Gustaw Herling-Grudziński był autorem wspomnień z dwuletniego pobytu w łagrze w Jercewie między 1940 a 1942 rokiem. Główny bohater stał się ofiarą zakrojonego na szeroką skalę systemu, który potrafił dotkliwie karać nawet za najbardziej błahe sprawy. Tajne służby ZSRR wprowadzały w państwie terror i atmosferę paranoi wobec "szpiegów", przez co setki ludzi wywieziono do łagrów na podstawie fałszywych i często niedorzecznych oskarżeń. Jedną takich osób był właśnie Gustaw Herling-Grudziński.
Wszystko zaczęło się dla głównego bohatera wiosną 1940 roku. To właśnie wtedy w Grodnie został schwytany przez NKWD podczas próby przekroczenia granicy Związku Radzieckiego z Litwą. Zdradzili go wynajęci przewodnicy, którzy okazali się tajnymi współpracownikami służby radzieckich. Podstawę do zatrzymania Grudzińskiego stanowiły przede wszystkim jego oficerskie buty. Wedle NKWD wskazywały bowiem na bycie "majorem wojsk polskich".
Ich uwagę przykuł również pierwszy człon nazwiska głównego bohatera. W wymowie rosyjskiej brzmiał on "Gerling" co niejednoznacznie kojarzyło się z Hermanem Göringiem - dowódcą niemieckiego Luftwaffe. To posłużyło śledczym do oskarżenia go o bycie "oficerem polskim na usługach wrogiego wywiadu niemieckiego". Do tego doszła jeszcze próba przekroczenia granicy Litwy i ZSRR dla rzekomego prowadzenia walki ze Związkiem Radzieckim. W ramach tak postawionego oskarżenia Gustaw Herling-Grudziński został skazany na pięć lat ciężkich robót w łagrze. Doiny przyznał się dosyć szybko tak jak większość przesłuchiwanych. NKWD stosowało bowiem tortury.
Zwolnienie głównego bohatera z obozu w Jercewie wiązało się z podpisaniem paktu Sikorski-Majski 30 czerwca 1941 roku. Na mocy tego traktatu zezwolono na utworzenie armii z Polaków przebywających na terenie ZSRR, również więźniów obozów pracy. Było to konieczne, ponieważ zaatakowana 22 czerwca 1941 roku przez III Rzeszę Rosja Radziecka potrzebowała wszelkich sojuszników do walki... z byłym sojusznikiem.
Większość Polaków została zwolniona z obozu, niestety Grudzińskiego i 6 innych pozostawiono w Jercewie. W akcie desperacji podjęli oni głodówkę, domagając się możliwości dołączenia do armii generała Andersa. Zostali odesłani do izolatora, po ośmiu dniach wycieńczony autor trafił do szpitala. Tam doktor Zabielski zrobił mu i trzem innym Polakom zastrzyki z mleka, ratując w ten sposób życie. Po pięciu dniach przeniesiono go do trupiarni, gdzie znowu otarł się o śmierć.
20 stycznia 1942 roku Gustaw Herling-Grudziński został zwolniony z obozu i nareszcie mógł dołączyć do sił generała Andersa. Udało mu się to w miejscowości Ługowoje. Razem z resztą Armii Polskiej 2 kwietnia 1942 roku opuścił terytorium ZSRR.
Aktualizacja: 2022-08-11 20:24:11.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.