Inny świat Gustawa Herlinga-Grudzińskiego to utwór posiadający cechy wielu gatunków literackich. Znaleźć w nim można m.in. elementy pamiętnika, reportażu, autobiografii, eseju politycznego czy historycznego. Łącząc się ze specyficzną kompozycją oraz językiem, daje to bardzo osobisty obraz łagrów i ich wpływu na osadzonych tam ludzi.
Kompozycja Innego świata przypomina swoją budową Zapiski z martwego domu Fiodora Dostojewskiego. Utwór został podzielony na dwie części, z czego każda składa się z jedenastu rozdziałów, stanowiących pojedynczą opowieść. Każda z nich skupia się na konkretnej postaci, problemie bądź elemencie realiów obozowego życia. Tytuły rozdziałów posiadają często wymowę symboliczną. Rozdziały przedstawione są w kolejności chronologicznej. Jest to wiec kompozycja zamknięta, posiadająca wyraźny początek, rozwinięcie oraz koniec.
Pierwsza część Innego świata dotyczy przeżyć Grudzińskiego w sowieckich więzieniach oraz opisuje patologie systemu więziennego ZSRR. Skupia się również na metodach postępowania NKWD wobec więźniów, sposobach ich łamania.
Druga część dzieła dotyczy stricte życia w łagrze. Grudziński pochyla się tutaj nad spotkanymi w Jercewie ludźmi, wpływie obozu na ich osobowość i życia. Zawarte tu rozdziały stanowią swoistą refleksję autora nad samym człowieczeństwem, sposobami jego zachowania oraz zagrożeniami dla jego zachowania. Całość kończy epilog mający miejsce pewien czas po wydostaniu się autora z łagru i nieobecny w pierwszych wydaniach książki. Służy on ostatecznemu ukazaniu różnicy między obozową rzeczywistością "innego świata oraz wolnością, z czego wynikają również różnice w postępowaniu moralnych ludzi z dwóch różnych stron zony.
Każdy rozdział Innego świata ma bardzo podobną budowę. Narratorem opowieści jest sam autor, Gustaw Herling-Grudziński. Opowiada on o wydarzeniach z życia obozu, umieszczając je na tle samego systemy funkcjonowania instytucji, wewnętrznej organizacji, subkultury łagrowej i stojącej za wszystkim ideologii. Następnie nawiązuje do poznanych w Jarcewie ludzi, opowiada ich losy oraz nakreśla swoje relacje z nimi.
Głównym celem dzieła nie jest jednak przedstawienie z kronikarską dokładnością obozowych realiów, a analiza ich wpływu na człowieka. Podejmowana w Innym świecie problematyka dotyczy degradacji człowieka w warunkach odczłowieczających oraz możliwości zachowania wyższych wartości, mimo niesprzyjających okoliczności. Z tego też powodu Grudziński analizuje swoich bohaterów pod kątem psychiki, biografii oraz postaw.
Narracja pozostaje pierwszoosobowa, pamiętnikarska. Dąży ona do obiektywizmu i przedstawiania wydarzeń, nie ich oceny. Niemniej narrator wykazuje pewne cechy humanisty. Świadczy o tym język Innego świata. Posiada on wiele rozbudowanych metafor, wysublimowanych form literackich. Te dwie formy stosowane są wymiennie, w zależności od podejmowanej tematyki. Język opisów dotyczących problematyki systemu obozowego jest wyważony i niezwykle rzeczowy. Grudziński najbardziej zbliża się wtedy do formy relacji, przybliża czytelnikowi problem na sposób naukowy. Zachowania więźniów oraz ich życie codzienne poprzetykane są językiem potocznym, wyrażeniami wziętymi żywcem z łagrowych baraków. Oddaje to realia egzystencji w Jarcewie oraz sposób wyrażania więźniów. Bliższe spojrzenie na pojedynczych bohaterów autor okrasza jednak często filozoficznym językiem, zdradzającym jego erudycje i humanistyczne podejście do człowieka. Na swój sposób kontrastuje to z opisywaną, porażająco brutalną rzeczywistością Jarcewa.
Aktualizacja: 2022-08-11 20:24:00.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.