W „Lalce” Bolesława Prusa znajdziemy opisy dwóch wielkich miast europejskich — Warszawy i Paryża. Stolica Francji stanowi tutaj wyraźny kontrast do polskiej metropolii, będąc dla głównego bohatera sztandarowym przykładem uporządkowania, żywiołowości i postępu. Stanisław Wokulski znajduje się w Paryżu, uciekając przed zawodem miłosnym, spowodowanym przez zachowanie Izabeli Łęckiej. Na zachodzie Europy odnajduje to, co chciałby widzieć w Polsce.
Konwencja powieści realistycznej, do której zalicza się „Lalka”, zakładała umieszczenie akcji w realnym miejscu i ściśle określonym czasie. Stąd opis topografii Paryża w powieści Bolesława Prusa jest niezwykle dokładny. Stanisławowi Wokulskiemu miasto jawi się jako półmisek rozdarty przez Sekwanę. Ten barwny opis uzupełniają nazwy budynków, monumentów i ulic, jakie rzeczywiście można było zobaczyć w XIX wieku pośród zabudowań Paryża.
Wokulski dostrzega również specyfikę układu miasta. Paryż widzi on jako żywy organizm, dosłownie porównywanym do gąsienicy — wiecznie podrygującej i rozrastającej się wzdłuż tak zwanej "osi krystalizacji". Zarazem jednak ta reagująca na postęp żywa istota Paryża jest niezwykle poukładana, harmonijna. Szczególnie interesujący wydaje się Wokulskiemu fakt posegregowania dzielnic ze względu na ich funkcję. Pragmatyzm takiej decyzji podkreśla jeszcze bardziej panujący tutaj porządek. Samo miasto opisywane jest jako niezwykle bogate, zarówno pod względem architektury, jak też mieszkańców. Wszędzie dominuje marmur, posągi, medaliony. Nie brakuje również instytucji kultury i rozrywki na odpowiednim poziomie.
Istotą Paryża są jednak jego mieszkańcy — ci stanowią ogromną masę, niezwykle kosmopolityczną. Wokulski nie dostrzega nietolerancji na zatłoczonych ulicach miasta, a za to widzi pracowitość i dobrobyt jego mieszkańców. Francuzi to ludzie niemitrężący czasu, ceniący praktyczność i piękno. Są więc oddani idei utylitaryzmu i chętnie popierają każdą dobrą dla ogółu inicjatywę. Nim bowiem przyłożą do czegoś rękę, myślą o pozytywnych aspektach danego przedsięwzięcia. Dawno już porzucili podziały klasowe na rzecz przydatności dla społeczeństwa oraz powagi osobistych przymiotów.
Bogactwo paryżan również rzuca się w oczy kupca, szczególnie wystawność ich sklepów. Wokulski dostrzega również trudności w przetrwaniu na ulicach Paryża, to znaczy ludzi słabych czy nieumiejętnych. W myśl zasady ewolucjonizmu uważa to jednak za wielki atut metropolii — dzięki temu każde kolejne pokolenie to ludzie bardziej zaradni, pracowici i sprytni.
Prus ewidentnie idealizuje Paryż na tle Warszawy. Służy to celowi prospołecznemu — autor pragnie zwrócić uwagę na problemy miasta i zamieszkujących je ludzi, kontrastując ze swoją wizją dobrze prosperującej metropolii. Innym powodem podkreślenia dokonań paryżan jest zasygnalizowanie ogromnej przepaści cywilizacyjnej, jaka dzieli Polskę i zachód. Państwa Europy wielce zyskały na pracowitości, industrializacji i zmianom społecznym w duchu pozytywistycznym. Polska tymczasem stanowi dla Prusa zacofane miejsce, gdzie utrzymały się jeszcze przeżytki feudalizmu.
Aktualizacja: 2024-10-01 20:10:59.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.