Głównym bohaterem powieści Potop Henryka Sienkiewicza był Andrzej Kmicic, młody chorąży orszański. Zgodnie z wolą Herakliusza Billewicza zostaje mu ofiarowana ręka Oleńki Billewiczówny oraz majątek w Lubiczu. Z początku daje się poznać jako awanturnik o wesołym, ale gwałtownym usposobieniu, dowodzący grupą wyjętych spod prawa szlachciców. W wyniku ich zachowania oraz zemsty, jaką Kmicic odbywa na szlachcie laudańskiej za pomordowanie kompanów, bohater traci dobre imię i szacunek Oleńki. Chcąc odkupić swoje winy w walce z najeźdźcą, zostaje wplątany w spisek Janusza Radziwiłła i ogłoszony zdrajcą. Nie traci jednak nadziei, przyjmuje imię Babinicza, by pod pseudonimem zmazać dawne łajdactwa. Ostatecznie dokonuje wielu bohaterskich czynów, m.in. wysadza kolubrynę podczas oblężenia Jasnej Góry. Dochodzi w nim również do przemiany wewnętrznej. Ostatecznie udaje mu się odzyskać dobre imię i serce Oleńki.
Aleksandra Billewiczówna była dwudziestoletnia łowczanką upicką, przeznaczoną wolą Herakliusza Billewicza na żonę Kmicica lub zakonnicę. Piękna, wyniosła i wierna zasadom dziewczyna była szczere zakochana w głównym bohaterze. Nie mogła się jednak pogodzić z faktem jego domniemanej zdrady, dlatego odtrąciła go. Była patriotką, ceniącą w mężczyznach cechy rycerskie, z odwagą na cele. Bogobojna, ostatecznie ponownie łączy się z Kmicicem, gdy jego imię zostaje oczyszczone.
Anusia Borzobohata-Krasieńska to niegdysiejsza narzeczona Longinusa Podbipięty. Słynęła z niezwykłej urody oraz kokieteryjnego charakteru. Nieboszczyk Podbipięta zapisał jej swoje folwarki, przez co była w ciągłym konflikcie z jego rodziną. Została panienką repsektową u księżnej Gryzeldy Wiśniowieckiej. Poznała Oleńkę podczas pobytu w Taurogach, gdzie obie przypadły sobie do gustu. Zjednała tam sobie wszystkich żołnierzy. To właśnie Anusia zaplanowała ucieczkę z zamku.
Bogusław Radziwiłł był jednym z najpotężniejszych ludzi w XVII wiecznej Rzeczpospolitej. Postać autentyczna, słynął z niezwykłej dbałości o wygląd, przybierał przy tym pozę człowieka światowego. Posiadał ogromny talent militarny oraz szermierczy. Razem z bratem przysiągł wierność Karolowi X Gustawowi. W przeciwieństwie do Janusza nie krył przy tym swoich samolubnych pobudek. Chciał jedynie powiększyć wpływy i majątek. Nie liczyły się dla niego honor czy prawda. Został pokonany w pojedynku przez Kmicica podczas bitwy pod Prostkami.
Jan II Kazimierz Waza był królem Polski i tytularnym królem Szwecji do 1660 roku. Postać autentyczna, w Potopie mocno wyidealizowany. Henryk Sienkiewicz przedstawił go jako ideał władcy, uosobienie monarszej sprawiedliwości i mądrości. Ciągle musiał się jednak wadzić ze szlachtą, niechętną jego zwierzchnictwu.
Szlachcic herbu Wczele, Jan Onufry Zagłoba, pojawiajawia się we wszystkich częściach Trylogii. Uosabiał wszystkie negatywne cechy warchoła, zarazem jednak porównywany był do Ulissesa. Uwielbiał pić, był krzykliwy i gadatliwy. Zarazem jednak nie brakowało mu męstwa oraz wielkiej fantazji, dzięki której wychodził z największych opresji. Słynął ze swoich opowieści, gdzie zazwyczaj powiększał zasługi własnej osoby. Przyjaźnił się z panem Wołodyjowskim i Skrzetuskim, którego żona nazywała go ojcem. Postać komiczna.
Znany z Ogniem i mieczem Jan Skrzetuski to mąż Heleny i ojciec trójki synów. Zasłynął przedarciem się przez oblężenie Zbaraża z wiadomością do króla. Zajmował stanowisko rotmistrza królewskiej husarskiej chorągwi. Gdy Wielkopolska dostałą się w ręce Szwedzkie, Skrzetuski rusza ze swym stryjecznym bratem i Zagłobą bronić ojczyzny. Przyjaźnił się z Wołodyjowskim.
Jan "Sobiepan" Zamoyski był postacią autentyczną. Trzeci ordynat zamojski, wojewoda sandomierski, wojewoda kijowski, podczaszy wielki koronny, krajczy wielki koronny, generał ziem podolskich, starosta kałuski i rostocki. Przystojny z wyglądu, miał ogromną słabość do kobiet. Nie posiadał wrodzonej ambicji, nie był zabawny. Przydomek Sobiepan zawdzięczał umiłowaniu niezależności od innych. W czasie Potopu obronił Zamość przed Szwedami, kategorycznie odmówił również Karolowi Gustawowi przejścia na jego stronę. Brał udział w oswobodzeniu Warszawy.
Książę Janusz Radziwiłł herbu Trąby był za swojego życia najpotężniejszym człowiekiem na Litwie, aspirującym wręcz do zostania jej udzielnym władcą. Pełnił podczas swojego życie wiele zaszczytnych funkcji państwowych: hetmana wielkiego litewskiego, wojewody wileńskiego, starosty generalnego żmudzińskiego, hetmana polne litewskiego, starosty kamienieckiego, kazimierskiego i sejwejskiego. Razem z krewniakiem Bogusławem stanął po stronie Gustawa Adolfa w czasie Potopu Szwedzkiego, zaciągając układ w Kiejdanach. Żądny władzy, bezwzględny magnata był również utalentowanym wodzem. Skończył jednak opuszczony i osamotniony, z piętnem zdrajcy.
Jerzy Michał Wołodyjowski to dowodzący chorągwią laudańską pułkownik, znany z Ogniem i mieczem. Przez mały wzrost zwany był małym rycerzem. Słynął z umiejętności szermierczych. Oddany przyjaciołom, honorowy i sprawiedliwy. Oddany walce o dobro Rzeczpospolitej, wierny Janowi Kazimierzowi. Podczas pojedynku pokonuje Kmicica, oszczędzając go. Ciążyło nad nim ogromne nieszczęście w miłości. Ciągle zmieniał obiekty swoich westchnień, ostatecznie zaręczając się z Anusią Borzobohatą-Krasieńską.
Stary Kiemlicz i jego synowie, bliźniacy Kosma z Damianem, byli ubogimi szlachcicami w służbie Kmicica. Sprytne koniokrady, zajmowali się rabowaniem po gościńcach. Przypominali przez to bardziej pospolitych rabusiów niż szlachtę. Podobno ukrywali swoje skarby po lasach. Na długi czas zaginęli po tym, jak Kmicic wysłał ich ze zrabowanymi końmi na sprzedaż. Spotkał ich ponownie dopiero w chacie smolarza. Potrafili znaleźć wyjście z każdej sytuacji, nawet tej najniebezpieczniejszej. Bliźniacy byli dosyć mało rozgarnięci, dysponowali jednak ogromną siłą i zdolny byli iść za sobą w ogień. Bali się jedynie ojca, Kmicica i pana Ranickiego. Stary Kiemlicz zginął w Tatrach podczas obrony króla.
Paweł Jan Sapieha, herbu lis, nosił tytuł wojewody wileńskiego. W Potopie jego postać została wyidealizowana. Sławę zyskał dzięki zwycięstwom militarnym, miał jednak duży pociąg do uczt i kobiet. Na wieść o wojnie ze Szwedami sprzedał cały możliwy majątek, by zorganizować wojsko do obrony. Przybywali też do niego uciekający szlachcice, chcący walczyć dalej z najeźdźcą. Oczyścił Kmicica z potwarzy rzuconej na jego osobę przez Bogusława Radziwiłła.
Roch Kowalski to szlachcic herbu Korab, służący początkowo jako oficer dragonów u księcia Janusza Radziwiłła. Słynął ze swojej ogromnej siły oraz odwagi. Brakowało mu jednak inteligencji, co wykorzystał pan Zagłoba przy próbie ucieczki oficerów z niewoli u księcia. Upity, został przekonany przez szlachcica do bycia jego krewnym i przejścia na swoją stronę. Swą broń nazywał panią Kowalską. Dwa raz prawie zabił króla szwedzkiego. Został zabity przez Bogusława Radziwiłła strzałem w ucho.
Stefan Czarniecki był Postacią historyczną, unieśmiertelnioną w hymnie narodowym. Podczas Potopu wsławił się wieloma odważnymi czynami wojskowymi, m.in. stosowaniem wojny partyzanckiej (był dawnym lisowczykiem), uczestniczył w zdobyciu Warszawy i zaatakował tylną straż szwedzką. Pełnił rozliczne ważne funkcje, szczególnie związane z wojskiem.
Soroka to oddany, wieloletni wachmistrz Kmicica. Wyróżniał się odwagą oraz umiejętnościami, odbył za chorążym orszańskim wszystkie podchody "pod Chowańskiego". Gdy Kmicica postrzelił książę Bogusław, to właśnie Soroka opiekował się nim, aż wydobrzał. Był również niezwykle uczciwy, o czym świadczy fakt długiej podróży w celu oddania dla Andrzeja kosztowności zabranych bojarom podczas wcześniejszych wypraw. Jego oddanie zostało nagrodzone, gdy Kmicic ratuje mu życie z rąk Bogusława Radziwiłła.
Tomasz Billewicz to miecznik rosieński, brat Herakliusza i stryj Oleńki. Rezydował w Billewiczach. Był odważnym, pełnym typowych dla swego rodu cnót szlachcicem, Brakowało mu jednak siły woli, przez co dawał sobą łatwo manipulować. W Taurogach prawie dał się przekonać, że książę Bogusław chce poślubić Oleńkę. Po ucieczce z zamku założył na Żmudzi liczący tysiąc ludzi oddział i walczył ze Szwedami.
Wincenty Aleksander Gosiewski to postać autentyczna, szlachcic herbu Ślepowron. Hetman polny litewski, podskarbi wielki litewski i pisarz wielki litewski, generał artylerii litewskiej, stolnik wielki litewski. W czasie Potopu szwedzkiego odegrał znaczącą rolę historyczną. Początkowo stanął po stronie Karola X Gustawa, wkrótce jednak przeszedł do stronnictwa Jana Kazimierza. Brał udział w oblężeniu Tykocina i bitwie pod Prostkami. W ostatniej z bitew wziął do niewoli Bogusława Radziwiłła. Dzięki niemu podpisano traktaty welawsko-bydgoskie.
Ojciec Augustyn Kordecki był bowódcą obrony Jasnej Góry przed Szwedami. Charyzmatyczny i bohaterski, nie bał się wroga i podtrzymywał na duchu resztę załogi. W obawie przed rabunkami, ukrył Cudowny Obraz z kaplicy i umieścił tam jego kopię. Bronił Jasnej Góry przez ponad czterdzieści dni. To on rozgrzeszył Kmicica z jego win. Był postacią autentyczną, napisał Nową Gigantomachię z której korzystał Sienkiewicz podczas pisania Potopu.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.