Ignacy Rzecki jest jednym z najważniejszych bohaterów powieści Bolesława Prusa „Lalka”. Pełni rolę pierwszoosobowego narratora rozdziałów, zatytułowanych „Pamiętnik starego subiekta”. To człowiek, który pomimo zmian pozostaje wierny ideałom przyświecającym romantykom, co nieuchronnie prowadzi go do rozczarowania rzeczywistością, która nie odpowiada jego wyobrażeniom i marzeniom.
Stary subiekt jest przedstawicielem odchodzącego pokolenia. Zdaje się nie dostrzegać zmian, które zaszły od czasów jego młodości. Przywiązanie do przeszłości jest widoczne już w jego wyglądzie zewnętrznym. Rzecki nosi stare, zniszczone ubrania, które przyciągają uwagę otoczenia podczas wizyty w teatrze. W wolnych chwilach pogrąża się we wspomnieniach i w sekrecie pisze pamiętnik.
Rzecki bardzo boi się zmian, ponieważ dopuszczenie ich do siebie oznaczałoby pożegnanie z poprzednią epoką. Prowadzi schematyczne, uporządkowane życie. Celem jego egzystencji jest praca w sklepie galanteryjnym na Krakowskim Przedmieściu. Rzecki nie ma życia osobistego, nigdy nie założył rodziny. Znacząco różni się od reszty społeczeństwa, dlatego większość czasu spędza w samotności. Stary subiekt jest idealistą, poświęconym w całości pracy i ojczyźnie, dlatego pozwala się wykorzystywać. Po przejęciu sklepu przez Szlangbauma zgadza się pracować za darmo. Rzecki jest naiwnym marzycielem, dlatego nie odnajduje się w społeczeństwie, w którym rodzi się kapitalizm.
Rzeckiego można nazwać idealistą politycznym. Jego osobowość i światopogląd ukształtował ojciec, który w młodości był żołnierzem, a potem pracował jako woźny w Komisji Spraw Wewnętrznych. Ojciec subiekta był zagorzałym zwolennikiem Napoleona Bonaparte. Uważał też, że polska młodzież musi być w ciągłej gotowości do walki zbrojnej, dlatego uczył syna musztry. Chociaż ojciec zmarł, gdy Rzecki był jeszcze bardzo młody, subiekt pozostał wierny przekazywanym przez niego ideałom.
Bohater był gotowy zaryzykować własnym życiem, aby walczyć w obronie uciśnionych. Ignacy wziął udział w węgierskiej Wiośnie Ludów. Stanął po stronie Węgrów uciskanych przez Austriaków. Uczestnictwo w zrywie narodowo-wyzwoleńczym stanowi typowy element biografii bohatera romantycznego. Rzeckiego spotkało jednak pierwsze rozczarowanie. Powstanie zostało stłumione, a Węgrów ukarano represjami i falą germanizacji. Subiekt nie zmienił jednak swoich poglądów na temat walki zbrojnej. To on zachęcał Wokulskiego do udziału w powstaniu styczniowym. Rzecki jest tak skupiony na polityce, że nie dostrzega faktów. Przekonanie, że Wokulski jest zaangażowany w działalność polityczną sprawia, że subiekt nie wierzy w jego miłość do Izabeli Łęckiej. Jest pewny, że nieracjonalne zachowanie kupca nie jest spowodowane obsesyjną miłością, ale działaniem dla dobra ojczyzny.
Stary subiekt do końca życia pozostaje bonapartystą, podobnie jak jego ojciec. Nawet po śmierci Napoleona I, wierzy, że jego potomkowie pomogą Polsce w odzyskaniu niepodległości. Rzecki jest bardzo zaangażowany w swoje obowiązki, ale nie wyznaje ideałów pracy organicznej i pracy u podstaw. Uważa, że drogą do niepodległości są zrywy narodowo-wyzwoleńcze. Trudno mu pogodzić się ze zmieniającą się rzeczywistością. Śledzi najnowsze wiadomości, chociaż ciężko mu w nie uwierzyć, jeśli nie są zgodne z jego światopoglądem.
Rzecki żyje w czasach rozwiniętego pozytywizmu, dlatego otaczające go społeczeństwo zazwyczaj fascynuje się nauką, poznaje rzeczywistość za pomocą intelektu. Bohater myśli jednak w odmienny sposób, co sprawia, że jest wyobcowany. Rzecki kieruje się sercem, nie potrafi prowadzić chłodnych kalkulacji. Jest wiernym przyjacielem Stanisława Wokulskiego, nawet gdy ten nie poświęca mu czasu, zajęty staraniami o rękę Izabeli. Rzecki w pierwszej chwili nie wierzy w plotki o obsesyjnym zakochaniu się przyjaciela.
Subiekt w młodości przeżył zawód miłosny, jego ukochana go zdradzała. Prawdopodobnie wierzył w romantyczną koncepcję miłości jako połączenia dusz. Nazywa dawną ukochaną „Heloizą”, co jest bezpośrednim nawiązaniem do powieści Jeana Jacques’a Rousseau. Rzecki przekonał się, że wyidealizowana, literacka wizja uczuć ma niewiele wspólnego z rzeczywistością. Kolejne rozczarowania okazują się dla subiekta zbyt trudne do zniesienia. Wokulski tajemniczo znika, a Helena Stawska, z którą chciał wyswatać przyjaciela, przyjmuje zaręczyny kobieciarza Mraczewskiego.
Niedługo przed swoją śmiercią, Rzecki dowiaduje się o śmierci Napoleona IV, który zginął w Afryce, podczas walk z plemieniem Zulusów. Trudno mu przyjąć ten fakt do wiadomości. Jego wizja świata ulega coraz większemu zniszczeniu. Kolejne rozczarowania sprawiają, że Rzecki staje się przygnębiony i obojętny. Traci nawet zainteresowanie polityką. Subiekt jest wrażliwym romantykiem, który nie potrafi się pogodzić z przemianami społeczno-politycznymi. Rzecki umiera na zawał serca. Doktor Szuman trafnie podsumowuje jego życie, stwierdzając, że właśnie umarł „ostatni romantyk”.
Aktualizacja: 2024-08-30 12:30:58.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.