Akcja utworu Henryka Sienkiewicza obejmuje swoimi ramami czasowymi dwa pierwsze lata Potopu Szwedzkiego, dokładnie okres między styczniem 1655 a jesienią 1657 roku. Jako że tłem do działań głównych bohaterów są wydarzenia historyczne tej wojny, miejsce akcji zmienia się bardzo dynamicznie. Trudno więc jednoznacznie wyznaczyć jakieś konkretne tło, należy je bardziej śledzić wraz z rozwojem wydarzeń. Czytelnik odwiedza wiele rejonów dawnej Rzeczypospolitej: począwszy od Żmudzi, poprzez Podlasie, Litwę, Śląsk i Małopolskę. Bohaterowie dokonują tam swoich czynów w dworkach szlacheckich, pałacach, miastach oraz na rozlicznych polach bitew. Całość w bardzo szczegółowy sposób opisuje pejzaż państwa Polsko - Litewskiego w XVII wieku, jej kulturę i mieszkańców. Potop podzielony jest przy tym na trzy tomy, rozgrywające się w scenerii Potopu Szwedzkiego.
Tom I opisuje wydarzenia mające miejsce na terenie Żmudzi i Podlasia od stycznia 1655 roku. Kolejno zawiera on przedstawienie życia mieszkańców tych terenów Litwy, opis kapitulacji pospolitego ruszenia pod Ujściem z 25 lipca 1655 roku, następnie przenosi się do majątku Skrzetuskich. Ostatecznie tom pierwszy zawiera opis uczty, na której zostaje zawarty Układ w Kiejdanach z 20 października 1655 roku.
Tom II rozpoczyna się jesienią tego samego roku od zbierania się na Podlasiu pospolitego ruszenia szlachty. Dalej następuje szczegółowy opis oblężenia Jasnej Góry, zakończonego w Boże Narodzenie. Wiosną 1656 roku do Polski powraca Król Jan Kazimierz Waza, powieść wspomina o złożonych przez niego 1 kwietnia ślubach lwowskich. Tom drugi skupia się dalej na wędrówce Kmicica/Babinicza poprzez Morawy i Zamość na Podlasie. Zakończy się ona bitwą pod Sokółką, gdzie Bogusław Radziwiłł rani głównego bohatera.
Tom III podejmuje zbieżne czasowo z końcem tomu drugiego wydarzenia. Opisane są między innymi: bitwę pod Gołębiem, majową bitwę pod Warką, natarcie wojsk szwedzkich na Zamość, zwycięstwo Stefana Czarnieckiego pod Jarosławiem, zajęcie przez Szwedów delty Wisły i Sanu czy oblężenie Warszawy przez wojska Litewskie (24 kwietnia - 1lipca 1656 roku). W rozdziałach XV - XXII następuje zaburzenie chronologii wydarzeń i skupienie się na przeżyciach więzionych w Taurogach Oleńki i Tomasza z rodu Bilewiczów. Następne rozdziały mają miejsce w Prusach, gdzie oddział Kmicica łączy się z siłami hetmana polnego Gosiewskiego. Zostaje tam zrelacjonowana bitwa pod Prostkami z 8 października 1656 roku, zwycięska dla oddziałów Polskich. Koniec książki ponownie przenosi akcję na Żmudź, do znajdujących się tam szlacheckich majątków.
Warto nadmienić, że Henryk Sienkiewicz bardzo skrupulatnie podszedł do kwestii zbierania informacji o wydarzeniach związanych z czasem i miejscem akcji swojej powieści. Zanim przystąpił do jej napisania, przez cztery lata gromadził potrzebny materiał źródłowy, obejmujący również opisy życia ludzi tamtego okresu dziejowego. Korzystał między innymi z pism Jana Chryzostoma Paska, czy relacji przeora Kordeckiego. Dzięki temu oraz stylizowaniu języka na staropolski, Sienkiewicz otrzymał bardzo wiarygodny obraz literacki. Powieść Henryka Sienkiewicza zdaje się mieć wiele wspólnego z westernem, jest w niej wiele akcji oraz brutalnych scen militarystycznych. Nadal przywiązuje jednak dużą wagę do historycznego detalu, oddanego jednak w sposób przystępny dla czytelnika współczesnego autorowi. Detal historyczny stanowi bowiem tło poczynań bohaterów, budując zarazem otoczkę świata przedstawionego przez autora powieści.
Aktualizacja: 2022-08-11 20:23:59.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.