Jan Skrzetuski to jedna z najbardziej lubianych postaci w Polskiej literaturze. Po raz pierwszy pojawia się w Ogniem i mieczem, by następnie występować w kolejnych dwóch częściach Trylogii Henryka Sienkiewicza. Wzór patrioty i chrześcijańskiego rycerza, oddany Bogu oraz przyjaciołom, Skrzetuski stanowi postać wyidealizowanego szlachcica. W Potopie Wołodyjowski stawia go dla Kmicica jako godnego naśladowania. Rotmistrz królewskiej chorągwi husarskiej towarzyszy na wojnie ze Szwedami dla małego rycerza od samego przybycia do Kiejdan.
O wyglądzie Skrzetuskiego można dowiedzieć się najwięcej z Ogniem i mieczem. Ulegał on pewnym zmianom w czasie trwania powieści, należy również uwzględnić różnicę lat między powstaniem Chmielnickiego, wojną ze Szwecją potem Turcją, zasadniczo jednak można go określić mianem przystojnego. Oblicze miał pociągłe z orlim nosem i lśniącymi fantazją oczyma. Całości dopełniał obfity wąs oraz broda, która z czasem zaczęła siwieć. Niemniej sprawiał wrażenie człowieka uczciwego, był takim rzeczywiście. Z postawy opisany został jako wysoki, dobrze zbudowany mężczyzna.
Po wydarzeniach z Ogniem i mieczem ożenił się z Heleną, razem mieli trójkę dzieci: pięcioletniego Jeremka, czteroletniego Longinka i trzylatka. Wiadomo również o jego stryjecznym bracie, Stanisławie. On, Jan i Zagłoba ruszyli razem bronić kraju przed Szwedami, zaraz po kapitulacji Wielkopolski.
Jeżeli chodzi o charakter Skrzetuskiego, był to człowiek nawykły do czynu. Większą część swojego życia spędził w wojsku, co ewidentnie odcisnęło na nim swoje piętno. Jako urodzony żołnierzy charakteryzował się odwagą, nawet w obliczu pewnej śmierci, butą oraz srogością. Były one spowodowane znajomością własnej wartości, Skrzetuski bowiem nie był pyszałkiem, wrogom zaś okazywał szacunek. Z natury potrafił być porywczy, niemniej zawsze hamował się ze względu na kodeks rycerski. To właśnie on oraz głęboka wiara w Boga miały największy wpływ na zachowanie szlachcica. Zawsze bowiem postępował zgodnie z honorem oraz chrześcijańskimi przykazaniami. Łączyło się to również ze skromnością, okazywaną wielokrotnie w powieści.
Zawsze pozostawał też wierny przyjaciołom. Niezwykła lojalność względem nich widoczna jest na łamach dwóch pierwszych części Trylogii. Skrzetuski odznaczał się również wielkim patriotyzmem. Sławę zyskał po oblężeniu Zbaraża, po swoim słynnym wymknięciu się poza obóz Chmielnickiego do króla. Gdy podczas wojny ze Szwecją doszła go wiadomość o kapitulacji Wielkopolski, rwał sobie włosy z głowy. Mimo niekorzystnej sytuacji ruszył na pomoc udręczonej ojczyźnie. Zawsze bowiem stawiał sprawy Rzeczpospolitej ponad prywatnymi. Wszystkie te cech czyniły z niego ideał rycerza, zważywszy również na jego umiejętności w walce. To właśnie jego pan Wołodyjowski stawia Skrzetuskiemu jako wzór do naśladowania.
We wszystkich częściach Trylogii Skrzetuski stanowi postać wyidealizowaną. Jest patriotą umiejącym z poświęceniem służyć ojczyźnie, wiernym Bogu rycerzem i dobrym przyjacielem na całe życie. Zapewne Sienkiewicz chciał w ten sposób tworzyć swego rodzaju wzór do naśladowania dla Polaków, który z powodzeniem przeniknąłby do wspólnej mentalności narodu. Być może zainspirował się również odważnym pierwowzorem postaci, Mikołajem Skrzetuskim. Patrząc na popularność Jana Skrzetuskiego w kulturze, można śmiało powiedzieć, że mu się to udało. Rotmistrz królewskiej chorągwi husarskiej ma więc przed sobą jeszcze wiele pokoleń ludzi, których z pewnością będzie inspirował do wielkich rzeczy.
Aktualizacja: 2022-08-11 20:24:00.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.