Ogród to uporządkowana przez człowieka przestrzeń zielona. Stanowi przeciwieństwo groźnej i bezlitosnej dziczy - miejsce harmonijnego współczucia ludzi i przyrody. Jako motyw literacki wyraża naszą potrzebę spokoju, powrotu ze świata ku pierwotnej idylli.
Ogród w literaturze wiązany jest z wizjami arkadyjskimi i idyllicznymi. To miejsce wypoczynku, gdzie człowiek doznaje harmonii z przyrodą. Musi się nim bowiem opiekować, a w zamian dostaje piękno, cień i wytchnienie.
Ogród może być też przedstawiany jako miejsce refleksji nad kondycją ludzką. Reprezentując harmonię, zmusza do przemyśleń nad oddaleniem się człowiek od przyrody i Boga.
Starożytni kojarzyli ogrody z miejscami pokoju i wytchnienia. W mitologii greckiej znany był mit o ogrodzie Hesperyd, gdzie nimfy zachodzącego słońca opiekowały się jabłonią o złotych jabłkach. Fantastyczne drzewo bogini Gaja podarowała Herze w prezencie ślubnym. Jego owoce dawały młodość i siłę. Ogród był trudno dostępny - znajdował się na krańcach zachodu świata, a strzegł go dwugłowy smok Ladon.
Pośród innych mitycznych ogrodów warto jeszcze wspomnieć miejsce narodzin Siddhartha Gautamy - słynnego Buddy. Pierwszą część życia spędził on w ogrodzie rozkoszy, wybudowanym dla niego przez ojca. Młody Siddhartha przekonany był, że tak wygląda cały świat. Dopiero wymknięcie się z ogrodu i napotkanie starego włóczęgi natchnęło go do rozmyślań nad cierpieniem.
Ludy Bliskiego Wschodu rozumiały ogród jako miejsce wytchnienia i szczęścia. Wynikało to z charakteru zamieszkiwanej przez nich krainy - pustynnej, gdzie woda i związana z nim zieleń to rzadki luksus. Może to tłumaczyć liczne nawiązania do ogrodów w Biblii.
Najbardziej rozpoznawalnym jest rzecz jasna ogród Eden - miejsce szczęśliwości, gdzie Bóg umieścił człowieka na początku stworzenia. To tam znajdowało się drzewo poznania dobra i zła, z niego też pierwsi ludzie zostali wypędzeni w konsekwencji grzechu pierworodnego.
W Nowym Testamencie ważny jest Ogród Oliwny, gdzie Jezus udał się z Apostołami po Ostatniej Wieczerzy. To właśnie tam modlił się do Boga, ostatecznie przyjmując Swój los. W Ogrodzie Oliwnym Jezus został też pojmany przez ludzi Arcykapłana, po zdradzeniu go przez Judasza Iskariotę.
Podmiotem lirycznym jest tutaj drzewo lipowe. Zachęca ono człowieka do odpoczynku pod swoimi rozłożystymi konarami. Wychwala przy tym różnorakie przymioty, które czynią je przydatnym dla ludzkości. W cieniu lipy można odpocząć, a wśród jej konarów zamieszkują pięknie śpiewające ptaki. Pszczoły z kolei robią miód z kwiatów drzewa.
Kochanowski wybiera na bohatera wiersza drzewo, które jest często spotykane na wsi. Lipa w dawnych czasach rosła nie tylko w zalesieniu śródpolnym, ale była też sadzona pośród sadów i ogrodów. Poeta zdawał sobie sprawę z tego, jak ważna jest dla człowieka. Jego wiersz może również sugerować, że Kochanowski rozumiał też potrzebę harmonijnego istnienia pomiędzy człowiekiem a przyrodą.
Przykład barokowego manieryzmu w poezji. Poeta przyrównuje miłość do ogrodu. Bożek Kupid nie ma w nim jednak tylko szczęścia. Przydatne rośliny są w nim przyrównane do nadziei związanych z miłością, zaś chwasty to alegoria płonnych obietnic. Kolejne elementy wystroju otoczenia podmiot liryczny przywiązuje do stanów emocjonalnych, związanych z miłością. Są wśród nich zarówno te pozytywne, jak i negatywne.
Jako zakochany, podmiot liryczny przedstawia się w roli ogrodnika pielęgnującego ogród miłości. Jego „praca” to przy tym niezwykły trud, przyrównany do rzeczy wręcz niemożliwych. Dzieło Morsztyna bazuje na koncepcie - błyskotliwym zamyśle, inteligentnej grze słów. Taki środek stylistyczny to jedna z podstaw poezji manierystycznej.
Oświeceniowa satyra, uderzająca zarówno w ziemiańskie stereotypy jak i powierzchowną nowoczesność ówczesnej szlachty.
Szlachcic Piotr pragnie znaleźć sobie żonę. Partnerkę wybiera nie ze względu na miłość, ale zapisane w jej posagu dobra ziemskie. Kobieta okazuje się zafascynowana zachodnią kulturą, jest przy tym kompletnie oderwana od rzeczywistości. Wprowadzając się do dworku imć Piotra, proponuje tam zmiany zgodne z powierzchownie rozumianą kulturą europejską. Jedną z zachcianek „żony modnej” jest obszerny ogród w stylu francuskim. Pośród cyprysowych gaików, strumyków i klatek dla ptaków wybranka szlachcica pragnie postawić w nim świątynię Diany, a nawet mały meczecik.
Ogród jest tu przykładem zbytku i porzucenia kultury narodowej na rzecz mody przybyłej z zachodu.
Wieszcz rozpoczyna swój poemat od opisu podpatrywania przez Tadeusza Zosi w ogrodzie. Istotnym fragmentem dzieła jest również opis zalotów Hrabiego do dziewczyny, spotkanej pośród sadu. Zarówno Zosia jak i otaczający ją ogród opisane są z perspektywy romantyka, którym był ostatni z Horeszków. Niestety, bohaterka jest jedynie prostą dziewczyną, a wspaniałe otoczenie ogrodem przy kresowym dworku.
Sad i ogród są w utworze przedstawione jako stały miejsce spotkań miłosnych.
Otaczające pałac Nerona w Rzymie tereny zielone były imponujące. Cesarski ogród porastały oliwki i cyprysy. Można było w nim odpocząć nad brzegami stawów, w których pływały łabędzie czy na ławkach wśród różanych gaików. Spacerowały po nim swobodnie afrykańskie zwierzęta, a ptaków w złotych klatkach doglądały setki niewolników.
Porwanej Lidii podobał się ogród władcy, w domu Aulusa Plaucjusza i Pomponii Grecyny również spędzała wiele czasu wśród zieleni. To właśnie w pałacowych ogrodach dziewczyna spotkała żonę cesarza Poppeę.
Ogród Nerona stał się też areną krwawej rozprawy z chrześcijanami. Przywiązanych do pali wyznawców Chrystusa palono żywcem, podczas gdy tyran podziwiał swoje „pochodnie Nerona”. Właśnie wtedy nie mogąc znieść widoku umierającego Glauka, Chilon Chilonides oskarżył cesarza o podpalenie Rzymu.
Poeta sięga po motyw ogrodu, by wyrazić potrzebę harmonii z otaczającym go światem.
Podmiot liryczny przedstawia swój ogród jako rajski zakątek, gdzie człowiek doświadcza jedynie szczęścia. Są w nim kwiaty i bawiące się dzieci. Pszczoły dają tam słodki miód, a ptaki budzą ludzi radosnym ćwierkaniem. Nawet ciernie róż zostały obwiązane lnem, by nie raniły nikogo.
Dziewięcioletnia Mary Lenox jest rozkapryszoną i egoistyczną dziewczynką. Po śmierci rodziców zostaje oddana pod opiekę wuja. Dziewczynka powoli odkrywa tajemnice jego angielskiego zamku. Odnajduje furtkę prowadzącą do wielkiego, choć zaniedbanego ogrodu. Przy pomocy swojego przyjaciela Dicka przywraca go do życia. Mary powoli zmienia nastawienie do świata, ponownie wprowadzając radość w życie samotnego wuja i jego chorego syna Colina.
Tajemniczy ogród, będący ukochanym miejscem matki Colina, jest symbolem szczęścia dawnych dni.
Odizolowany w wieży trędowaty Lebrosso dostał od władz miasta narzędzia ogrodnicze. Przy ich pomocy pielęgnował zasiane przez wiatr rośliny. Cierpliwością i wiedzą stworzył piękny ogród, będący jego ucieczką od samotności.
Ogród oddawał postawę Lebrossa wobec świata - jego wrażliwość na piękno przyrody, cierpliwość.
Ogród w tekście piosenki reprezentuje pierwotny stan harmonii człowieka z przyrodą, niczym pradawny ogród Eden.
Dający wytchnienie i cień ogród skontrastowany został z żarem XX wieku - epoki betonu i ciągłego postępu. Kofta zauważa, że człowiek w pogoni za rozwojem stworzył nieprzyjazne sobie środowisko, zarazem niszcząc przyrodę wokół siebie. Tymczasem jedynie ona może zapewnić mu życie - narodził się bowiem na jej łonie i tylko tam może odnaleźć spokój.