Ludzie od zawsze podążali za czymś większym od siebie. Przekraczającym życie jednej osoby, siły mogącej zmieniać świat na lepsze. Osobę zdolną poświęcić się dla takiej sprawy okrzyknięto mianem idealisty. Niestety słowo to związano również z pewną dozą naiwności, a nawet odklejenia od rzeczywistości. Istotnie, wielu idealistów okazuje się w gruncie rzeczy odrealnionymi marzycielami. W historii istnieli jednak również stojący pewnie na ziemi bohaterowie, którzy mimo przeciwności realizowali swoje szlachetne cele.
Literatura lubuje się w takich postaciach i poświęca im wiele miejsca. Często również zadaje pytanie o cenę, którą takie wybitne jednostki płacą za swój idealizm. Jest nią zaś rezygnacja z osobistego szczęścia i społeczne wyalienowanie. Każda teza potrzebuje jednak argumentów. Na cele powyższej zostaną przytoczone trzy. Pierwsze dwa dotyczyć będą Lalki Bolesława Prusa, ostatni zaś Ludzi bezdomnych Żeromskiego.
Lalka to powieść typowo pozytywistyczna. Miała więc na celu swoiste "badanie" społeczeństwa i opisywanie go, posiadała również elementy edukacyjne. Poprzez swoje dzieło autor chciał propagować pewne idee oraz postawy, które jego zdaniem były dla narodu pożyteczne. Dlatego też, prócz postaci ewidentnie negatywnych, czytelnik poznaje tam wiele bohaterów o cechach idealistów.
Można pokusić się o dostrzeżenie ich u samego Wokulskiego - głównego bohatera powieści. Człowiek ten ewidentnie realizuje pewne założenia pracy organicznej i pracy u podstaw, nieobca jest mu bowiem litość względem najuboższych. Pomaga kilku przedstawicielom warstw niższych, co sytuuje go nieco na bakier bogatszych elit. Podobnie rzecz ma się wobec prezesowej Zasławskiej. Ta członkini arystokracji nie boi się ciężkiej pracy, prowadzi majątek, w którym realizuje założenia pracy organicznej. Poprzez swoje odstawanie od wzorca elity pokroju Łęckich, samoczynnie wyalienowała się spośród nich. Niemniej taka była właśnie cena podążania za tym, co uważała za słuszne. Gardziła bowiem próżniactwem innych arystokratów, ich zamiłowaniem do zbytku i niechęcią do pracy.
Jeżeli jednak chodzi o idealizm, najbardziej charakterystyczny jest profesor Geist. Ten naukowiec z Paryża zostaje owładnięty ideą opracowania metalu lżejszego od powietrza. Idea ta służyć ma rzecz jasna polepszeniu ludzkiego dobrobytu. Geist zdaje się jednak rozumieć, iż takie odkrycie może przynieść za sobą kolejne nieszczęścia ludzkości, che je więc "podarować" najsłabszym. Poświęca więc swój geniusz idei szczęścia gatunku ludzkiego, co stawia go w roli nieszkodliwego wariata. Tym bardziej iż środowisko naukowe dla własnych korzyści oraz obawy o śmieszność nie akceptuje jego pracy. Geist jednak nie rezygnuje. Ten wybitny umysł zostaje zepchnięty na margines, dodatkowo zaś traci możliwość zabłyśnięcia w środowisku naukowym. Odebrano mu szczęście oraz akceptację otoczenia, dano jednak możliwość realizacji swojej idei.
Ludzie bezdomni to sztandarowy przykład poświęcenia dla idei. Całą bowiem koncepcję dzieła oparto właśnie o pracę na rzecz ludu. Młody lekarz Tomasz Judym to typowy pozytywistyczny idealista. Dzięki swoim umiejętnościom i nabytej wiedzy medycznej chce poprawić byt najuboższych. Niemniej spotyka się z czynnym oporem warstw bardziej uprzywilejowanych, szczególnie pośród swojej profesji. Bardziej doświadczeni lekarze wolą zajmować się pacjentami posiadającymi znaczne pieniądze, zyskuje na tym bowiem ich prywatna praktyka.
Los biednych pozostaje dla nich w najlepszym wypadku obojętny. Widzą jednak zagrożenie w pomysłach Judyma, przez co podejmują kroki w celu torpedowania kolejnych jego poczynań. Powoli zmniejsza się ilość pacjentów odwiedzających jego gabinet, podobnie kończy się inicjatywa walki o osuszenie bagien w Cisach. Szczególnie ta ostatnia sprawa nosi tragiczne znamiona, mogła bowiem uchronić miejscowych chłopów od chorób, zmniejszając jedna zarobek lekarzy na ich niedoli. Judym jest więc podwójnie alienowany. Koleżeństwo lekarskie odrzuca go jako swoistego szkodnika w prowadzeniu intratnych biznesów, zarazem również nie znajduje on zrozumienia dla swojej postawy.
Młody lekarz ponadto staje przez trudnym wyborem: szczęście osobiste lub idea. W pewnym momencie dochodzi do niego straszna prawda, że nie mógłby w pełni służyć zarówno ludziom, jak i sobie. Dlatego też rezygnuje z miłości do Joanny Podborskiej, aby w pełni móc oddać się idei pracy na rzecz ludzi ubogich. Postać ta dobitnie obrazuje ciężką dolę idealisty. Samotny pośród społeczeństwa człowiek musi zrezygnować dla tego w co wierzy nawet z własnej miłości. Dodatkowo nie może być pewny powodzenia swoich działań. Cena zostaje więc zapłacona za choćby możliwość działania. To właśnie buduje tragizm Judyma i podobnych mu bohaterów. Żeromski nie tworzy z niego jednak współczesnego herosa, a raczej jednego z wielu ludzi słusznej sprawy. Takiego, który poświęcił wszystkie możliwości na życiowe szczęście tylko po to, aby chociaż odrobinę ulżyć ludziom wokół siebie.
Świat byłby zdecydowanie piękniejszym miejscem, gdyby ludziom starczyło odwagi do podążania za szczytnymi celami. W wielu wypadkach to właśnie ona stoi bowiem za wszelkimi niegodziwościami. Jeszua Ha-Nocri z powieści Mistrz i Małgorzata Michaiła Bułhakowa mówi nawet, że tchórzostwo jest największym grzechem wśród ludzi. Odwaga staje się tym samym największą cnotą idealisty. To właśnie ona pozwala mu na poświęcenie względem innych własnej osoby. Gest ten nabiera o tyle większego znaczenia, iż często robiony jest wbrew całej społeczności. Ilu wielkich ludzi wyszydzano za życia, by po śmierci stawiać pomniki na cześć ich dobroczynnej działalności? Zapewne było ich więcej, niż ktokolwiek potrafi spamiętać. Ciągle jednak zbyt mało dla udręczonej ludzkości. Idealista to swoisty współczesny bohater, krzyżowiec bez lśniącej zbroi. Za swoją służbę przychodzi mu zapłacić ogromną cenę. To, że ma odwagę stawić jej czoło, czyni go jednak właśnie tym, kim jest. Swoim działaniem czyni świat lepszym, daje również ludziom przykład do naśladowania.
Aktualizacja: 2023-08-20 13:17:00.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.