„Lalka” to powieść dojrzałego realizmu, a przez to oddaje główne założenia tego gatunku, jak bliskie związanie rzeczywistości literackiej z pozaliteracką czy wysokie prawdopodobieństwo fabularnych zdarzeń. Mimo to nietrudno dostrzec ukrytą między wierszami symbolikę, którą Bolesław Prus wzbogacił narrację swojego dzieła.
Spis treści
Proces między Heleną Stawską a baronową Krzeszowską o wspomnianą w tytule zabawkę miał mieć inspirację w rzeczywistej historii, o której Prus miał przeczytać w gazecie. To ona rzekomo była przyczyną nazwania powieści. Trudno się jednak oprzeć wrażeniu, że tytułowa lalka ma również funkcję symboliczną.
Lalką w powieści nazywana jest kilkukrotnie Izabela Łęcka — kobieta niezwykle urodziwa, jednak pusta emocjonalnie i intelektualnie. Przyczyn jej charakteru i postawy należy szukać w wychowaniu. Bohaterka nie miała spełniać żadnej innej roli, jak tylko podobać się towarzystwu.
Tytuł odsyła jeszcze do jednego wątku w powieści, a mianowicie Ignacego Rzeckiego nakręcającego zabawki w witrynie sklepu Wokulskiego. To miniaturowe przedstawienie toposu theatrum mundi — teatru świata. Sprężynki zabawek to życie, wyznaczony czas na scenie, zaś Rzecki swoim nakręcaniem symbolizuje rządzącą losem siłę, która jest poza wolą człowieka. Powrót do szafy to zaś nieubłagana śmierć. Zabawki ostatecznie podrygują też dla zabawy — są głupstwem, tak jak głupstwem jest rola, którą człowiek nazywa swoim życiem.
Kamienica należąca do rodziny Łęckich symbolizuje upadek arystokracji. Choć rodzina uważa się za wyższą klasę społeczną, w rzeczywistości ich majątek stopniowo upada. Kamienica, którą odkupuje Wokulski — reprezentant mieszczaństwa — wskazuje, że choć Łęccy gardzą ludźmi pracy, ostatecznie stają się od nich zależni w nowych warunkach ekonomiczno-społecznych.
Posąg greckiego boga, któremu ciągle przypatrywała się Izabela Łęcka, stanowił uosobienie męskiego ideału. To symbol piękna, które jest zarazem doskonałe i nieosiągalne. Łęcka przez swoje upodobanie dla cech posągu oraz ciągłe porównywanie do niego mężczyzn, była niezdolna do nawiązania żadnej szczerej relacji romantycznej.
Spotykali się przy nim młoda prezesowa Zasławska i stryj głównego bohatera, Stanisław. Potem zaś stanowił on miejsce spotkania Izabeli Łęckiej i Wokulskiego. Obie te pary łączyła niespełniona miłość. Kamień z wyrytym na nim wierszem Mickiewicza „Do M…” symbolizuje niemożliwe uczucie, ciężar nieszczęśliwej miłości. Ostatecznie zostaje on rozsadzony w eksplozji, co może symbolizować zerwanie z zauroczeniem Wokulskiego
Kupiony w Paryżu medalion z umieszczonym w środku kawałkiem metalu lżejszego od wody otrzymanym od Geista symbolizuje wiarę Wokulskiego w postęp technologiczny. Ofiarowany i zgubiony przez Łęcką podczas jednej z jej schadzek ze Starskim pokazuje, jak niewiele afektu miała ona dla głównego bohatera.
Wokulski, przelatując nad ziemią, dostrzega, że dawniejsze wzniesienia przestają być szczytami po uleceniu wyżej, zaś z pewnej perspektywy ludzie nie odróżnia od siebie nic. Balon symbolizuje próbę spojrzenia na świat z innej perspektywy — bardziej duchowej i idealistycznej.
Aktualizacja: 2024-10-02 21:19:42.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.