Inny świat - opracowanie

Opracowanie Innego świata

Inny świat. Zapiski sowieckie – wspomnienia Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, spisane w latach 1949-1950, to literackie opracowanie doświadczeń autora z jego uwięzienia w sowieckim łagrze w Jercewie pod Archangielskiem w latach 1940-1942. Książka została po raz pierwszy opublikowana w 1951 roku w przekładzie angielskim jako A World Apart. A Memoir of the Gulag, a następnie w 1953 roku w języku polskim w Londynie. W Polsce oficjalne wydanie książki miało miejsce dopiero w 1989 roku, przez wydawnictwo „Czytelnik”, choć wcześniej krążyła ona w drugim obiegu dzięki Niezależnej Oficynie Wydawniczej w 1980 roku.

Powieść zaliczana jest do literatury obozowej. Epigraf z powieści Dostojewskiego wskazuje na odrębność świata obozowego, który rządzi się własnymi prawami i jest przeciwstawny normalnemu życiu. Herling-Grudziński opisuje obozową rzeczywistość jako miejsce chorej i odmiennej cywilizacji, która stoi w opozycji do wcześniejszych ludzkich doświadczeń.

Książka zawiera szczegółowe, często drastyczne opisy życia więźniów Gułagu. Autor analizuje postawy, zachowania i emocje poszczególnych więźniów, a także mechanizmy wewnętrzne i niezależne prawa rządzące obozem. Poprzez te opisy, Herling-Grudziński ukazuje brutalność i nieludzkie warunki panujące w łagrach, co przyniosło mu międzynarodowe uznanie, ale także krytykę ze strony sympatyków sowieckich.

W Anglii książka została dobrze przyjęta, a wstęp do niej napisał Bertrand Russell. Jednak na publikację we Francji musiała czekać do 1985 roku, co Herling-Grudziński tłumaczy niechęcią lewicowych wydawnictw do poruszania tematyki zbrodni sowieckich. Zwiększone zainteresowanie tematem Gułagu doprowadziło do jej ponownego wydania w Wielkiej Brytanii z nowym wstępem autorstwa Anne Applebaum.

Herling-Grudziński w przedmowie do rosyjskiego wydania książki w 1986 roku zauważył, że establishment kulturalny często postępował zgodnie z radą Sartre’a: "nawet jeśli to prawda, nie mów o tym". Wydanie rosyjskie poprzedziło niektóre zachodnie edycje językowe, a tłumaczenia francuskie i włoskie ukazały się odpowiednio dopiero w 1995 i 1994 roku.