„Lalka” Bolesława Prusa to jedna z najważniejszych powieści epoki polskiego pozytywizmu, która opowiada o losach Stanisława Wokulskiego — warszawskiego kupca, który próbuje zdobyć uznanie arystokratki Izabeli Łęckiej. Tytuł książki stanowi intrygujący i wieloznaczny element utworu, który od lat jest przedmiotem interpretacji literaturoznawców i czytelników.
Spis treści
Zgodnie z zamierzeniami autora „Lalka” miała być powieścią stworzoną „z wielkich pytań naszej epoki”, czyli „szerokim przeglądem rzeczywistości współczesnej i jej problematyki”.
W 1897, czyli 10 lat od rozpoczęcia publikacji książki w „Kurierze Codziennym”, Prus przyznał, że „Trzy pokolenia” byłoby lepszym tytułem dla jego powieści. Jego celem, jak sam powiedział, było przedstawienie w niej „trzech pokoleń naszych polskich idealistów na tle społecznego rozkładu”. W tym sensie Rzecki jest reprezentantem romantycznych idealistów, Wokulski człowiekiem „epoki przejściowej”, a Ochocki przedstawicielem pozytywistów.
Bez wątpienia tytuł, który został nadany dziełu, nie obejmuje złożoności problematyki utworu. Jak twierdził Prus, decyzja o nazwaniu powieści stanowiła wynik przypadku. Odnosi się on do znalezionego w gazecie opisu procesu o lalkę, którym zainspirował się powieściopisarz. Nie wyklucza to jednak znaczenia metaforycznego – nie sposób przecież uwierzyć w to, że konsekwencją niewiele znaczącego epizodu, sporu o kradzież lalki pomiędzy baronową Krzeszowską a Heleną Stawską, byłoby odwołanie się do niego w tytule powieści.
W kontekście tytułu najważniejszej powieści Prusa literaturoznawcy przyjmują dwie ścieżki interpretacyjne. Pierwsza z nich wywodzi się z tradycji utworów dydaktyczno-satyrycznych, jak „Lalki” Kraszewskiego z 1873 roku, gdzie autor podjął się krytyki salonowego towarzystwa. W takim sensie tytuł może stanowić ironiczny komentarz Prusa względem współczesnej mu rzeczywistości.
Druga tendencja odnosi się do toposu theatrum mundi, w którym człowiek jest wyłącznie marionetką w rękach sił wyższych. Wskazuje na to klamrowa budowa powieści: „Lalkę” rozpoczyna i kończy właśnie ten motyw, zilustrowany pełnymi goryczy refleksjami Rzeckiego nad istotą ludzkiego życia, których doświadcza, samotnie układając mechaniczne zabawki w opustoszałym sklepie. W tym ujęciu społeczeństwo warszawskie schyłku XIX wieku jawi się jako teatr lalek, w którym ludzie odgrywają przypisane im role, bez możliwości sprzeciwienia się społecznym normom i wymaganiom.
Bardzo często zwraca się również uwagę na analogię między tytułem a postacią Izabeli Łęckiej, która jest przedstawiona jako osoba próżna i skupiona na materialnych aspektach życia. W tym kontekście można porównać ją do lalki, która, chociaż piękna to pozbawiona uczuć i refleksji. Niemniej z drugiej strony, odwołując się do znanego dramatu Henryka Ibsena „Nora”, Izabelę można interpretować jako postać manipulowaną przez konwenanse i oczekiwania, której los jest zdeterminowany przez narzucone w systemie patriarchalnym role społeczne.
Tytuł powieści Bolesława Prus to wieloznaczny i symboliczny element, który zachęca czytelników do podjęcia refleksji nad kondycją ludzką i mechanizmami rządzącymi światem przedstawionym w powieści.
Aktualizacja: 2024-08-30 15:35:57.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.