Dramat to jeden z trzech rodzajów literackich. Obejmuje utwory, które przeznaczone są do wystawiania na scenie. Możemy wyróżnić trzy najważniejsze gatunki dramatyczne, które charakteryzują się swoistymi, możliwymi do wyodrębnienia, cechami....
Liryka to jeden z trzech rodzajów literackich. Utwory liryczne spisane są językiem poetyckim, w którym bardzo często wykorzystywane są środki wyrazu artystycznego. Do liryki zaliczyć możemy dzieła o różnej tematyce – miłosnej, filozoficznej, egzystencjalnej czy wspomnieniowej. ...
Komizm jest kategorią estetyczną – służy określeniu właściwości zjawisk, które pozwalają wywołać śmiech oraz okoliczności, w jakich się on pojawia. Źródłami komizmu są najczęściej sytuacje, których nie spodziewa się odbiorca – zaskakujące sprzeczności lub skrajne kontrasty...
Jedną z podstawowych cech dramatu antycznego jest zasada trzech jedności. Przez długi czas była to najważniejsza reguła dotycząca fabuły tragedii antycznej. Na przestrzeni wieków zasada ta stopniowo ulegała zmianom aż do zrezygnowania z niej w dramatopisarstwie....
Epoka pozytywizmu charakteryzowała się przede wszystkim odwrotem od światopoglądu, który bliski był twórcom romantycznym, a więc przekonania, iż świat należy poznawać jedynie poprzez zmysły....
Interpretacja porównawcza to jedna z form dłuższej pracy pisemnej, która polega na zestawieniu ze sobą i równoległej interpretacji najczęściej dwóch utworów literackich lub tekstów kultury. ...
Niektóre wyrażenia i frazy funkcjonujące w języku potocznym odnoszą się do specyfiki dawnych epok. Określeniem takim jest niewątpliwie fraza „człowiek renesansu”. Ze względu na cechy, które opisuje, często wykorzystujemy je również dziś....
Związkami wyrazowymi w zdaniu nazywamy połączenia wyrazów, które zachodzą w stosunku podrzędnym. Oznacza to, że jeden z wyrazów musi pełnić rolę tzw. wyrazu nadrzędnego (określanego), a drugi podrzędnego – czyli określającego....
W swojej treści zaproszenie powinno bezpośrednio odnosić się do komunikatu, który chcemy przekazać. Tym samym nie należy tworzyć zaproszeń długich, przesadnie szczegółowych oraz odnoszących się do innych niż ich cel informacji. Przede wszystkim zaproszenie musi być czytelne dla odbiorcy....
Jednym z głównych założeń polskiego pozytywizmu była tzw. praca u podstaw. Idea ta rozwijała się dynamicznie w drugiej połowie XIX wieku. Wśród reprezentantów idei pracy u podstaw odnaleźć można wielu pisarzy, myślicieli i działaczy epoki pozytywizmu....
Felieton to specyficzny gatunek wypowiedzi. Jego tworzenie wymaga nie tylko sporo kreatywności, ale i umiejętności pisarskich oraz zacięcia dziennikarskiego....
W literaturze czasów wojny pojawia się termin „człowiek zlagrowany”. Z cechami człowieka zlagrowanego możemy spotkać się w opowiadaniach Tadeusza Borowskiego, a przede wszystkim w dziele Gustawa Herlinga-Grudzińskiego. Termin „człowiek zlagrowany” odnosi się do rzeczywistości panującej w obozach zagłady....
Legenda to jeden z gatunków literackich przynależących do epiki. Jego źródeł upatrywać należy w średniowieczu. Legendy mogą odnosić się do zdarzeń lub miejsc historycznych lub do konkretnych postaci....
Przypowieść to gatunek literacki przynależący do epiki. Innym określeniem na przypowieść jest parabola, a więc opowieść, która posiada inne niż dosłowne, ukryte przesłanie. Z przypowieścią spotkać możemy się nie tylko w Biblii, ale również w literaturze wielu epok....
Groteska to jedna z kategorii estetycznych, która charakterystyczna jest dla literatury dwudziestego wieku, choć jej występowania można doszukać się także w epoce romantyzmu. Groteską posługiwało się wielu pisarzy, dramaturgów oraz artystów. Kategoria ta jest bardzo popularna również w literaturze współczesnej....
Tragedia to jeden z gatunków literackich, którego źródła sięgają antyku. Konstrukcja tragedii posiada charakterystyczne cechy pozwalające wyróżnić ją na tle innych utworów dramatycznych. ...
Komedia to jeden z trzech gatunków literackich, które przynależą do dramatu. Gatunek ten, podobnie jak tragedia, znany jest od starożytności. Na przestrzeni epok doczekał się wielu zmian, jednak główne cechy komedii pozostają stałe....
Esej to trudna i rozbudowana forma dłuższej wypowiedzi pisemnej. Eseje są gatunkiem dziennikarskim, które wymagają przygotowań, głównie ze względu na ich rozbudowaną treść. Wiele esejów łączy w sobie elementy publicystyki i literatury....
Rozprawka to wypowiedź pisemna, której tradycja sięga retorycznych rozpraw. Głównym celem rozprawki jest wyartykułowanie swojej opinii na konkretny temat. Treść rozprawki zmierzać może z jednej strony do udowodnienia przyjętej tezy, podważenia jej lub opracowania jej przy pomocy hipotezy wstępnej....
Tworzenie artykułu do gazetki szkolnej jest dobrym krokiem w kierunku nabywania umiejętności sprawnego pisania wypowiedzi publicystycznych. Każdy artykuł posiada swoje cechy i rodzaje, które zależą w dużej mierze od tematyki w nim podejmowanej. Warto pamiętać o tym, że definicja artykułu jest bardzo ogólna i odnosi się do jego ogólnego kształtu....
Bajka to jeden z wielu gatunków, które przynależą do epiki. We współczesnym odbiorze bardzo często mylone są z baśnią, mimo że oba gatunki posiadają charakterystyczne, wyróżniające je, cechy. Bajki, ze względu na swoją dydaktyczną funkcję, występowały często w literaturze Oświecenia....
Poemat heroikomiczny to jeden z gatunków przynależących do epiki. Podejmuje się on opisu tematów błahych i humorystycznych w pełen patosu i powagi sposób. Twórcą najpopularniejszego polskiego poematu heroikomicznego był Ignacy Krasicki....
Tworząc dzieło literackie, autor w pewien sposób powołuje odrębny świat. Tworzy zależności między jego składowymi, dobiera częstotliwość oraz natężenie elementów. Tego typu układ nazywany jest kompozycją. Na przestrzeni wieków wykształciły się cztery rodzaje kompozycji w literaturze: zamknięta, otwarta, ramowa i szkatułkowa. Najczęściej spotykane są pierwsze dwie, diametralnie od siebie odmienne. Każda rządzi się bowiem swoimi prawami i popularna była na przestrzeni innego okresu literackiego....
Powieść parabola, zwana również paraboliczną, to gatunek literacki, który zyskał popularność w dwudziestoleciu międzywojennym. Swoim stylem nawiązuje bardzo mocno do przypowieści biblijnych, obrazując pewne uniwersalne prawdy poprzez wykorzystywanie paraboli. Przez to powieść taka odczytywana być musi na dwa sposoby: zarówno poprzez pryzmat dziejącej się tam akcji, jak również pod względem sensu ukrytego, parabolicznego. ...
Dzieła artystyczne wyrażają pewną treść, przekaz autora dla czytelnika. Może on być różny, zawsze jednak stanowić będzie wymysł własny lub pewną formę naśladownictwa świata rzeczywistego. To, co istnieje, od zawsze było bowiem inspiracją dla człowieka. Próbę odwzorowania rzeczywistości poprzez dzieło artystyczne definiowano różnie na przestrzeni wieków. Różnie również pojmowano, na jak wielką skalę sztuka powinna czerpać z rzeczywistości poznawalnej. Zawsze jednak określano takie podejście mianem mimesis....
Język to zadziwiające i unikatowe dla człowieka zjawisko. Wszyscy z czasem uczą się go, a następnie przez całe życie korzystają prawie bezwiednie. To właśnie powoduje niezrozumienie, jak wspaniała jest sama idea porozumiewania się między ludźmi w taki sposób. Antropolodzy i językoznawcy, badając to zagadnienie, posegregowali między innymi jego funkcje. Jedną z nich jest funkcja impresywna, zwana inaczej perswazyjną.Czym jest funkcja impresywna naszego języka i do czego służy?...
W historii ludzkości istnieją motywy ponadczasowe, których istnienie potwierdzić można w każdej cywilizacji. Zdają się one wyrastać z samej natury bytu człowieka. Powtarzane w niezliczonej ilości legend, spisywane na kartach ksiąg i opiewane pieśniami. Czasami mityczne, inspirujące kolejne pokolenia. Jednym z takich motywów jest heroizm. Słowo to, mimo iż tak wielu używało go przez wieki, nie wyblakło w swym znaczeniu. Wielu wręcz uważa, że dzisiaj świat potrzebuje aktów heroizmu jak nigdy dotąd. Co jednak dokładnie oznacza słowo "heroizm"? Co ważniejsze, jak przedstawiano akt heroizmu w literaturze na przestrzeni wieków?...
Męczeństwo to temat trudny i zdawałoby się, nieaktualny. Ten akt śmierci za poglądy kojarzony jest bowiem raczej z historycznymi dziejami chrześcijaństwa. Niemniej samo zjawisko jest o wiele szersze, niż tylko jedna religia i czas. Zginąć można bowiem w obronie każdych poglądów, nawet dzisiaj. Szczególnie istotne stało się to w dobie systemów totalitarnych, terroryzujących świat jeszcze dzisiaj. Czym więc dokładnie jest męczeństwo? Jakie cechy posiada dzisiaj, jak postrzegano je przez pryzmat historii?...
Na maturze ustnej z języka polskiego wielu zdających decyduje się na zadanie związane z tekstem ikonicznym. W ich mniemaniu będzie to nieco łatwiejsze od prac związanych analizą dzieł literackich. Czy mają w tym rację? Niekoniecznie, chociaż nadal zadanie takie jest na miarę ich możliwości. Wypowiedź używająca tekstu ikonicznego rządzi się pewnymi prawami, o których należy pamiętać podczas zdawania matury. Należy też zastosować kilka sztuczek, by przypadkiem samemu nie zmniejszyć sobie ilości punktów za wypowiedź....
Bohater dynamiczny charakteryzuje się zmianą, której czytelnik jest świadkiem podczas trwania utworu. W skrajnych przypadkach na końcu opowieści może zupełnie nie przypominać postaci znane z początku. ...
Wiele utworów na przestrzeni wieków czerpało z dorobku literackiego, jakim jest Biblia. Ta specyficzna księga religijna posiada bowiem swój charakter jako dzieło literackie, który niesie za sobą duże pokłady znaczeniowe oraz artystyczne. Upodabnianie swojego dzieła do Biblii nazywamy Stylizacją biblijną....
Biblia to dzieło, które wywarło ogromny wpływ na historię świata. Religijna mądrość płynąca z kart jej ksiąg nie jest jednak jedyną wartością, którą sobą reprezentuje....
Średniowiecze to okres często mylnie rozumiany jako zapóźniony względem antyku i renesansu. To prawda, wiele rzeczy zostało utraconych przez wieki zamętu po upadku Cesarstwa Rzymskiego, jednak inne rozwijały się nadal, przyjmując jedynie typowe dla tego okresu formy....
Literatura od zawsze pełniła funkcję nośnika idei. Poprzez słowa mogła inspirować do odpowiedniego zachowania, czy ganić niewłaściwe normy społeczne. Jeżeli tekst literacki stara się określić etos danej grupy społecznej, jest przedstawicielem literatury parenetycznej. Szczególnie popularna w średniowieczu, ma ona rodowód sięgający czasów starożytnych i cieszyła się popularnością długo później....
Nieraz w życiu przychodzi nam wyjść z jakąś informacją do szerszego grona ludzi. Może to być chęć nabycia jakichś dóbr bądź obwieszczenia zbliżającego się wydarzenia. Z pomocą przychodzi nam wtedy forma pisemna zwana ogłoszeniem....
Porównanie homeryckie jest środkiem stylistycznym, szczególnym typem porównania, które literatura zawdzięcza Homerowi. Polega ono na zestawieniu zachowania człowieka z zachowaniem zwierząt lub ze zjawiskami przyrody....
Wiek XVIII to dla Europy okres niezwykłego fermentu intelektualnego. Kontynent nawiedziły prądy myślowe, często skrajnie podchodzące do idei zakorzenionych jeszcze w średniowieczu....
Scjentyzm to zespół poglądów filozoficznych, który odcisnął bardzo mocne piętno na współczesności. Wywodzący się z empiryzmu i pozytywizmu, zwrócił uwagę ludzkości na rzeczywistość poznawalną. Tym samym odciągnął ją od szerokiego rozważania kwestii metafizycznych, każąc skupić na naukach przyrodniczych. To właśnie scjentyzmowi zawdzięczamy ich rozwój....
William Szekspir to niewątpliwie osoba, która wpłynęła na kształt współczesnego dramatu. Ten niezwykle płodny twórca tak wielce odbiegł od wszelkich wcześniej wyznawanych kanonów, iż uznaje się go za protoplastę nowego rodzaju dramatu - szekspirowskiego....
Romantyzm to okres literacki, który powstawał w opozycji do oświecenia i jego klasycystycznych idei w sztuce. Zafascynowanie przeżyciami wewnętrznymi, indywidualizm oraz bunt przeciwko zastanym normom stały się wykładnią nowego nurtu. Nie mogło to również ominąć dramatu....
William Szekspir wniósł bardzo wiele do rozwoju europejskiego dramatu, rewolucjonizując jego formę. Przed nim od setek lat kierowano się zasadami skodyfikowanymi jeszcze przez starożytnych Greków....
Człowiek od niepamiętnych czasów potrzebował zapamiętywać to, co było wcześniej. U zarania dziejów komponował legendy, przekazywane ustnie między członkami swojej społeczności. Wiele kultur zapamiętywało swoje dzieje poprzez akty sztuki, malowidła naskalne lub pieśni....
Jean Baptiste Poquelin znany jako Molier to jeden z największych komediopisarzy w dziejach. Ten niezwykle spostrzegawczy francuz wierzył w możliwość nauczania ze sceny, dlatego podjął się kąśliwej krytyki swojej współczesności. Molier robił to tak dobrze, że wypracował pewien specyficzny styl, zwany dzisiaj komedią molierowską. Warto poznać cechy wyróżniające ją spośród innych dzieł tego gatunku....
Wiersz to bardzo powszechny sposób wyrazu. Czytając go, oceniamy stojące za nim emocje i idee. Nawet w szkole, najczęściej dokonujemy interpretacji treści utworu, nie poświęcając uwagi niczemu innemu....
Notatka syntetyzująca jest krótszą formą wypowiedzi występującą w nowym arkuszu maturalnym od 2023 w jego pierwszej części (język polski w użyciu). Ćwiczenie to polega na zestawieniu dwóch tekstów z tekstu czytania ze zrozumieniem. Napisanie takiej pracy nie jest trudne, jednak wymaga praktyki i zawarcia kilku najważniejszych elementów. ...
Dramat jest jednym z trzech głównych typów literackich obok epiki i liryki. Takie utwory mają specyficzną budowę, ponieważ są pierwotnie przeznaczone do wystawienia teatralnego, wtórnie do czytania. Z tego względu nie występuje zazwyczaj tekst ciągły, a pojawiają się jedynie dialogi i monologi. Można spotkać się również z pojęciem tekstu głównego i pobocznego, zwanego również didaskaliami....
Barok - styl literacko-artystyczny dominujący w Europie XVII wieku. Nazwa nurtu wzięta prawdopodobnie od portugalskiego barocco lub hiszpańskiego baurecco - perły o nieregularnym kształcie....
Średniowiecze to epoka historyczna rozciągająca się mniej więcej od okresu upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego (476 r. n.e.) dp upadku Cesarstwa Bizantyjskiego (1453 r. n.e.). Powstała w XVII wieku nazwa epoki miała podkreślać jego przejściowość między Antykiem i Renesansem — wyrażać zacofanie, ciemnotę i zabobonność ówczesnego świata....
Pejzaż odgrywa kluczową rolę w wielu utworach literackich. Pomagał on przedstawić emocje bohatera, podkreślić piękno przyrody, a także wykorzystywano go do ukazania nastroju w dziele. Szczególnie wyraźnie widoczne było to w okresie romantyzmu, gdy artyści wyjątkowo chętnie korzystali z metafory przyrody. ...
Opis obrazu to rodzaj wypowiedzi pisemnej, w której uczeń ma za zadanie przedstawić w tekście dane dzieło malarskie. Dzięki niemu osoba, która nie widziała danego malunku, może go sobie wyobrazić....
Narracja to sposób przekazywania informacji czytelnikowi, charakterystyczny dla utworów epickich (np. powieści, opowiadań czy eposów). Występuje więc głównie w prozie. Pozwala ona poznać historie bohaterów, przestrzeń lub relacje z wydarzeń utworu. Wyróżnia się jej dwa główne typy - pierwszoosobowa i trzecioosobowa....
Powieść przygodowa jest odmianą powieści, która jako pełnoprawny i odrębny gatunek literacki wykształciła się w XVIII wieku. Na tle innych rodzajów tego gatunku, wyróżnia się bardzo rozbudowaną fabułą, obfitującą w przygody, których zwykle nie doświadczają przeciętni czytelnicy....
Jedną z głównych cech epiki (jednego z trzech rodzajów literackich, obok dramatu i liryki) jest obecność narratora, czyli osoby, która relacjonuje czytelnikowi wydarzenia i czasem je komentuje. Wyróżnia się dwa główne typy narracji - pierwszoosobowa i trzecioosobowa. Główna różnica między nimi wynika z tego, kim jest narrator - czy można uznać go za osobę czynnie biorącą w wydarzeniach, czy patrzy na wszystko z boku i opisuje akcję, sam nie będąc jej udziałem....
Literatura piękna to bardzo szeroki dział, który powstał w celu rozróżnienia tekstów literackich (które spełniają głównie funkcję estetyczną i rozrywkową) od utworów informacyjnych, publicystycznych lub naukowych. Podział ten powstał w celu ułatwienia procesu promocji dzieł literackich i innych przez wydawnictwa i księgarnie, aby dokonać łatwego i wyraźnego podziału między rodzajami dzieł....
Dialektyzacja pojawia się w wielu utworach literatury polskiej, zwłaszcza dziełach od połowy XIX wieku do lat 40. XX wieku. W takich utworach często pojawiają się elementy dialektów regionalnych, czyli inaczej gwaryzacji. Czym jednak dokładnie jest dialektyzacja i gdzie można ją znaleźć?...
Artyści chętnie korzystają z nietypowych sposobów konstrukcji swoich utworów, aby zadziwić czytelnika i wzbudzić w nim większe zainteresowanie. Istnieje wiele różnych sposobów konstrukcji utworów, jednak kompozycja klamrowa od wieków uważana jest za jedną z ciekawszych i najbardziej wysublimowanych (stąd jej ogromna popularność w utworach romantycznych i barokowych). Na czym jednak dokładnie ona polega?...
Narracja to sposób przedstawienia wydarzeń w utworze przez autora. Podstawowy podział narracji zależy od tego, czy jest ona prezentowana z perspektywy jednego z uczestników wydarzeń (co najczęściej łączy się z elementem pierwszoosobowym), czy z wielu perspektyw (narracja polifoniczna), czy też z perspektywy wszechwiedzącego obserwatora wydarzeń, który wnika również do umysłów bohaterów. Jedną z nich jest narracja autoktorialna. ...
Powieść polifoniczna jest przykładem syntezy sztuk, ponieważ termin polifoniczności dotyczył pierwotnie jedynie kompozycji muzycznych. Oznacza ono wielogłosowość, współbrzmienie wielu instrumentów czy głosów w orkiestrze, tworząc spójną całość....
Egzamin ósmoklasisty 2024 odbędzie się 14 maja 2024. W arkuszu, każdy z uczniów znajdzie listę lektur do który można się odwołać w wypracowaniu. Wymagane jest odwołanie do przynajmniej jednej lektur obowiązkowej....
W czasach antyku społeczeństwo ogromną wagę przykładało do zagadnienia piękna. Tuż obok dobra i prawdy stanowiło ono według Platona jedną z trzech najważniejszych dla człowieka wartości. Idealny człowiek musiał w sobie łączyć piękno fizyczne z duchowym. Wyróżniono także główne cechy, jakie miały wyróżniać antyczny ideał piękna w tamtych czasach....
Sztuka antyczna stała się wzorem dla wielu późniejszych epok, na przykład dla renesansu. W czasach starożytnych ukształtowało się także w sztuce wiele zasad oraz cech charakterystycznych, które następnie stały się wyznacznikami także dla późniejszych artystów, inspirujących się tymi czasami i nurtami. Sztuka antyku była skierowana do celów takich jak wyrażanie piękna, czyli jednej z podstawowych wartości triady platońskiej. źródło: https://poezja.org/wz/interpretacja/5685/Cechy_charakterystyczne_rzezby_i_malarstwa_antycznego...
