Silne uczucia często wpływają na człowieka, jego zachowanie i perspektywę, przez którą widzi on świat i innych ludzi. Szczególnie mocno na te aspekty wpływać może miłość, stan zakochania. Jest to często wykorzystywany motyw w literaturze - autorzy opisują ludzi zakochanych, ich zachowanie i przeżywane emocje. Próbują uchwycić obraz osoby, która przeżywa jedno z najsilniejszych uczuć, jakie mogą stać się udziałem człowieka. W ten sposób w literaturze powstało wiele różnych wizerunków człowieka zakochanego. Odnaleźć je można między innymi w takich dziełach jak pozytywistyczna powieść Bolesława Prusa „Lalka” czy romantyczny dramat Adama Mickiewicza, zatytułowany „Dziady”.
W „Lalce” człowiekiem zakochanym jest jej główny bohater, czyli Stanisław Wokulski. Obiektem jego uczuć jest natomiast arystokratka, Izabela Łęcka, piękna i niedostępna kobieta. Wokulski natomiast pochodzi z rodziny ubogiej, nie przystającej do bogatych Łęckich, którzy przywykli do luksusu i dysponowania ogromnym majątkiem. Łęcka przez to nie jest zainteresowana Wokulskim - nie ma on właściwego pochodzenia, para się handlem, nie jest także szaleńczo przystojny. Nie spełnia więc on żadnych wymagań Izabeli, dotyczących jej przyszłego małżonka.
Wokulski jest więc człowiekiem zakochanym nieszczęśliwie, na dodatek na jego postrzeganie miłości wpłynęły romantyczne lektury (takie jak Mickiewicz), po które niegdyś sięgał. Żyje on w ciągłej niepewności i nie wie, czy jego uczucia mają kiedyś szansę zostać przez Izabelę odwzajemnione. Stanisław jako człowiek zakochany jest więc opisywany jako osoba wytrwała, stała w swoich uczuciach, dążąca do realizacji swoich celów i widząca tylko pozytywne cechy charakteru swojej ukochanej.
Człowiek zakochany według Prusa jest więc zapatrzony w obiekt swoich uczuć i jest w stanie zrobić dla niego wszystko. Wytrwałość jest jego najważniejszą cechą. Wokulski jest także w stanie zrobić dla swojej ukochanej wszystko, łącznie z wykupieniem długów ojca Izabeli. Miłość pcha go do czynów wielkich i do poświęcenia siebie samego dla Łęckiej. Nieustannie szuka on także jej towarzystwa w różnej formie i jest gotów na wszystko, by spędzić z nią choć trochę czasu.
Ze względu na zakochanie Wokulski poświęca więc siebie, swoje plany, ambicje i środki finansowe, spycha swoją osobę na dalszy plan i w pełni angażuje się w relację z Izabelą, nawet jeśli nie odwzajemnia ona jego uczuć i nie ma zamiaru poświęcić się dla Wokulskiego chociaż w części tak, jak on robi to dla niej. Człowiek zakochany u Prusa jest więc w pewien sposób także zaślepiony tą miłością i odmawia spojrzenia na świat z rozsądniejszej, bardziej trzeźwej perspektywy.
Z kolei w romantyzmie, który reprezentuje dramat „Dziady” autorstwa Mickiewicza, człowiek zakochany to człowiek nieszczęśliwy, najczęściej opisywanym wówczas modelem miłości była bowiem niespełniona. Bohater utworu - Gustaw - także jest nieszczęśliwie zakochany, a jego wybranka bierze ślub z mężczyzną bardziej majętnym. Gustaw jest więc nieszczęśliwym kochankiem, odrzuconym przez swoją ukochaną, którego uczucia nie mają szansy się spełnić. Z tego powodu jest on praktycznie stracony dla świata, skupia się bowiem tylko na trawiącym go uczuciu. Nic innego dla niego nie istnieje.
Gustaw z powodu nieszczęśliwej miłości i odrzucenia popełnia ostatecznie samobójstwo. Poprzedza je stopniowe popadanie w obłęd przez bohatera, który nie radzi sobie z tym, co go spotkało. Gustaw jest bohaterem, którego określa wyłącznie jego nieszczęśliwa miłość do kobiety, definiowany jest tylko jako porzucony kochanek. W jego życiu nie ma miejsca na nic innego, wszystko pochłaniane jest przez niespełnioną miłość. To ona nadaje ramy jego czynom i emocjom, to wokół niej kręcą się wszystkie decyzje Gustawa. Uwalnia się on od niej dopiero wraz z symboliczną śmiercią i zmianą imienia na Konrad, która dokonuje się w celi klasztoru.
Konrad nie jest już niewolnikiem nieszczęśliwej miłości do kobiety - zamienia ją na miłość do zniewolonej ojczyzny i wykorzystuje swoje wszystkie siły, by uwolnić ją spod rządów zaborców. W dziele Mickiewicza człowiek zakochany jest więc nieszczęśliwy, trawi go uczucie, które nie może się spełnić. Cierpienie jest nieodłączną częścią jego losu i może doprowadzić go nawet na skraj obłędu, a nawet pchnąć do popełnienia samobójstwa. Trudno wyobrazić sobie postać Gustawa jako kogoś szczęśliwego, spełnionego, żyjącego z ukochaną osobą. Nie byłby on wówczas przykładem bohatera romantycznego. Nieszczęście i cierpienie są wpisane w wizerunek człowieka zakochanego w czasach romantyzmu.
W literaturze funkcjonują różne wizerunki człowieka zakochanego. Często ich kształt zależy od epoki, w czasie której dany autor tworzył swoje dzieło. Inaczej zakochanych portretowali pozytywiści, a inaczej romantycy. W „Lalce” zakochany Wokulski wytrwale próbuje dążyć do celu, mimo że jest zaślepiony miłością do Łęckiej. Próbuje jednak na wszystkie sposoby zyskać jej wzajemność. W „Dziadach” z kolei bohater zakochany jest nieszczęśliwy, cierpi, a jego miłość jest uczuciem niespełnionym. Może ono pchnąć go nawet do samobójstwa.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.