W dzisiejszym zglobalizowanym świecie coraz częściej słyszymy o patriotyzmie konotowanym negatywnie. W tradycyjnym ujęciu jest on postrzegany jako pieśń przeszłości, swoista przeszkoda na drodze do stworzenia nowoczesnej wspólnoty. Jego zwolennicy postrzegają go za to jako miłość do ojczyzny. Jakie postawy wyrażają to uczucie? Aby się o tym przekonać, przeanalizujmy zagadnienie pod kątem historycznym i społecznym.
Spis treści
Wśród wydarzeń historycznych możemy znaleźć wiele przykładów miłości do ojczyzny. Poprzez kolejne epoki ludzie reprezentowali najróżniejsze przejawy tego szlachetnego uczucia. Warto przytoczyć tu choćby przykład starożytnych Greków — niejako ojców patriotyzmu. Nikomu nie trzeba raczej przedstawiać ofiary 300 Spartan, którzy dla ratowania całej Hellady zastąpili pod Termopilami drogę niezwyciężonej perskiej armii. Patriotą według Greków był też jednak człowiek, który dbał o dobro swojego polis. Ateński mąż stanu Solon zreformował prawo swojej ojczyzny, by lepiej służyło ludowi. Przyczynił się tym samym do rozwoju ustroju demokratycznego i wzrostu Aten. Rzymianie również mieli w swoich szeregach wielu patriotów. W czasie I wojny punickiej Marek Atyliusz Regulus, będący w niewoli Kartagińczyków, wzywał Senat do dalszej walki z wrogami republiki, ponieważ widział możliwość korzystnego dla Rzymu przebiegu wojny. Tę postawę przypłacił jednak życiem. Z kolei poetę Wergiliusza możemy nazwać patriotą ze względu na kilka jego utworów, sławiących historię i potęgę Rzymu.
Z historycznego punktu widzenia miłość do ojczyzny może wyrażać się na wiele sposobów. Zmieniają się ze względu na cywilizację, kulturę, a nawet atrybuty danego człowieka. W historii Polski utarło się, iż miłość do ojczyzny najlepiej okazać poprzez poświęcenie, niekiedy nawet męczeństwo. Jako Polacy rozumiemy to poprzez walkę z wrogami Rzeczypospolitej - zaborców, okupantów. Jednak w obecnych czasach względnego pokoju patriotyzm nabrał innego znaczenia. Obecnie jest on rozumiany również poprzez kultywowanie tradycji narodowej, uczestniczenie w uroczystościach patriotycznych i szacunek do historii kraju. Wielu rozumie miłość do ojczyzny jako codzienną pracę na jej rzecz — działalność prospołeczną, budowanie poczucia obywatelskiej wspólnoty, zaangażowanie polityczne. Chociaż to walka zbrojna nadal wydaje się największym poświęceniem, to jednak wszystkie inne metody okazywania miłości do ojczyzny nie tracą przy tym na wartości. Możemy chyba powiedzieć, że przejawia się ona w dbałości o wspólnotę, na którą nakłada się wiele płaszczyzn — społeczna, ekonomiczna i kulturowa.
W kontekście literatury również mamy wiele przykładów miłości do kraju ojczystego. Szczególnie pośród rodzimych autorów nie brakuje podejmujących ten szlachetny temat. Jednym z nich był Henryk Sienkiewicz. Trylogia, która wyszła spod jego pióra, przez wielu uważana jest za dzieło wręcz unoszących dumą Polaków w okresie drugiej połowy XIX wieku. Poprzez swoje dzieło Sienkiewicz pokrzepiał serca bliźnich, budząc w nich dumę z dokonań przodków. Zarazem doskonale ilustrował różne postawy wobec ojczyzny. Warto przyjrzeć się szczególnie „Potopowi”, gdzie autor pokazuje nawet rodzącą się miłość do Rzeczpospolitej. Mowa rzecz jasna o Kmicicu, który z warchoła i sobiepanka wyrasta na obrońcę ojczyzny. Jednak dla nas najważniejszy będzie bohater zbiorowy — szlachta. Oni swoją miłość do Polski okazują poprzez walkę w jej obronie. Interesujące jest jednak, dlaczego to robią. Sienkiewicz opisuje wystąpienie szlachty przeciwko szwedzkim najeźdźcom jako efekt dwóch zjawisk. Jednym jest oczywiście przywiązanie do kraju przodków. Drugim zaś grabieże i swawole najeźdźcy. Szlachta rozumie Polskę jako wspólny interes. Ich miłość do ojczyzny jest więc nacechowana osobiście. Bez własnego kraju nie będą wolni, ich przywileje zniesie tyran. Dlatego ją kochają. Dlatego są zjednoczeni w jej obronie.
Warto również przytoczyć przykład miłości do ojczyzny rozumianej w bardziej mistyczny sposób. Sięgniemy więc do epoki romantyzmu, gdy doszukiwano się głębszego znaczenia wszystkich rzeczy. Adam Mickiewicz, czołowy twórca polski tego okresu, dał temu przykład w III części swoich „Dziadów”. Konrad, główny bohater dramatu, pragnie poświęcić się dobru ojczyzny. Jest wieszczem — osobą, która przez swoją sztukę może przepowiadać przyszłość. Jeszcze ważniejszą rolę pełni jako poeta. Uważa swoje dzieła za najstraszliwszą broń przeciwko zaborcom. Poezja ma bowiem moc kształtować narodowego ducha i pociągać ludzi do wielkich czynów. Konrad okazuje więc swoją miłość do ojczyzny poprzez jej sławienie oraz budowanie dorobku kulturowego. Słowem — tworzy to, co można nazwać kulturą narodową. Zarazem jednak bohater Mickiewicza stanowi najlepszy przykład źle pojmowanej miłości do ojczyzny. W czasie Wielkiej Improwizacji Konrad pragnie zyskać od Boga władzę nad „rzędem dusz” Polaków. Tak ich kocha, że pragnie uszczęśliwić naród nawet wbrew jego woli. Tym samym domaga się władzy gorszej, niż dławiąca lud tyrania cara. Wszystko to powodowane dobrymi intencjami. W „Wielkiej Improwizacji” miłość do ojczyzny wyradza się, stając być może czymś bliskim imperialistycznemu szowinizmowi rodem z Moskwy.
Miłość do ojczyzny stanowi zjawisko, które można szeroko interpretować. Jego pojmowanie zmienia się w zależności od okresu, kultury, a nawet konkretnego człowieka. Może być rozumiana jako walka o wolność narodu, a zarazem dbanie o jego dobrobyt i dziedzictwo kulturowe. Wszystkie te działania możemy rozumieć jako miłość do ojczyzny. Zdaje się je łączyć dwie rzeczy — emocjonalne podejście do kraju oraz dawanie czegoś od siebie dla wspólnoty. Miłość do ojczyzny jest więc działaniem dla jej dobra, choćby tylko poprzez kultywowanie pamięci o historii narodu. Puentą powyższego tekstu niech więc będą słowa Johna F. Kennedy'ego: „Nie pytaj, co twój kraj może zrobić dla ciebie, zapytaj, co ty możesz zrobić dla swojego kraju”.
Aktualizacja: 2024-12-17 20:14:51.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.