Młodość jest jednym z tych etapów życia człowieka, które kojarzą się z energią, ideałami, chęcią do działania i zmiany świata, ale także z buntem i sprzeciwem przeciwko zastanemu porządkowi świata. Młodość jako motyw literacki znalazła swoje miejsce w wielu dziełach literackich, a portretowana jest od samego początku historii literatury. Czasami obrazowany jest zachwyt nad młodością, innym razem pisarze opisują jej lekkomyślność i głupotę. Młodość często jest obiektem zmian i transformacji w dojrzałość, a dzieje się to pod wpływem wielkich wydarzeń - dziejowych, dotykających całych pokoleń oraz osobistych, dotyczących jedynie jednostki i jej świata.
Młodość jest głównym motywem jednego z utworów Jana Kochanowskiego. Opisał on w nim cechy, którymi charakteryzuje się młodość oraz nakreślił konflikt interesów między pokoleniami. Młodzi ludzie według poety chcą spędzać czas na dobrej zabawie, na przygodach, podczas gdy starsze pokolenie życzyłoby sobie, by się ustatkowali. Według poety jednak takie zachowanie w młodości jest czymś normalnym, co wpisuje się w odwieczny cykl życia i jest równie naturalne jak zmiany pory roku. Kochanowski porównuje młodość właśnie do wiosny - budzącej się do życia, w trakcie której wszystko rozwija się. Rok bez wiosny i życie bez młodości byłoby niepełne. Dodatkowo Kochanowski sugeruje starszemu pokoleniu, by przypomnieć sobie czasy własnej młodości i podjęte wówczas złe decyzje. Wszyscy młodzi ludzie muszą się wyszaleć i nauczyć życia, popełnić własne błędy i naprawiać je, a rolą poprzednich pokoleń jest pomaganie im, nie zaś strofowanie i pouczanie. Szaleństwa młodości nie przyczynia się do zmarnowania życia wchodzących właśnie w dorosłość ludzi, jest to po prostu naturalny etap życia człowieka, przez który każdy musi przejść, zanim stanie się spokojnym i ustatkowanym obywatelem.
Goethe opisuje problem powrotu do minionej już młodości. Jest ona tak cennym i krótkim czasem, że wiele osób z chęcią wróciłoby do niej i przeżyło ten etap w życiu jeszcze raz. O to prosi główny bohater powieści, Faust. Jest on już człowiekiem starym i by przywrócić sobie młodość zawiera pakt z diabłem. Stawką w tym układzie jest dusza Fausta. Dzięki temu bohater ma okazję nadrobić stracony czas, który w młodości zamiast na zabawy i hulanki przeznaczył na naukę i zdobywanie wykształcenia. Faust nie zaznał więc w młodości rozrywek najczęściej z nią kojarzonych i dzięki paktowi z diabłem zaczyna korzystać z uroków młodości. Między innymi zakochuje się w Małgorzacie, dziewczyna zaś zachodzi w ciąże, zabija ona jednak dziecko. Faust staje więc do pojedynku z jej bratem i zabija go, powodując kolejną tragedię. Młodość w osobie Fausta przedstawiona jest jako siła pełna beztroski i bezmyślna, nie zastanawiając się nad konsekwencjami swoich czynów. Młodymi ludźmi często rządzi popęd, to on pcha ich w ramiona nierozsądnych decyzji, których konsekwencje czasami mogą być odczuwalne do końca życia. Młodość w ujęciu Goethego ma więc swoje ciemne strony, nie jest tylko czasem radości, zdrowia i zabawy.
W powieści Żeromskiego czytelnik ma do czynienia z rozwojem młodego bohatera, który przechodzi przez różne fazy buntu i próbuje kształtować swój światopogląd. Przed rewolucją w Baku Cezary baryka jest zwyczajnym młodym chłopcem, spędza czas tak jak jego rówieśnicy. Jednak krwawe wydarzenia, które ogarnęły Baku sprawiają, że musi on bardzo szybko dojrzeć. W czasach dzieciństwa rozpieszczano go, w nowej rzeczywistości zaś zaczął pracować przy pozostałych po rewolucji ciałach. Jego dzieciństwo kończy się wraz ze śmiercią pracującej ponad siły matki. Cezary musi od tego momentu zacząć sam o siebie dbać, nie dla niego są beztroskie czasy młodości pełnej zabaw. Jednak Cezary reaguje na nowe czasy i idee tak, jak reagują zazwyczaj ludzie młodzi. Trafia on pod bardzo silny wpływ myśli rewolucyjnej, mocno się z nią utożsamia, fascynuje go ona i traktuje wiarę w nią bardzo osobiście. Tego typu płomienny zapał i oddanie sprawie charakterystyczne są dla okresu młodości, zanim człowiek doświadczony życiem nie nabierze podejrzliwości wobec nurtów i zjawisk, które go otaczają. Tak silne zaangażowanie, które charakteryzuje Cezarego, rzadko dotyka ludzi po okresie młodości. Sprawia ono, że Cezary zaczyna się między innymi buntować wobec matki, która dla swojego syna poświęciła wszystko.
Bohaterowie powieści “Kamienie na szaniec” są przykładem motywu młodości zmarnowanej przez krwawy konflikt, który rozdarł życie wielu młodych ludzi. Gdy wybucha II wojna światowa, Rudy, Alek i Zośka dopiero wkraczają w dorosłe życie - właśnie ukończyli szkołę, zastanawiają się, co dalej. Ich siła i witalność, którą charakteryzuje się okres młodości, nie została jednak skierowana na realizację pomysłów na życie chłopców czy ich edukację. Zamiast tego muszą oni walczyć z okupantem i próbować bronić jej przed hitlerowcami. Walczą oni z narażeniem życia, biorą udział w niebezpiecznych akcjach i zmuszeni są do szybkiego dojrzewania, którego nie zaznali ich rówieśnicy w spokojnych czasach. ostatecznie wszyscy trzej giną, nie poznawszy smaku prawdziwego spokojnego życia, nie doświadczywszy też wielu rzeczy - ich młodość zostaje więc przerwana, zmarnowana czy wręcz niewykorzystana. Cały potencjał ich młodości zostaje wykorzystany na walkę z wrogiem, podczas gdy mogliby oni w tym czasie cieszyć się życiem, uczyć się, nawiązywać kolejne przyjaźnie, przeżywać pierwsze miłości czy zdobywać zawód. Przez wojnę musieli oni wyrzec się wszystkich snów i marzeń o młodości, zamiast tego została im tylko ponura rzeczywistość życia w okupowanej Warszawie i śmierci, czającej się za każdym rogiem.
Wątek młodości wyróżnić także można w wielu innych dziełach literackich: