„Lalka” autorstwa Bolesława Prusa to jedna z najbardziej znanych powieści okresu pozytywizmu. Opowiada ona historię Stanisława Wokulskiego, który darzył nieszczęśliwym uczuciem arystokratkę, Izabelę Łęcką, która nie widziała w nim godnego kandydata do swojej ręki. Oprócz zajmującej historii „Lalka” ma do zaoferowania bardzo innowacyjne jak na czas swojego powstania podejście do narracji. Składa się ona bowiem z kilku jej typów.
Najłatwiej jest wskazać w „Lalce” powszechny w powieściach typ narracji zawierający w sobie wszechwiedzącego narratora wyrażonego w trzeciej osobie liczby pojedynczej. Nie jest on bezpośrednim uczestnikiem zdarzeń, jest zdystansowany w stosunku do nich i jedynie obserwuje świat przedstawiony. To typowy narrator powieści realistycznych. Jest on obiektywny, nie ma emocjonalnego nacechowania. Dzięki temu czytelnik może mieć wgląd w myśli różnych bohaterów i w ich przekonania, a co za tym idzie, także samodzielnie wyrobić sobie na ich temat przekonania czy opinię.
W ten typ narracji autor włącza jeszcze inne jej odmiany, które pojawiają się między dialogami prowadzonymi przez bohaterów. Postaci dyskutują na temat innych osób pojawiających się w powieści - plotkują o nich, przekazują sobie na ich temat informacje, omawiają ich zachowanie. Czasami jest to coś w rodzaju przepowiedni, a czasami zwykłe pomówienie. Odwzorowuje to zachowania prawdziwych ludzi w rzeczywistości. Przykładem jest Stanisław Wokulski. Zanim czytelnik pozna go samodzielnie, w powieści pojawia się na jego temat wiele plotek. Zadaniem odbiorcy jest potem zweryfikowanie ich w trakcie dalszej lektury. Podobna sytuacja ma miejsce na końcu powieści, kiedy Wokulski znika. Wiele postaci ma opinię na temat tego, co się z nim stało i wyraża ją w rozmowach. Czytelnik sam musi zdecydować, w którą wersję wierzy. Nie otrzymuje on bowiem jednoznacznej odpowiedzi, co utrudnia stwierdzenie, jaki naprawdę był dalszy ciąg historii Wokulskiego.
Kolejny typ narracji wprowadzają rozdziały zatytułowane jako „Pamiętnik starego subiekta”, który prowadzi przyjaciel Wokulskiego, stary romantyk, czyli Ignacy Rzecki. Korzysta on tam z pierwszej osoby liczby pojedynczej i opowiada o swoich osobistych przeżyciach. Jest to bardzo subiektywny obraz świata przedstawionego, ujęty z perspektywy Rzeckiego i uwzględniający jego światopogląd i przeżycia. Dzięki temu czytelnik zyskuje dodatkowe spojrzenie na wszystkie sprawy, co wzbogaca całą historię.
Najważniejsza i najbardziej nowatorska jest jednak zastosowana w „Lalce” mowa pozornie zależna, która ujawnia się na przykład w przypadku wewnętrznych monologów bohaterów. Formalnie ona wciąż przypomina wszechobecną w powieści formę narracji trzecioosobowej, ale różni się od niej znacząco. W tych fragmentach narrator zaczyna bowiem relacjonować myśli i wewnętrzne przeżycia bohaterów danej sceny. Przykładem jej zastosowania jest między innymi spacer Wokulskiego po Powiślu. W ten sposób narracja teoretycznie nie ulega zmianie, ale z drugiej strony staje się o wiele bardziej subiektywna, bliska konkretnemu bohaterowie i towarzyszącym mu odczuciom oraz przeżyciom. Jak widać, Prus stosował techniki bardzo nowatorskie, ciekawe i innowacyjne w jego czasach, co sprawia, że „Lalka” do dziś jest pasjonującą lekturą.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.