Podróżowanie to jedna z najbardziej pierwotnych aktywności człowieka. Przypisaliśmy jej z tego powodu wiele wartości, które następnie oddała literatura. Jedną z nich jest rozwój, rozumiany również jako dojrzewanie.
Podróż związana jest z poznawaniem nowych ludzi i miejsc, odkrywaniem nieznanego. Z tego powodu w literaturze dosyć szybko skojarzono ją z motywem dojrzewania, a nawet samego życia. Wszystkie trzy związane są ze zmianą, również wewnętrzną.
Podróż to również przygoda sama w sobie. Stanowi więc doskonałe narzędzie fabularne do rzucenia bohaterów w wir nowych wydarzeń, zmiany scenerii. Takie wydarzenie pozwoli im zmierzyć się ze swoimi słabościami, poznać siebie. Tym samym ponownie widzimy związek podróży z motywem dorastania, a nawet oświecenia. Wielu mistyków opisanych przez literaturę było bowiem podróżnikami. Podróż jest więc zmianą, poznaniem, życiem.
Przypisywany Homerowi epos rozpoczyna się po zakończeniu dziesięcioletniej wojny trojańskiej. Słynący z mądrości król Itaki, pomysłodawca słynnego konia trojańskiego, przeżywał straszliwe i fantastyczne przygody w swojej podróży do domu. Przeklęty za oślepienie cyklopa Polifema przez samego Posejdona, musi zmierzyć się z uwodzicielskimi syrenami, przepłynąć obok potworów Scylli i Charybdy, czy uciec z wyspy wiedźmy Kirke. Ostatecznie, po wielu latach tułaczki, Odyseuszowi udaje się wrócić do Itaki i zabić natrętnych zalotników swojej drogiej żony, Penelopy.
Jedną z najsłynniejszych historii o podróży w literaturze jest Exodus Izraelitów z Egiptu. Opisany w biblijnej Księdze Wyjścia marsz całego Narodu Wybranego przez pustynię Synaj był wynikiem prześladowań, jakich dopuścili się na nim Egipcjanie. Faraon, lękając się wzrastania ich liczebności, zniewolił bowiem ten lud, a następnie próbował wytępić go poprzez zabicie pierworodnych synów. Bóg ulitował się jednak nad Izraelem i nakazał Mojżeszowi wyprowadzić go do Ziemi Obiecanej. Z ważnych elementów tej wędrówki warto wspomnieć przejście przez Morze Martwe, czy jedzenie manny. Podróż zajęła Izraelowi 40 lat. Taką długość błąkania się po pustyni Biblia tłumaczy oczyszczeniem, jakie musiało dokonać się poprzez wymianę pokoleń – wcześniejsze wyniosły bowiem z Egiptu negatywne zachowania, takie jak bałwochwalstwo.
Dzielny Tristan, na polecenie króla Kornwalii Marka, wyrusza na poszukiwanie właścicielki przyniesionego kiedyś władcy przez ptaka złotego włosa. Chce on ją bowiem poślubić. Rycerz znajduje Izoldę Złotowłosą w Kornwalii. Niestety w wyniku pomyłki służącej Izoldy, oboje wypijają napój miłosny i zakochują się w sobie. Powoduje to szereg nieszczęśliwych perypetii. Nie mogąc być z poślubioną Markowi ukochaną, Tristan rusza do Bretanii. Tam bierze za żonę Izoldę o Pięknych Dłoniach. Nigdy jednak nie zapomina o swojej ukochanej. Przed śmiercią prosi ją o przybycie, jednak w wyniku kłamstwa zazdrosnej żony, umiera przed przybyciem Jasnowłosej. Ta umiera z żalu chwilę po Tristanie. Ich grób łączy potem krzak głogu.
Poeta z Czarnolasu nawiązuje tutaj do starożytnej tezy na temat snu, która widziała w nim wędrówkę duszy. W czasie kiedy ciało spokojnie odpoczywa pośród pieleszy, duch przemierza tajemnicze i piękne krainy, dziwiąc się ich cudom. Kochanowski opisuje nawet wstąpienie duszy na firmament niebieski, gdzie może ona obserwować z zaciekawieniem ruchy planet i tajemnie gwiazd. Podmiot liryczny porównuje również sen do śmierci; jest on dla niego przedsmakiem rzeczy ostatecznych. Tym samym Kochanowski ponownie nawiązuje do starożytnej myśli, jakoby sen pozwalał wędrować duszy ku krainom zmarłych, zaświatom.
Będące inspiracją dla Trylogii Henryka Sienkiewicza „Pamiętniki” to bogate źródło wiedzy o życiu i światopoglądzie szlachty XVII wieku. Autor, a zarazem główny bohater jest typowym przedstawicielem sarmatyzmu – niepozbawionym ciętego dowcipu warchołem o nieco wąskich horyzontach. Pasek dużą część swojego życia poświęcił służbie wojskowej, widząc w niej okazję do zarobku i chwały.
Wspomnienia szlachcica obejmują jego udział w wojnie Rzeczpospolitej ze Szwecją (1656r.), kampanii węgierskiej (1657r.), wyprawie do Danii (1658-59r.), wojnie z Moskwą (1660r.) oraz jego przygody jako żołnierza na terenie Rzeczpospolitej. Pasek przybywając do innych krajów, dziwi się obyczajom ich mieszkańców i opisuje je w sposób, który zradza jego, delikatnie mówiąc, szowinistyczne podejście.
Jedno z najsłynniejszych dzieł francuskiego skandalisty, a zarazem najbardziej znany przykład powiastki filozoficznej.Wychowany w zamku barona de Thunder-ten-tronckha tytułowy bohater, jest przekonany o słuszności filozofii optymistycznej. Zakłada więc, że żyjemy w najlepszym z możliwych światów, a zło jest tylko koniecznością dla istnienia tego dobra.
Wkrótce jednak życie Kandyda ulega gwałtownym zmianom, a on będzie musiał zrewidować swoje poglądy. Jak w kalejdoskopie przeżywa on kolejne przygody, wędrując przez najodleglejsze krainy świata: Amerykę Południową, Europę aż po Konstantynopol. Odwiedza nawet mityczne Eldorado, gdzie dane mu jest oglądać utopię. W wyniku tych przygód i towarzyszących im nieszczęść Kandyd dochodzi do wniosku, że szczęście należy osiągać pracą.
Tytułowy bohater jest początkowo przedstawicielem werterowskiego typu romantyka. Po zawodzie miłosnym i nieudanej próbie samobójczej postanawia odszukać „ideę wielką” – myśl, dla której mógłby poświęcić życie. Wyrusza więc w podróż, podczas której odwiedza kolejne kraje Europy i konfrontuje modne idee swojej epoki. Ostatecznie jego poszukiwania kończą się objawieniem na szczycie Mont Blanc. Tam właśnie odnajduje „ideę wielką”, jaką jest winkelriedyzm. Powraca więc do ojczyzny, by wcielić ją w życie.
Podróż w „Kordianie” można rozumieć jako symbol mistycznego oświecenia i dorastania. Bohater zmienia się w jej trakcie, weryfikuje swoje poglądy, by ostatecznie osiągnąć prawdę ponadzmysłową – oświecenie.
W powieści można doszukać się kilku momentów podróży bohaterów. Pierwszym jest wyprawa Stanisława Wokulskiego do Turcji w celu zarobienia na dostawach dla wojska. Drugą jest opowieść Rzeckiego o jego perypetiach na Węgrzech w czasach Wiosny Ludów. Ostatnią podróżą jest wyjazd Wokulskiego do Paryża, gdzie poznaje Geista. Wielce prawdopodobne, że po porzuceniu Łęckiej, główny bohater wrócił tam by pomagać uczonemu w jego pracach naukowych.
Mający odnaleźć tajemniczego Kurtza Marlow wyrusza w głąb Kongo. Posuwając się coraz głębiej w dziką krainę, symbolicznie schodzi ku mrocznej, pierwotnej naturze człowieka. Historia opowiedziana przez Conrada jest w istocie wędrówką ku tytułowemu jądru ciemności, gdzieś na samym dnie naszej duszy. Miejscu pierwotnego zła, od którego odgrodzić się możemy jedynie, dążąc do szlachetnych ideałów cywilizacji.
Tytułowy bohater opuszcza swoją niewielką planetoidę, wędrując przez kolejne ciała niebieskie i poznając ich mieszkańców. Jego podróż można rozumieć jako symbol dorastania, otwierania się na świat i zdobywania doświadczenia. Taka interpretacja ma sens w odniesieniu do sposobu powrotu Małego księcia do domu – poprzez śmiertelne ukąszenie węża. Wędrówka jest wtedy życiem, które zawsze kończy się śmiercią, będącym w istocie powrotem do źródła.