Potop to druga powieść z Trylogii Henryka Sienkiewicza, wydana w 1886 roku. Akcja powieści rozgrywa się w latach 1655-1657, podczas potopu szwedzkiego, który był inwazją wojsk szwedzkich na Rzeczpospolitą Obojga Narodów. Powieść pierwotnie była publikowana w odcinkach w latach 1884-1886 w krakowskim dzienniku „Czas”, a także w warszawskim „Słowie” i „Kurierze Poznańskim”. "Potop" jest jednym z najważniejszych dzieł literatury polskiej, ukazującym zarówno dramatyczne wydarzenia historyczne, jak i barwne losy fikcyjnych bohaterów.
Głównym bohaterem powieści jest chorąży orszański Andrzej Kmicic, który przybywa na Laudę, aby zgodnie z testamentem Herakliusza Billewicza poślubić jego wnuczkę, Aleksandrę Billewiczównę. Na początku opowiada się po stronie Radziwiłłów, wspierających Szwedów, co prowadzi do uznania go za zdrajcę przez szlachtę i narzeczoną. Aby odzyskać honor, Kmicic przybiera nazwisko Babinicz i bierze udział w obronie Jasnej Góry oraz w walkach przeciwko Szwedom, stając się bohaterem narodowym.
Sienkiewicz w "Potopie" mistrzowsko ukazuje zmagania polskiego społeczeństwa w obliczu najeźdźców. Początkowo Kmicic jest przedstawiony jako awanturnik i hulaka, który poprzez swoje błędne decyzje traci reputację i miłość Oleńki. Jego przemiana z warchoła w bohatera narodowego jest centralnym motywem powieści. Kmicic uczestniczy w obronie Jasnej Góry, osłania własnym ciałem króla Jana Kazimierza przed wrogami i walczy bohatersko aż do zakończenia wojny, zdobywając odkupienie i uznanie.
Pierwotnie tytuł "Potop" miał symbolizować masowe powstanie polskiego ludu przeciwko szwedzkim najeźdźcom, które miało zalewać kraj niczym potop i wyzwalać go spod okupacji. Powieść ukazuje nie tylko bitwy i militarne zmagania, ale także życie codzienne i osobiste dramaty bohaterów, co dodaje jej głębi i realizmu. Opisy działań wojennych, intryg politycznych i heroicznych czynów bohaterów są jednymi z najważniejszych elementów tej epickiej narracji.
"Potop" jest nie tylko opowieścią o heroizmie i patriotyzmie, ale także analizą ludzkiej natury i moralności. Kmicic, mimo swoich wad, jest postacią dynamiczną, której przemiana ukazuje siłę odkupienia i możliwość naprawy błędów. Powieść jest pełna dramatycznych zwrotów akcji, emocjonalnych konfliktów i głębokich refleksji nad losem narodu i jednostki, co czyni ją niezwykle wartościowym dziełem literackim i historycznym.