Jednym z często powracających w literaturze motywów jest samobójstwo. Staje się ono ostatecznym rozwiązaniem dla wielu bohaterów literackich. Czasami jest sposobem zakończenia ogromnego cierpienia, a innym razem może być ucieczką od losu gorszego niż śmierć. Szczególnie często po motyw ten sięgali twórcy epoki romantyzmu, dla których samobójstwo było rozwiązaniem niezwykle efektownym i wpisującym się w wizerunek cierpiącego bohatera romantycznego. Literackie samobójstwa często są następstwem nieszczęśliwej miłości, złamanego życia lub życia w czasach, w których brakuje perspektyw. Samobójstwo wykorzystywane jest w literaturze już od czasów starożytnych.
Główna bohaterka tragedii Sofoklesa jest postawiona w dramatycznej sytuacji. Jej ród obłożony jest klątwą, a dwaj bracia Antygony - Polinik i Eteokles - zginęli w walce o tron po ojcu, Edypie. Władzę przejął Kreon, który Eteoklesa pochował z honorami, natomiast Polinika zabronił grzebać, narażając tym samym jego ciało na zbezczeszczenie. Antygona stanęła więc wobec dramatycznego dylematu - według prawa ludzkiego nie mogła pochować brata, narażała się bowiem na gniew despotycznego Kreona. Z drugiej strony pozostawiając jego ciało bez pochówku, łamała prawa boskie, które były dla niej ważniejsze. Ostatecznie Antygona pochowała Polinika, co wywołało konsekwencje w postaci wściekłości Kreona, który postanowił skazać bohaterkę na karę śmierci. Antygona popełnia więc samobójstwo, które jest dla niej ucieczką przed tym, co przygotował dla niej Kreon. Dodatkowo jest to jedyny przejaw wolności i własnego zdania, na jaki Antygona może sobie w swojej sytuacji pozwolić. Wybiera więc sama sposób, w jaki odchodzi ze świata, demaskując tym samym tyranię Kreona. Jest to jej ucieczka w wolność, gdzie prawo ludzkie nie może jej już dosięgnąć i skrzywdzić. Samobójstwo uchroniło ją też przed długą, męczeńską śmiercią, jaką przygotował dla niej Kreon.
Jednym z najbardziej znanych literackich samobójstw jest to, które popełnili razem Romeo i Julia. Pochodzili oni z dwóch zwaśnionych rodów - Kapuletich i Montekich - jednak mimo to połączyła ich miłość. Ich związek jednak napotykał wiele trudności i przeszkód. Wieloletni spór rodów, z których pochodzili kochankowie, uniemożliwiał im bycie razem, musieli więc widywać się w tajemnicy. Z powodu tej relacji odbywały się pojedynki, ludzie ginęli, ostatecznie zaś Romeo musiał uchodzić z miasta, Julię zaś chciano wydać za Parysa. Była ona jednak już wtedy żoną Romea, by uniknąć więc bigamii wypiła specjalny napój i upozorowała samobójstwo. Nie wiedział o tym Romeo, który powrócił do Werony i zastał nieruchome ciało swojej ukochanej. Zrozpaczony popełnił więc samobójstwo. Gdy Julia przebudziła się, odkryła, co zrobił Romeo i nie wyobrażając sobie życia bez niego, również zabiła się. Samobójstwo okazało się więc być jedynym sposobem, by Romeo i Julia mogli ze sobą być. Nie udało im się to za życia, dopiero śmierć połączyła nieszczęśliwych kochanków. Po ich zgonie zwaśnione rody Montekich i Kapuletich pogodziły się ze sobą i zakończyły spór, który ciągnął się tak długo, że nawet nie pamiętano już jego początku. Samobójstwo Romea i Julii było także efektem wielu intryg, komplikacji i nieporozumień. Stało się ono literackim symbolem nieszczęśliwej, niespełnionej miłości.
„Cierpienia młodego Wertera” to chyba najsłynniejszy przykład samobójstwa w historii literatury. Lektura tej powieści spowodowała szereg samobójstw wśród czytelników, którzy naśladowali głównego bohatera. Nazwano to nawet efektem Wertera, co odnosi się do wzrostu przypadków odebrania sobie życia po upublicznieniu historii samobójstwa zwanej osoby. Werter w powieści targnął się na swoje życie ze względu na nieszczęśliwą, niespełniona miłość do Lotty. Jego wybranka nie odwzajemniała jego uczuć i była już zaręczona z innym mężczyzną. Werter nie potrafił sobie jednak wyobrazić swojego życia bez niej. Cierpiał nieustannie, jednocześnie nie potrafiąc odciąć się od Lotty i rozpocząć nowego życia daleko od niej. Spędzał z nią i z jej mężem wiele czasu, znosząc ból, jaki sprawiało mu ich towarzystwo. Ostatecznie Werter nie wytrzymuje męki, na jaką nieustannie jest narażony i strzela sobie w skroń. Kona jednak dopiero po dwunastu godzinach. W ten sposób Werter uciekł od rzeczywistości, z którą sobie nie radził. Był osobą zbyt wrażliwą, zbyt mocno angażującą swoje emocje w relacje i przeżywane wydarzenia, co skończyło się dla niego nieszczęśliwie. Samobójstwo mogło okazać się więc dla niego wybawieniem i zakończeniem straszliwego cierpienia.
Stanisław Wokulski to kolejny bohater, którego życie zniszczyła nieszczęśliwa miłość. Zakochał się on bowiem w Izabeli Łęckiej - pięknej arystokratce, która nie uznawała Wokulskiego za godnego kandydata do swojej ręki. Wokulski starał się ją sobie zjednać na wszystkie sposoby, wykupił nawet długi jej ojca. Angażował w tę relację swój czas i majątek, ignorując wszystko inne. W końcu jednak Łęcka przystała na propozycję małżeństwa z Wokulskim, okazało się jednak, że spełnienie marzeń szybko zmieniło się w koszmar. Gdy pewnego dnia Wokulski podróżował wraz z Łęcką, jej ojcem i jej kuzynem - Starskim - ta zaczęła po angielsku rozmawiać właśnie z kuzynem, sądząc, że Wokulski nie rozumie ani słowa. On jednak znał ten język i z rozmowy tej dowiedział się, że Łęcka wciąż flirtuje ze Starskim oraz przekonał się, co jego ukochana tak naprawdę sądzi o ich zaręczynach. Informacje te złamały Wokulskiego i odebrały mu wolę życia. Próbował popełnić samobójstwo na torach kolejowych, ale uratował go dróżnik. Losy Wokulskiego kończą się wraz z tajemniczym wybuchem ruin zamku, co sugeruje, że bohater ponownie targnął się na swoje życie.
Motyw samobójstwa obecny jest w dziełach pochodzących z różnych epok literackich: