Pi­sarz jako świa­dek hi­sto­rii. Omów za­gad­nie­nie na pod­sta­wie zna­nych Ci frag­men­tów Dro­gi do­ni­kąd Jó­ze­fa Mac­kie­wi­cza. W swo­jej od­po­wie­dzi uwzględ­nij rów­nież wy­bra­ny kon­tekst.

Autor Inny
Autorem opracowania jest: Piotr Kostrzewski.

Pisarz to fascynujący rodzaj artysty. Obiektem jego twórczości są byty nierzeczywiste, które opisuje przy pomocy systemu znaków, wspólnie tworzących abstrakcyjna idee języka. Można by to porównać do malowania. Nikt jednak nie może ująć w swoim dziele niczego, co nie miałoby, chociaż delikatnego nawiązania do rzeczywistości. Z tego wiec względu pisarz musi być dobrym obserwatorem, dostrzegającym detale lepiej niż jego odbiorcy. Zdarza się przy tym, że artysta jest uczestnikiem ważnych wydarzeń historycznych. Powstaje wtedy ich niepowtarzalna wizja, odbicie pełne osobistych spostrzeżeń i detali, których nie mogłyby zostać ujęte w inny sposób. Dobrze widać to na przykładzie Drogi donikąd Józefa Mackiewicza oraz Innego świata Gustawa Herlinga-Grudzińskiego. Te dwa dzieła przedstawiają bowiem wydarzenia historyczne, których pisarze byli świadkami i uczestnikami jednocześnie.

Droga donikąd opowiada historię okupacji Wileńszczyzny przez sowietów w czasie II wojny światowej. Bohaterem opowieści jest Paweł, były dziennikarz, który próbuje uniknąć współpracy z aparatem okupacyjnym, a zarazem niebezpieczeństwa życia pod jego władzą. Wikła się przy tym w trójkąt miłosny, dodatkowo komplikujący jego trudne życie.

Powieść Mackiewicza nie jest dziełem biograficznym, o czym sam wspomina. Dodaje jednak, że oprócz postaci, każdy element świata przedstawionego jest prawdziwy. Sam Paweł dzieli z Mackiewiczem pewne podobieństwa, co stanowi pewien rodzaj rekurencji. Podkreślenie tego jest ważne dla zrozumienia, że opisane w powieści wydarzenia są zarazem autentyczne i stanowią wizję autora. To niejako wizja oparta na faktach, która pozwala nam zrozumieć najnowszą historię Wileńszczyzny z perspektywy jej mieszkańca. Dzięki temu poznajemy emocje i realia, które zazwyczaj umykają historykom.

Pisarz bowiem ma specyficzną możliwość przedstawiania dla odbiorcy płaszczyzny wewnętrznej i zewnętrznego świata postrzeganych przez swojego bohatera. Dzięki temu poznajemy przemyślenia głównego bohatera na temat wyłapywania psów w mieście, zestawionego z obrazem sowieckiej wywózki.

Świat Drogi donikąd to w rzeczywistość oglądany oczyma Pawła, horror okupacji radzieckiej z jego perspektywy. Nie jest więc obiektywnym faktem, a subiektywnym piekłem osobistego przeżycia. Czytelnikowi pozwala to na niezwykłą możliwość współczucia, ale również wejścia do tego świata. W przedstawieniu historycznym nigdy nie dowiedzielibyśmy się, jak uwikłany w trójkąt miłosny mężczyzna radził sobie z pokonywaniem trudności bytowych. Poznalibyśmy tylko liczby i fakty, może nawet szczegóły brutalności sowietów. Jednak te osobiste przeżycia poszczególnych osób mogą być jedynie oddane poprzez "wcielenie" w nie. To zaś zapewnić może jedynie literatura.

Inny świat Gustawa Herlinga-Grudzińskiego jest już całkowicie biograficznym dziełem. Autor przytacza tam opis swoich przeżyć z sowieckiego łagru. Możemy więc spojrzeć dosłownie w "inny świat" tego chorego miejsca, zrozumieć każdy detal życia osadzonych. Historia pokazuje ludobójstwo poprzez pracę niezwykle ogólnikowo, nawet w wypadku przytaczania konkretnych historii.

Grudziński, dzięki zastosowaniu odpowiedniej narracji i języka, pozwala nam spojrzeć na problem swoimi oczyma. Przez to dostajemy węższą, ale bliższą człowieczeństwu perspektywę. To niezwykle ważne, ponieważ dzieło Grudzińskiego dotyczy miejsca właśnie nieludzkiego. Pisarz dodatkowo wykazuje się wrażliwością większą niż przeciętny odbiorca, przez co może dostrzec i oddać o wiele szerszy wachlarz detali łagru.

Nawiązania do prozy Dostojewskiego, zarazem jego wspomnień z podobnej sytuacji, to doskonały przykład poszerzenia odbioru historii przez wrażliwość twórcy. Obraz łagru Grudzińskiego jest więc wielowymiarowy, emocjonalny, kulturowy i artystyczny.

Historię tworzą ludzie. Bez nich nie tylko brakowałby możliwości jej zapisu, ale również głównych aktorów. Wydarzenia, które bada nauka, zwana historią, są jednak suchymi faktami. Wynika to ze specyfiki teorii naukowej, której podporządkowaliśmy zdobywanie wiedzy w XXI wieku. Fakt historyczny to jednak dalekie echo, jedynie pozbawiony detali ogólnik wydarzeń. Jeżeli bowiem człowiek to główny aktor historii, to przecież musi się liczyć jego osobiste przeżycie, osobista historia na tle historii ogólnej.

Pisarz, jako umiejący manipulować obrazem poprzez język i sposoby narracji, może w pełni oddać tę zależność. Dla niego, jako obserwatora historii, dostępne są zarazem osobiste detale, jak również spojrzenie na całokształt wydarzeń. To niezwykła właściwość słowa pisanego, swoiste przekroczenie praw czasu i przestrzeni. Opisywanie historii przez pisarza staje się w ten sposób niezwykle istotne, ze względu na możliwość głębszej analizy tematu. Rzecz jasna nie zastąpi to prawdziwej nauki o dziejach ludzkości, pozwoli jednak umieścić pojedynczego aktora w odpowiednim dla niego miejscu theatrum mundi.


Przeczytaj także: Dlaczego warto dbać o zieleń? Rozważ problem i uzasadnij swoje zdanie w formie wypowiedzi argumentacyjnej.

Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.