Romantyzm jest bez wątpienia epoką, która wywarła ogromny wpływ na historię literatury. Dzieła powstałe w tamtym okresie stały się prawdziwym źródłem inspiracji dla kolejnych pokoleń artystów. Wielu z nich podejmowało dialog z romantyzmem, niektórzy nawet kwestionowali wartości pozostawione przez romantyków, takich jak Goethe, Mickiewicz, Słowacki czy Norwid. W literaturze późniejszych epok można dostrzec liczne odniesienia do romantyzmu, a ślady tego dialogu widoczne są w takich utworach jak „Mistrz i Małgorzata” Michaiła Bułhakowa, „Lalka” Bolesława Prusa, „Wesele” Stanisława Wyspiańskiego oraz „Ferdydurke” Witolda Gombrowicza.
„Mistrz i Małgorzata” to klasyczna powieść rosyjska, przedstawiająca historię o przybyciu szatana i jego świty do Moskwy w latach trzydziestych XX wieku. Akcja przeplata się z wątkiem życia tytułowych bohaterów, Mistrza i Małgorzaty, którzy wdają się w sekretny romans, a Mistrz poświęca życie na tworzenie powieści o Poncjuszu Piłacie. W powieści można dostrzec wiele elementów nawiązujących do romantyzmu. Postać Wolanda, przypominająca bohatera „Fausta” Goethego, Mistrz jako indywidualista, wyróżniający się na tle tłumu, a także jego namiętna miłość do Małgorzaty, to przykłady typowo romantycznych motywów. Liczne wątki fantastyczne w powieści również nawiązują do romantyzmu, który obfitował w takie elementy. Postać Mistrza może przypominać czytelnikom nieszczęśliwego Konrada z „Dziadów” Mickiewicza, a cała atmosfera powieści, pełna tajemnic i nadprzyrodzonych wydarzeń, wyraźnie czerpie z romantycznej tradycji.
„Lalka” Bolesława Prusa to dzieło pozytywistyczne, które wchodzi w polemikę z wartościami romantyzmu. Główny bohater, Stanisław Wokulski, to postać ukształtowana jeszcze w duchu romantyzmu, która walczyła w powstaniu styczniowym, ale w dorosłym życiu przyjęła raczej pozytywistyczne zasady. Romantyzm jednak miał negatywny wpływ na życie Wokulskiego. Jego udział w powstaniu skutkował zesłaniem na Syberię, a zgodnie z romantycznymi ideałami, bohater trwał w nieszczęśliwej miłości do Izabeli Łęckiej, co ostatecznie prowadziło go do próby samobójczej. Prus pokazuje w ten sposób, jak destrukcyjny mógł być romantyzm i jak jego idee mogły prowadzić do tragedii, na tle pozytywnych wpływów pozytywizmu na społeczeństwo.
„Wesele” Stanisława Wyspiańskiego pochodzi z okresu Młodej Polski, epoki, która silnie inspirowała się romantyzmem i czerpała z niego wiele elementów. Twórcy tego okresu, tacy jak Wyspiański, odwrócili się od materializmu i pozytywizmu, szukając natchnienia w nadprzyrodzonych motywach, ludowości oraz eksplorując tematykę patriotyzmu i walki o niepodległość. Wyspiański wprowadził te zagadnienia do swojego dramatu, w którym pojawiają się fantastyczne zjawy związane z ważnymi dla Polaków wydarzeniami historycznymi. Społeczeństwo jest wzywane do walki o wolność, a autor poszukuje uniwersalnych wartości duchowych. Wskrzeszony jest tu duch mesjanizmu, dostosowany przez Wyspiańskiego do nowej rzeczywistości i odbiorców.
„Ferdydurke” Witolda Gombrowicza to z kolei krytyka polskiej tradycji romantyzmu, znanej między innymi z „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza. Gombrowicz przedstawia romantyzm, mesjanizm i polską szlachtę za pomocą parodii i groteski, bezlitośnie wytykając ich wady i słabości. Ośmiesza również stereotypy z tamtej epoki, takie jak ten o wielkości Słowackiego jako poety.
Jak widać, wielu twórców odważyło się na dialog z romantyzmem w swoich dziełach. Czasami romantyzm stanowił dla nich inspirację, a czasami był punktem wyjścia do krytyki i wyśmiania narodowych słabości. Romantyzm nie zawsze był bezkrytycznie uwielbiany i miał swoje wady, które były dostrzegane i analizowane w późniejszych czasach.
Aktualizacja: 2024-08-09 14:51:07.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.