniejsza osoba w życiu człowieka. Dlatego jako motyw literacki należy do najstarszych, a przy tym różnorodnych. Ojciec to opiekun, wychowawca, a w religiach również bóg-stwórca. Negatywnie postrzegany bywa też tyranem, a niekiedy zdominowanym przez rodzinę cieniem własnej osoby....
Człowiek jako jedyny znany gatunek przejawia potrzeby duchowe. Z rozmyślań nad nimi narodził się literacki motyw Boga. Wyraża on skomplikowany stosunek między człowiekiem, a jego Stwórcą. ...
Młodość jest jednym z tych etapów życia człowieka, które kojarzą się z energią, ideałami, chęcią do działania i zmiany świata, ale także z buntem i sprzeciwem przeciwko zastanemu porządkowi świata....
Szczęście - enigmatyczne słowo, które dla każdego może znaczyć zupełnie coś innego. Odwieczne marzenie ludzkości, równie ulotne co nieosiągalne. Literatura od wieków zajmuje się problematyką szczęścia, próbując je zdefiniować, a zarazem odnaleźć drogę do jego osiągnięcia. Ze względu na naszą własną naturę, temat ten jest bardzo zróżnicowany....
Jedną z ról, jakie może przyjąć w swoim życiu człowiek, jest ojcostwo. Bycie ojcem to jedno z najbardziej odpowiedzialnych zadań, jakich można się w życiu podjąć. Łączy się ono z licznymi obowiązkami i zadaniami....
Bieda to powszechne zjawisko społeczne. Jego charakter oraz wpływ na człowieka od wieków pozostaje w zakresie zainteresowań literatury. Zwraca uwagę na nierówności społeczne, opisując je oraz próbując znaleźć sposób na ich usunięcie. Szczególnie mocno biedą zainteresowani byli autorzy pozytywistyczni....
Pośród wielu archetypów kobiet na pierwszy plan wysuwa się z pewnością femme fatale - kobieta fatalna. Ta przepełniona seksapilem, budząca trwogę i pożądanie bohaterka przynosi zgubę mężczyznom. Choć pochodzący z francuskiego związek frazeologiczny sugeruje niedawne powstanie, topos ten znany jest już od starożytności....
Już od czasów starożytnych Greków ludzie zastanawiali się nad sposobem utworzenia społeczeństwa idealnego. Literackie i polityczne próby opracowania takiego systemu nazywamy utopią - terminem zaczerpniętym z utworu Tomasa More’a opisującym doskonale zorganizowane państwo. ...
Jednym z często powracających w literaturze motywów jest samobójstwo. Staje się ono ostatecznym rozwiązaniem dla wielu bohaterów literackich. Czasami jest sposobem zakończenia ogromnego cierpienia, a innym razem może być ucieczką od losu gorszego niż śmierć....
Niegdyś powszechni na ulicach polskich miast, po tragedii Holocaustu Żydzi praktycznie zniknęli z naszej rzeczywistości. Literatura interesowała się nimi jednak na długo przed II wojną światową. Ich odrębność i tajemnicze zwyczaje fascynowały, a kwestie miejsca Żydów w polskim była przedmiotem gorących debat....
Ojczyzna, z łaciny „patria”, to jedno z najczęściej wspominanych w naszej kulturze słów. Odmienimy je przez wszystkie przypadki, debatujemy nad jego znaczeniem. Nic więc dziwnego, że jej motyw jest spotykany we wszystkich epokach literackich, szczególnie w Polsce. Motyw ten ma przy tym wiele znaczeń: ojczyznę się kocha, broni, nie rozumie i tęskni do niej....
Zmiana to, paradoksalnie, stały element życia. Literatura jako jego obicie, korzysta z motywu przemiany bohatera literackiego. Taka metamorfoza zachowań i poglądów może nastąpić w wyniku wydarzeń opisywanych przez dzieło, głębokiej refleksji, czy nawet interwencji sił wyższych. Motyw ten związany jest przy tym z bohaterem dynamicznym - postacią, która zmienia się w toku akcji dzieła literackiego....
Motyw dojrzewania należy do najstarszych toposów znanych ludzkości. Występuje we wszystkich kulturach i czasach, co wynika z natury ludzkiej. Przedstawia trudy wchodzenia w wiek dorosły, zmiany towarzyszące dorastaniu. Często przybiera też formę moralizatorską....
Człowiek jako istota społeczna zanurzony jest w tradycji. Przekazane mu za pośrednictwem kolejnych pokoleń obyczaje, poglądy i normy stanowią część jego własnej tożsamości. Literatura, będące elementem i zarazem nośnikiem tradycji, podejmuje się rozważania jej roli w życiu człowieka. Motyw tradycji służyć może zarazem do podkreślenia jej opisania, podkreślenia wagi w społeczności, ale też krytyki....
Matka to najważniejsza osoba w życiu każdego dziecka. Otacza je opieką, wychowuje i razem przeżywa wszystkie przeciwności losu. Ta niesamowita bliskość wystawia matkę na cierpienie, które z czasem stało się toposem literackim. Matki cierpią z tęsknoty za swoimi dziećmi, razem z nimi a czasami nawet przez nie....
Pochodzące z tradycji judeochrześcijańskiej anioły to istoty stworzone przez Boga jako jego słudzy. Tajemnicze byty, o których mało mówi zarówno Tora jak i Biblia zazwyczaj pełnią rolę posłańców Stwórcy. Swoje miejsce znalazły również poza literaturą religijną....
Bezdomność to duży problem społeczny, który zadaje się zarazem niezauważany. Poza swoją oczywistą formą ma również o wiele szerszy kontekst. W literaturze bezdomnym jest człowiek pozbawiony nie tylko domu, ale również ojczyzny. Bezdomnym można również nazwać bohatera odrzuconego przez otoczenie, niezrozumianego i samotnego....
Miłość matki do swoich dzieci to zjawisko o tyle powszechnie znane, co niezwykłe. Zajmuje ono ważne miejsce w literaturze, ponieważ jest istotne dla każdego człowieka. Matczyna miłość to niedościgniony wzór - cnota, której hołd oddawany jest poprzez tysiąclecia....
Poświęcenie to gest, który we wszystkich kulturach i epokach otaczany był wielkim szacunkiem. Motyw osobistego wyrzeczenia dla wyższej sprawy bądź innych ludzi urasta w literaturze do rangi bohaterstwa. Często rozumiane jako ofiara z własnego życia, nie zawsze oznacza śmierć. Poświęcić można się bowiem czemuś - całkowicie oddać spełnianiu konkretnej idei....
Rycerz to archetyp postaci, który mocno odcisnął się w kulturze europejskiej. Kojarzony z honorowym wojownikiem postępującym zgodnie z zasadami etosu i broniącym wiary, pozostał obecny jako motyw literacki w kolejnych epokach. ...
Różnorodność ludzkich charakterów, aspiracji i postaw od zawsze rodzi konflikty. Wykorzystywane jako motyw literacki mogą napędzać działania bohaterów literackich, czy stanowić choćby ważny element fabuły....
Konflikt międzypokoleniowy to odwieczny problem ludzkości. Nic dziwnego, że stał się motywem literackim. Walka pomiędzy młodymi, pełnymi ambicji i przekonania o słuszności ludźmi oraz doświadczonymi starcami mimo naturalności nie traci jednak nic ze swojego dramatyzmu. Wręcz przeciwnie; to właśnie naturalna potrzeba wymiany pokoleń nadaje temu konfliktowi tragiczny charakter....
W swoim życiu człowiek ciągle zmuszony jest do podejmowania decyzji. To właśnie możliwość wyboru stanowi zarazem podstawę naszej wolności. Motyw wyboru w literaturze wiąże się również z konsekwencjami podejmowanych decyzji. ...
Zdefiniowania sztuki podejmowało się już wiele wybitnych umysłów. Jej natura jest jednak trudna do uchwycenia. Sztuka potrafi jednak mówić sama o sobie. Takim wypadkiem jest występowanie jej motywu w literaturze. Niczym w zwierciadle, próbuje ona poznać sama siebie, oddając niezrozumiałe i być może nieokreślone....
Marzenia - tajemnicze zjawisko mogące zarazem inspirować i zniewalać. Pochodzące z naszego wnętrza pragnienia mogą bowiem pchać nas do rzeczy wielkich, ale też całkowicie zasłonić prawdziwy obraz rzeczywistości....
Nadzieja to oczekiwanie i spodziewanie się dobra, niezależnie od świadczących za takim obrotem spraw faktów. Bez nadziei nie możemy żyć, brakuje nam sił do przeciwstawiania się losowi. Literatura widzi w nim istotny aspekt ludzkiego bytu....
Literatura bazuje na rzeczywistości. Odtwarzając ją, czasami analizuje sama siebie. Motyw bohatera czytającego odpowiada na pytanie o wpływ literatury na człowieka, a przez to kulturę i historię....
Ogród to uporządkowana przez człowieka przestrzeń zielona. Stanowi przeciwieństwo groźnej i bezlitosnej dziczy - miejsce harmonijnego współczucia ludzi i przyrody. Jako motyw literacki wyraża naszą potrzebę spokoju, powrotu ze świata ku pierwotnej idylli....
Taniec śmierci, po łacinie danse macabre, to popularny motyw w średniowiecznej literaturze i sztuce. Groteskowy obraz śmierci pląsającej ze wszystkimi stanami społecznymi przypominał ludziom o ich śmiertelności. Pełnił też funkcje społeczne, przypominając wszystkim o równości wobec nieuniknionego końca....
Bohaterstwo zdefiniować można jako zdecydowane działanie w imię idei, którą się wyznaje. Dzisiaj jako pojęcie często nadużywane, jest niezwykle popularnym motywem literackim. Jako topos jego początki odnaleźć można w starożytności, pośród półboskich herosów. Współczesne bohaterstwo nie musi być jednak związane z walką. Często przyjmuje formę postawy społecznej - nieugiętej obrony szlachetnych wartości....
Motyw wydarzeń czy postaci historycznych jest często eksploatowany w literaturze. Przyjmuje on różne formy: od opowiadania o dawnych czasach i ludziach, aż po wykorzystywanie historii jako tła fabularnego. Niekiedy ważne z punktu widzenia ludzkiej pamięci wydarzenia bywają inspiracją do napisania tekstu literackiego. ...
Próba zrozumienia czym jest poezja i jaką rolę w społeczeństwie zajmuje jej twórca to bardzo stare zagadnienie. Od nadawania jej konkretnego celu, po oderwanie od doczesnej przyziemności, ta dziedzina ludzkiego życia stanowi wdzięczny motyw literacki. Poeta i poezja pozostają zarazem tajemnicą nawet dla samych siebie....
Problem roli kobiety w społeczeństwie jest ważnym przedmiotem dociekań literackich. Prawo płci pięknej do samostanowienia i wybierania własnych ścieżek życiowych postulowano już od bardzo dawna. Szczególnie w pozytywizmie kwestia wyciągnięcia kobiety spod kurateli mężczyzny była istotnym postulatem ideowym....
Słowo „deesis” oznacza po grecku modlitwę o wstawiennictwo. Jako motyw pierwotnie wywodziło się z bizantyjskiej sztuki ikonograficznej. W literaturze oznacza zwrócenie się do Matki Bożej i Jana Chrzciciela o wstawiennictwo u Boga za swoimi prośbami. Najpopularniejszy w średniowiecznej literaturze religijnej, topos bywa wykorzystywany również współcześnie....
Wprowadzenie do akcji dramatu innego przedstawienia teatralnego lub nawiązanie do niego określane motywem teatru w teatrze. Autor niejako odtwarza teatr w rzeczywistości scenicznej. Motyw ten wywodzi się z literackiego toposu theatrum mundi, który widział ludzkie życie jako rolę na „scenie świata”....
Obraz Maryi stojącej pod krzyżem Chrystusa i współodczuwającej Jego cierpienie jest motywem znanym od starożytności. Zyskał on nazwę od średniowiecznego utworu, podejmującego temat boleści Matki Boskiej nad swoim ukrzyżowanym synem - Stabat Mater dolorosa. Współcześnie wykracza on poza tematykę biblijną, doszukując się podobieństwa między każdą cierpiącą matką a Maryją....
Powstanie styczniowe (1863-1864) należy do jednych z najtragiczniejszych wydarzeń w historii Polski. Obejmująca tereny zaboru rosyjskiego insurekcja przyjęła formę dramatycznych zmagań partyzanckich. Ofiara krwi i późniejsze represje skierowane przeciwko polskiemu ziemiaństwu odcisnęły piętno na całym narodzie. Widać to w literaturze doby pozytywizmu — epoki, która w Polsce ukształtowała się pod wpływem tych strasznych wydarzeń. ...
Powstanie listopadowe (1830-1831) to jeden z wielkich zrywów narodowych w historii naszego kraju. Data jego wybuchu przypada na okres romantyzmu, toteż w tej epoce literatura wielokrotnie poświęcała mu swoją uwagę....
