Jak okoliczności mogą wpływać na zmianę zachowania i postaw człowieka? Omów zagadnienie na podstawie Potopu Henryka Sienkiewicza. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst

Autorem opracowania jest: Piotr Kostrzewski.

CzÅ‚owiek jest istotÄ… podlegajÄ…cÄ… ciÄ…gÅ‚ej zmianie. Może ona przebiegać zarówno w dobrym, jak i zÅ‚ym kierunku. Istnieje wiÄ™c rozwój osobisty oraz degeneracja, prowadzÄ…ca do żaÅ‚osnego koÅ„ca. NastÄ™puje jednak pytanie o przyczyny powstawania samej zmiany w czÅ‚owieku. Jako że nie żyje on w próżni, wpÅ‚yw na zmianÄ™ postawy spoÅ‚ecznej muszÄ… mieć okolicznoÅ›ci. CaÅ‚kowita redefinicja swojego zachowania to proces niezwykle trudny, dlatego też jego zainicjowanie wymaga silnych bodźców. KierujÄ…c siÄ™ ku źródÅ‚u, bodźce takie można podzielić na doÅ›wiadczane przez czÅ‚owieka dobro oraz okazywane mu zÅ‚o. IstniejÄ… również okolicznoÅ›ci leżące poza miarÄ… ludzkÄ…, niezależne od nikogo. ChcÄ…c mówić o zmianie, najlepiej jest również posiÅ‚kować siÄ™ przykÅ‚adami. Literatura, jako czÅ‚owiekowi zawsze bliska, posiada ich wiele. W Polsce bÄ™dzie nim postać Andrzeja Kmicica, bohatera Potopu Henryka Sienkiewicza. Z powodu swojej tematyki, drugim dobrym przykÅ‚adem bÄ™dzie zaÅ› Biblia. Zawiera ona bowiem opis drogi ku nawróceniu, specyficznej formie wewnÄ™trznej przemiany.

Andrzej Kmicic jako bohater dynamiczny podlega zmianie podczas trwania powieÅ›ci. Z poczÄ…tku czytelnik poznaje go jako porywczego chorążego orszaÅ„skiego o wesoÅ‚ym usposobieniu. Kmicic ma jednak skÅ‚onność o hulaszczego trybu życia, wierzy również w sprawiedliwość szabli i wolność tylko dla najsilniejszych. Przy tym potrafi nim zawÅ‚adnąć niezwykÅ‚a mÅ›ciwość, która wyciÄ…ga ze stwardniaÅ‚ego serca wojenne okrucieÅ„stwo. CzÅ‚owiek ten ewidentnie posiada również wiele cech pozytywnych; okazuje lojalność i hojność dla towarzyszy broni, nie zna strachu przed Å›mierciÄ…. Zgodnie z wolÄ… Herakliusza Billewicza zostaje mu darowana rÄ™ka jego wnuczki, Aleksandy i majÄ…tek Lubicze. Dalsze wydarzenia nie ukÅ‚adajÄ… siÄ™ jednak pomyÅ›lnie dla chorążego orszaÅ„skiego. Wskutek pomordowania jego kompanów przez przedstawicieli rodu Butrymów, Kmicic podpala wieÅ› WoÅ‚montowicze. Zostaje przepÄ™dzony, powraca jednak by porwać OleÅ„kÄ™. Dochodzi do sÅ‚ynnego pojedynku z panem WoÅ‚odyjowskim, w którym ten pokonuje go, lecz oszczÄ™dza. Ten moment stanowi poczÄ…tek zmiany Andrzeja Kmicica z typowego swawolnika w oddanego patriotÄ™ i porzÄ…dnego czÅ‚owieka. Co wÅ‚aÅ›ciwie zaszÅ‚o podczas jego pobytu poÅ›ród szlachty laudaÅ„skiej, co odmieniÅ‚o chorążego? Wydaje siÄ™, że bodziec do przewartoÅ›ciowania daÅ‚o mu okazane dobro. Po pierwsze oszczÄ™dzenie przez pana WoÅ‚odyjowskiego wywoÅ‚aÅ‚o w Kmicicu potrzebÄ™ przemyÅ›lenia swoich poczynaÅ„. Rozmowa, którÄ… potem odbywajÄ… szlachcice, wyraźnie konsternuje chorążego. WoÅ‚odyjowski później stanie siÄ™ na pewien czas swoistym mentorem dla gÅ‚ównego bohatera, wskaże mu nawet wzór do naÅ›ladowania. Z wrogów stanÄ… siÄ™ kompanami, dobro zapuÅ›ci korzenie zmiany. WczeÅ›niej jednak Kmicic doÅ›wiadczyÅ‚ najwiÄ™kszego możliwego dla czÅ‚owieka dobra - miÅ‚oÅ›ci. To wÅ‚aÅ›nie rodzÄ…ce siÄ™ uczucie do OleÅ„ki po raz pierwszy wzruszy duszÄ™ pana Andrzeja. Bezkompromisowa postawa dziewczyny zrobi wrażenie na groźnym junaku, szczególnie jej wezwanie do zmiany i naprawy krzywd. Potem to wÅ‚aÅ›nie ta miÅ‚ość bÄ™dzie pchać Kmicica do walki, aż oczyÅ›ci swoje dobre imiÄ™.

Powieść nie ukazuje jednak przemiany Kmicica tylko jako wewnÄ™trznej walki ze zÅ‚em. Kmicic doÅ›wiadcza niegodziwoÅ›ci, która wywiera na nim piorunujÄ…ce wrażenie i kieruje ku sprawiedliwej walce po wÅ‚aÅ›ciwej stronie. W Kiejdanach zostaje zwiÄ…zany ze stronnictwem zdrajców, wyrzÄ…dzajÄ…c wielkie szkody dla Rzeczpospolitej. Nie robi tego jednak uczynnie, zostaje zwiedziony podstÄ™pem i kÅ‚amstwem. Janusz Radziwiłł wykorzystuje prostotÄ™ myÅ›lenia Kmicica oraz jego pobożność, by zyskać usÅ‚ugi chorążego. Gdy ten jednak prosi o oszczÄ™dzenie zbuntowanych puÅ‚kowników, zostaje zdradzony. Tajne rozkazy każą ich zgÅ‚adzić bez wiedzy szlachcica. To podkopuje wiarÄ™ Kmicica w Radziwiłłów. Ostatecznie jednak zrywa z nimi po rozmowie z ksiÄ™ciem BogusÅ‚awem, nieukrywajÄ…cym podÅ‚ych intencji wzglÄ™dem ojczyzny. Od tego momentu chorąży orszaÅ„ski staje siÄ™ ich zaciekÅ‚ym wrogiem. Jest to Å›wiadectwem, jak okazane czÅ‚owiekowi zÅ‚o może zmienić jego podejÅ›cie. Zdrada, kÅ‚amstwo oraz jawna niegodziwość oderwaÅ‚y wiernego Kmicica od rodu książąt Radziwiłłów. Nie byÅ‚a to może zmiana duchowa, zawsze jednak zaowocowaÅ‚a innÄ… życiowÄ… Å›cieżkÄ….

Ostatni przykÅ‚ad, dotyczÄ…cy drastycznych wydarzeÅ„ pochodzić bÄ™dzie z Biblii. Historia nawrócenia Å›wiÄ™tego PawÅ‚a to opowieść czÅ‚owieka, który z wroga Chrystusa staje siÄ™ jego apostoÅ‚em. NiegdyÅ› zwany SzawÅ‚em, byÅ‚ on ortodoksyjnym Å»ydem, który z polecenia Å›wiÄ…tyni zwalczaÅ‚ chrzeÅ›cijan. ByÅ‚ miÄ™dzy innymi przy ukamienowaniu Å›wiÄ™tego Szczepana. Pod Damaszkiem doznaÅ‚ jednak widzenia Jezusa Chrystusa. ZostaÅ‚o mu zadane pytanie: "Szawle, Szawle, dlaczego Mnie przeÅ›ladujesz?". W wyniku tego nadprzyrodzonego zjawiska SzaweÅ‚ straciÅ‚ wzrok. ZapoczÄ…tkowaÅ‚o ono jednak proces jego nawrócenia, pozwoliÅ‚o przewartoÅ›ciować dotychczasowe postÄ™powanie. SzaweÅ‚ ostatecznie staÅ‚ siÄ™ PawÅ‚em, ApostoÅ‚em Narodów. DziÄ™ki temu drastycznemu zdarzeniu caÅ‚kowicie odmieniÅ‚ swoje życie, dołączajÄ…c do grona uczniów Jezusa.

Zmiana to natura rzeczy nieidealnych i niestaÅ‚ych. Perfekcyjny byt to coÅ› statycznego, zupeÅ‚nie odmiennego od ludzkiej natury. Poprzez tÄ™ niestaÅ‚ość ludzkość wiecznie miota siÄ™ pomiÄ™dzy kolejnymi ideami, filozofiami, sposobami na życie. Wynika to z podlegania emocjom, braku caÅ‚kowitej wiedzy o rzeczywistoÅ›ci i sÅ‚aboÅ›ci woli. Ważne jednak żeby rozumieć, iż zmiana sama w sobie nie jest czymÅ› negatywnym, to raczej zjawisko. Dopiero kierunek przez niÄ… obrany podlega moralnej ocenie, może budować lub rujnować zewnÄ™trznie. Jak pokazujÄ… przykÅ‚ady z literatury, wiele zależy od okolicznoÅ›ci. Okazana czÅ‚owiekowi miÅ‚ość, litość, a nawet pogarda i zdrada mogÄ… diametralnie zmienić jego życie. Wiele zmiennych leży również poza ludzkimi możliwoÅ›ciami. CzÄ™sto przypadkowe zdarzenia zostajÄ… motorami przewartoÅ›ciowania caÅ‚ego życia. Niemniej wszystko to jedynie bodźce, katalizatory. Jeżeli zmiana czÅ‚owieka ma być dogłębna, prawdziwa i staÅ‚a, musi on samemu podjąć o niej decyzjÄ™. Wybrać Å›cieżkÄ™, nawet jeżeli ktoÅ› mu jÄ… wskazaÅ‚.


Czytaj dalej: Jaki obraz Polaków XVII wieku wyłania się z Potopu Henryka Sienkiewicza? Punktem wyjścia swoich rozważań uczyń wnioski z analizy danych fragmentów powieści

Ostatnia aktualizacja: 2022-08-11 20:24:00

Opracowanie stanowi utwór w rozumieniu Ustawy 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Wszelkie prawa autorskie przysługują poezja.org. Dalsze rozpowszechnianie utworu możliwe tylko za zgodą redakcji.