Choroby od zawsze przerażają ludzi i stanowią temat licznych rozważań, dyskusji oraz prac, których celem jest ich wyeliminowanie. Często choroby ze względu na swoje objawy stają się tematem tabu. Choroba może być także motywem literackim, który popycha naprzód wydarzenia powieści lub który może wyjaśniać zachowanie danej postaci. Choroba jest sytuacją, która dotyka praktycznie każdego człowieka, czy to osobiście, czy to pojawiając się wśród jego bliskich. Zazwyczaj jest ona przedstawiana jako trudny, pełen cierpienia i bólu okres w życiu człowieka, który sprawdza siłę jego charakteru. Choroby często dotykają więc bohaterów literackich.
Ludzie od zawsze mieli świadomość tego, jak wielkie niebezpieczeństwo niosą ze sobą choroby, zwłaszcza w dawnych czasach, gdy wiele z nich było nieuleczalnych. Wiedział o tym także Jan Kochanowski, w efekcie czego stworzył utwór (fraszkę), który opowiada o tym, jak ważne dla człowieka jest zdrowie. Według poety nie ma w świecie nic ważniejszego od zdrowia i braku choroby. Wszystko inne cieszy człowieka, który nie cierpi i nie choruje - gdy przychodzi choroba wszystko inne staje się nieważne, nawet majątek, kamienie szlachetne czy dobra materialne. Z dzieła wyłania się obraz choroby jako największego zagrożenia dla szczęścia człowieka, zdrowie jest natomiast najbardziej pożądanym przez niego stanem. Utwór uświadamia więc odbiorcy, co jest najważniejszą wartością w życiu ludzkim i co jest największym wrogiem ludzkiego szczęścia. Ludzie często tracą zdrowie, goniąc za nieistotnymi mrzonkami, takimi jak sława, pieniądze czy uroda. Nadejście choroby uświadamia im dopiero, jak kruche jest ich życie i że to zdrowie jest tym, do czego powinni dążyć za wszelką cenę.
“Kamizelka” Bolesława Prusa to nowelka, która opowiada historię małżeństwa dotkniętego śmiertelną chorobą. Przed jej nadejściem bohaterowie żyją ubogo, ale szczęśliwie, kochając się i ciesząc się swoją obecnością. Niestety mężczyzna zapada na zdrowiu, chorując na gruźlicę i tym samym zaczyna się bolesny i pełen smutku etap ich wspólnego życia. Z powodu choroby mąż chudnie, co próbuje on ukryć przed żoną, skraca on więc pasek swojej kamizelki, by żona nie zauważyła, że choroba postępuje. Ona tymczasem widzi, jak jej ukochany traci na wadze i chce mu oszczędzić strachu i bólu - ona również skraca pasek tytułowej kamizelki, chcąc ukryć przed mężem spadek jego wagi. W wyniku choroby ostatecznie mąż umiera, natomiast kobieta zostaje sama. Choroba rozdzieliła więc kochające się małżeństwo, jednak w jej tracie pokazali oni sobie nawzajem swoje najlepsze cechy, troszcząc się o swoje samopoczucie. Próbowali sobie dodać otuchy w tym trudnym czasie, jaki sprowadziła na nich nieuleczalna choroba, jaką była wówczas gruźlica. Choroba stała się także testem ich charakterów, sprawdzianem z tego, jakimi ludźmi są tak naprawdę.
“Dżuma” to powieść, opowiadająca o śmiertelnej epidemii dżumy, która ogarnia całe miasto Oran. Choroba w przypadku dzieła Camusa to nie tylko dosłowna historia zarazy, ale także metafora zła rozprzestrzeniającego się na świecie. Tytułowa dżuma zamyka wszystkich bohaterów w odizolowanym mieście i sprawia, że ich charaktery są wystawione na próbę. Postaci reprezentują w obliczu choroby różne postawy - od empatii, altruizmu i bezinteresownej pomocy, aż do lekkomyślnego dbania tylko o siebie i swoje dobro. Choroba w utworze jest sytuacją graniczną, czymś, co ludzie, którzy ją przetrwają, zapamiętają do końca życia. Wpływa ona na kształt ich charakterów - niektórzy ludzie umacniają się w swoich postawach, inni całkowicie się zmieniają pod wpływem przeżytej traumy choroby. Dżuma jest więc lustrem, w którym odbijają się charaktery mieszkańców i sprawdza ona, kim tak naprawdę są bohaterowie i czym kierują się w swoim życiu.
“Czarodziejska góra” Manna to powieść, która koncentruje się w całości na problematyce choroby, jaką jest gruźlica. Główny bohater, Hans Castorp, odwiedza w sanatorium swojego chorującego kuzyna. Początkowo ma tam spędzić trzy tygodnie, ostatecznie zostaje na siedem lat, ponieważ w trakcie pobytu lekarz stwierdza u niego gruźlicę. Choroba zamyka Hansa w niewielkim świecie, jakim jest sanatorium i zmusza go do dojrzewania w wyjątkowych warunkach, wśród innych chorych, wśród których znajduje się sporo ekscentrycznych postaci. Dla chorych na gruźlicę osób czas płynie inaczej, funkcjonują oni w innej rzeczywistości, którą rządzi choroba. Są odizolowani od zdrowej części społeczeństwa i skazani na swoje towarzystwo. Jest to inne życie, wyjątkowe i pełne odmiennych zasad, według których muszą żyć chorzy. Powieść przedstawia także różne postawy ludzi w obliczu dotykającej ich śmiertelnej choroby. Pokazuje ona także, jak motyw choroby często nieuchronnie prowadzi do innego motywu - śmierci. Oba zjawiska przeplatają się ze sobą i współistnieją, zagrażając życiu ludzkiemu.
Choroba jako motyw literackich może zostać wyróżniona także w takich dziełach jak: