Ludzkość od początku swojego istnienia zmaga się z wieloma zróżnicowanymi problemami, a jednym z nich jest samotność. Dręczy ona ludzi na wiele sposobów - może ona oznaczać fizyczny brak innych osób w otoczeniu, brak przyjaciół, znajomych, rodziny czy partnera, ale może być także poczuciem osamotnienia w tłumie, niezrozumienia czy nawet wyobcowania wśród bliskich. Czasami człowieka od bliskich osób izolują jego przeżycia i doświadczenia, których nie podzielają ludzie z jego otoczenia. Samotność i wyalienowani bohaterowie często portretowani są w dziełach literackich. Motyw ten jest eksploatowany na różne sposoby i przedstawia różne sposoby radzenia sobie postaci literackich z samotnością oraz powody, dla których się z nią zmagają. Przykładem takiego bohatera jest Konrad z “Dziadów” Adama Mickiewicza oraz Stanisław Wokulski z “Lalki” Bolesława Prusa.
Konrad w “Dziadach” doświadcza samotności z różnych powodów. Najważniejszym z nich jest jego wyjątkowość i wyniesienie się ponad resztę społeczeństwa. Bohater rości sobie prawo do bycia duchowym przewodnikiem narodu polskiego, jest też utalentowanym wieszczem i bojownikiem o wolność. Właściwie uważa się za kogoś równego samemu Stwórcy, obdarzonego podobną do niego siłą kreacji i tworzenia. Zajmują go sprawy niedostępne zwykłym śmiertelnikom. Konrad żali się, że jest samotny, ponieważ nie ma na świecie człowieka, który w pełni by go zrozumiał i dostrzegł wszystkie aspekty jego duszy. Chce on także zmienić świat i otaczającą go rzeczywistość, co także izoluje go od innych osób, które nie są powiązane z jego misją i nie są w stanie dotrzymać wybrańcowi kroku. Konrad jest więc typem bohatera samotnym poprzez swoją wyjątkowość, talent czy geniusz - został wybrany do czegoś specjalnego, a ceną za to jest właśnie jego samotność. Inni ludzie go nie rozumieją, ale za to podziwiają i podążają za nim. Konrad jednak jako samotny przewodnik narodu cierpi, przeżywa swoją obcość, aż wreszcie rodzi się w nim gniew. Konrad został bowiem pozostawiony samotnie nie tylko przez ludzi, ale także i przez Boga, który nie odpowiada na jego wezwania i milczy, gdy Konrad zadaje mu pytania i żąda na nie odpowiedzi. Przedłużające się milczenie Stwórcy wzbudza w bohaterze wściekłość - nie ma on bowiem szansy, by dowiedzieć się, dlaczego Bóg pozwolił, by ojczyzna Konrada znalazła się w tej sytuacji, a on sam musiał poświęcić się, by uratować ją. Konrad poświęcił więc swoje ziemskie życie i radości, by ratować ojczyznę, jednak pozostaje sam ze swoimi pytaniami i wątpliwościami, ponieważ Bóg, który mógłby udzielić odpowiedzi na jego pytania, decyduje się milczeć. Wzbudza to w Konradzie gniew, który prowadzi go praktycznie do bluźnierstwa i naraża go na potępienie. Jego samotność doprowadza go więc do podejmowania ryzykownych, niebezpiecznych zachowań.
Innym przykładem samotnika, który wyrósł ponad otaczających go ludzi i swoje czasy, jest Stanisław Wokulski. Wokulski jest przykładem człowieka, w którym zderzają się dwie sprzeczne epoki - wychowano go w tradycjach romantyzmu, lecz on sam już wyznaje światopogląd pozytywistyczny. Wokulski jest skazany na swego rodzaju samotność i niezrozumienie, ponieważ zmienia otaczający go świat i nie akceptuje bezrefleksyjnie jego reguł, według których nie powinien awansować społecznie i zgromadzić majątku, ponieważ w założeniu nie pozwala mu na to jego pochodzenie. Wokulski ignoruje jednak obyczaje, konwenanse i tradycje społeczne, które nakazywałyby mu przeżyć swoje życie zgodnie z urodzeniem i sięga po więcej. W efekcie tego Wokulski wzbogaca się i tym samym pod względem majątkowym zaczyna dorównywać najbogatszej grupie społecznej, z której się nie wywodzi. Aspiruje on także do rzeczy wielkich, interesuje się wynalazkami i odkryciami naukowymi, a jego wybranką serca jest panna pochodząca z arystokracji - Izabela Łęcka. Wokulski więc myśli szerzej niż większość otaczającego go społeczeństwa, nie zwraca uwagi na bariery społeczne i śmiało przekracza kolejne granice, wybijając się ponad swój stan. Wokulski marzy o sprawach, które innym wydają się niemożliwe - nawet jego najbliższy przyjaciel, subiekt Ignacy Rzecki, nie do końca pojmuje zamysły swego druha. Z tego powodu Wokulski staje się samotny, otoczenie nie dorównuje mu pod względem ambicji i horyzontów, dlatego też Stanisław jest skazany na swego rodzaju izolację od innych. Nie są oni bowiem w stanie za nim nadążyć, co sprawia, że Wokulski oddala się od innych. Poczucie inności, samotności w Wokulskim pogłębia także jego niespełniona miłość do Łęckiej, która sprawia, że czuje się on, jakby nikt do niego nie pasował.
Samotność jest więc problemem często opisywanym w literaturze i dręczącym jej bohaterów. W opisanych przykładach dotyka ona postaci w jakiś sposób wyjątkowe i wyróżniające się na tle społeczeństwa, Często wykorzystywanym motywem przez autorów jest samotność geniusza czy człowieka wyprzedzającego swoje czasy, co widać na przykładzie Konrada z “Dziadów” czy Wokulskiego z “Lalki”. Bohaterowie reagują na swoją samotność różnie - gniewem, przygnębieniem czy poszukiwaniem sensu tego, co ich spotyka.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.