Lalka jako powieść jest dziełem dojrzałego realizmu. Łudziłby się jednak ten, kto nie dostrzegłby ukrytej między wierszami symboliki, którą Bolesław Prus posługuje się na łamach swojego dzieła. Nie jest ona liczna, niemniej autor zaznacza ją dobitnie, choćby w samym tytule powieści. Warto przyjrzeć się użytym przez Prusa symbolom, które nadają głębi wyrazu jego powieści.
Tytułowa zabawka, o którą toczył się proces między Heleną Stawską a baronową Krzeszowską. Jako przedmiot lalka to piękna, a jednak bezwolna imitacja prawdziwego człowieka. Tak rozumiana symbolizuje coś pustego, pozostawionego dla innych do zabawy.
Lalką w powieści nazywana jest kilkukrotnie Izabela Łęcka - kobieta niezwykle urodziwa, jednak emocjonalnie i intelektualnie zupełnie pusta. Nadawała się ona jedynie do "przesuwania" przez innych, samej nie mając zupełnie żadnego pomysłu ani na siebie, ani na swoje życie. Dowodem na to jest ostateczny los Łęckiej, która po śmierci ojca ratowała się przed ubóstwem zostaniem zakonnicą.
Lalka to również na swój sposób Stanisław Wokulski. Kupiec jest w końcu zabawką, podrygującą na zawołanie Łęckiej. Chociaż ta nie darzy go uczuciem, mężczyzna robi wszystko dla przypodobania się kobiecie. Jest więc ona panią jego woli, on zaś jej lalką - bezwolną zabawką, tylko podobną do człowieka.
Co niedziela Ignacy Rzecki nakręcał zabawki w witrynie sklepu Wokulskiego. Gdy ich sprężyny się przekręcą, powrócą do szafy. Zabawki są miniaturowym przedstawieniem toposu theatrum mundi - teatru świata. Ich sprężyny to życie, wyznaczony nam czas na scenie, zaś Rzecki swoim nakręcaniem ich symbolizuje rządzącą losem Siłę Wyższą. Powrót do szafy to zaś nieubłagana śmierć. Zabawki ostatecznie podrygują też dla zabawy - są głupstwem, tak jak głupstwem jest rola, którą człowiek nazywa swoim życiem.
Posąg greckiego boga, któremu ciągle przypatrywała się Izabela Łęcka. Dla niej stanowił on uosobienie męskiego ideału. Jest wiec symbolem nieosiągalnego, piękna, które jest zarazem doskonałe i niemożliwe. Łęcka przez swoje upodobanie dla cech posągu oraz ciągłe porównywanie do niego mężczyzn, ostatecznie nie mogła wszak nikogo z nich pokochać.
Spotykali się przy nim młoda prezesowa Zasławska i stryj głównego bohatera, Stanisław. Potem zaś stanowił on miejsce spotkania Izabeli Łęckiej i Wokulskiego. Obie te pary łączyła niespełniona miłość. Kamień z wyrytym na nim wierszem Mickiewicza "Do M..." symbolizuje więc niespełnione uczucie, ciężar nieszczęśliwej miłości. Ostatecznie zostaje on rozsadzony w eksplozji, co może symbolizować zerwanie z zauroczeniem Wokulskiego.
Kupiony w Paryżu medalion z kawałkiem metalu lżejszego od powietrza. Sam w sobie symbolizuje wiarę Wokulskiego w postęp technologiczny. Ofiarowany i zgubiony przez Łęcką podczas jednej z jej schadzek ze Starskim pokazuje, jak niewiele afektu miała ona dla głównego bohatera. Jako prezent dla kobiety jest symbolem oddania ukochanej osobie czegoś najcenniejszego z głębi siebie samego.
Wokulski, przelatując nad ziemią, dostrzega, że dawniejsze wzniesienia przestają być szczytami po uleceniu wyżej, zaś z pewnej perspektywy ludzie nie odróżnia od siebie nic. Lot ten to symbol świadomości marności ludzkich dążeń i wielkiej wspólnoty wszystkich ludzi..
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.