Ludzie w życiu doświadczają różnych wydarzeń. Czasami są nieistotne, a czasami wręcz przeciwnie - są one przełomowe i życie po nich nie wygląda już tak samo. Człowiek bywa także stawiany w sytuacjach dla niego granicznych, gdy od razu wiadome jest, że od tej pory wszystko się zmieni. Takie momenty przełomowe lubią w swych dziełach opisywać autorzy literatury. Ich bohaterowie często muszą mierzyć się z takimi ważnymi chwilami. Obraz przełomowego momentu opisany został w pozytywistycznej powieści Bolesława Prusa pod tytułem „Lalka” oraz w romantycznym dramacie „Dziady” autorstwa Adama Mickiewicza.
W „Lalce” moment przełomowy ma miejsce w życiu głównego bohatera powieści, Stanisława Wokulskiego. Ma on miejsce w chwili, w której wydawałoby się, że życie Wokulskiego wreszcie się ułożyło i spełnią się już za chwilę jego marzenia o ślubie z Izabelą Łęcką. Cały jego świat zostaje zniszczony w mgnieniu oka w trakcie wspólnej podróży pociągiem Wokulskiego, Łęckiej i jej kuzyna - Starskiego. We wspólnym przedziale kolejowym Łęcka i Starski rozpoczynają ze sobą rozmowę po angielsku, wierząc, że Wokulski nie zna tego języka. Nauczył się on go jednak w ciągu roku znajomości z Izabelą, nie ujawnia się z tym jednak i uważnie przysłuchuje toczącej się rozmowie. Dowiaduje się z niej prawdy o swojej narzeczonej, o jej romansie ze Starskim, o zgubieniu medalionu, który podarował jej z okazji oświadczyn i wreszcie o tym, że Łęcka nie kocha Wokulskiego.
Wstrząśnięty Stanisław opuszcza pociąg przy pierwszej lepszej okazji i próbuje popełnić samobójstwo, przed czym ratuje go dróżnik kolejowy. Poznanie prawdy o Izabeli Łęckiej jest dla Wokulskiego właśnie momentem przełomowym, chwilą, w której odkrywa, jak naprawdę wygląda otaczająca go rzeczywistość. Wokulski wcześniej tak naprawdę nie mógł powiedzieć, że zna Łęcką, kochał swoje wyobrażenie o niej. W przedziale odkrył bowiem, że Izabela tak naprawdę jest osobą fałszywą, która nie zawaha się przed kontynuowaniem romansu z kuzynem za plecami narzeczonego, za którego chce wyjść wyłącznie dla jego majątku. Wokulski z kolei jest osobą wierzącą w prawdziwą miłość, dlatego wyrachowanie Izabeli i jej fałsz są dla niego czymś wstrząsającym, a poznanie jej prawdziwych zamiarów i pobudek to dla niego moment przełomowy, który prowadzi go na granicę samobójstwa.
Sytuacja w pociągu zmienia Wokulskiego na zawsze i determinuje to, jak od tej chwili wyglądać będzie całe jego życie. Można by nawet rzec, że relacja z Łęcką zniszczyła Wokulskiego i doprowadziła go do ruiny pod względem psychicznym. Nie chroni go przed tym nawet jego silny charakter i determinacja, jaką kieruje się on w życiu.
Innym bohaterem literackim, który przeżywa moment przełomowy, jest Gustaw z dramatu „Dziady” Adama Mickiewicza. Początkowo czytelnik ma do czynienia z postacią nieszczęśliwie zakochaną, która z powodu tej miłości popełnia samobójstwo. Gustaw jest skupiony na sobie i na swojej ukochanej, poświęca temu uczuciu wszystko. Miłość romantyczna, nieszczęśliwa i niespełniona stanowi istotę jego życia, nie potrafi zaangażować się w nic innego.
Gustaw swoją postacią uosabia pokolenie młodych romantyków, którzy przeżyli rozczarowanie miłością romantyczną i nie potrafią się odnaleźć po zawodzie, jaki im ona sprawiła. Dlatego też w trakcie swojego uwięzienia w celi w klasztorze, Gustaw przechodzi wewnętrzną metamorfozę i staje się inną osobą. Jest to moment przełomowy w jego życiu. W trakcie niego Gustaw zostaje symbolicznie uśmiercony i pogrzebany, a bohater przyjmuje nowe imię i staje się Konradem - wieszczem narodowym i duchowym przewodnikiem, za którym podążyć mają inni.
Konrad przestaje być skrzywdzonym młodzieńcem, którego porzuciła ukochana, a za to przyjmuje na siebie rolę bojownika o wolność zniewolonej Polski. Chce on się poświęcić dla narodu, przyjąć na siebie jego cierpienia i w ten sposób odkupić jego grzechy i odzyskać wolność swojej ojczyzny. Konrad bierze na swoje barki olbrzymią odpowiedzialność za losy całego społeczeństwa, cierpiącego pod rządami zaborców.
Nieszczęśliwa miłość do ukochanej zmienia się w sercu Konrada w miłość do cierpiącej ojczyzny. Jest on gotów poświęcić siebie i swoje osobiste szczęście na rzecz wyzwolenia narodu i Polski. Jest to ogromna zmiana, która zachodzi w nim pod wpływem momentu przełomowego, jakim była metaforyczna śmierć Gustawa. Staje się on innym człowiekiem, dojrzewa i przyjmuje na siebie odpowiedzialność za innych. Jest jednostką wyjątkową, która ma przed sobą zadanie dziejowe do spełnienia.
Momenty przełomowe są więc często opisywane w literaturze i są pretekstem do wprowadzania zmian w charakterach postaci czy w ich perspektywie postrzegania świata. Dla bohatera „Lalki”, Stanisława Wokulskiego, momentem przełomowym było poznanie prawdy o jego ukochanej, której wcześniej tak naprawdę nie znał. Z kolei bohater „Dziadów” w swoim przełomowym momencie porzuca dawną tożsamość, która w sposób symboliczny umiera, przyjmuje imię Konrada i staje się nową osobą, która ma przed sobą inne cele i zadania.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.