Średniowiecze to okres często mylnie rozumiany jako zapóźniony względem antyku i renesansu. To prawda, wiele rzeczy zostało utraconych przez wieki zamętu po upadku Cesarstwa Rzymskiego, jednak inne rozwijały się nadal, przyjmując jedynie typowe dla tego okresu formy. Historiozofia, czyli dział piśmiennictwa obejmujący gatunki historyczne, poszerzył się przykładowo o nową formę - kronikę. Gatunek ten przeżywał rozkwit, będąc typowym dla swojego okresu. Warto wiec poznać jego definicję oraz cechy, odwołując się do kilku znanych przykładów.
Kronikę w najkrótszych słowach zdefiniować można jako gatunek historiograficzny, zawierający zapis dziejów przeszłych lub współczesnych, trzymający się na ogół chronologicznego porządku wydarzeń. Jest to niezwykle zróżnicowana forma dziejopisarska, obejmująca szeroki zakres tematyczny. Mamy więc: historię świata, kroniki państw, dzieje narodów, ludów, regionów, władców itp.
Kronikę cechuje rozbudowana forma narracyjna, często korzystające z zasad retoryki. Dzieło takie nie próbuje przy tym analizować wydarzeń, często jednak zawiera komentarz autora.
Pierwsza próba opisania historii Polski w dziejach. Spisana w latach 1113-1116 przez nieznanego mnicha z Francji (Gali), została wykonana na polecenie kanclerza Bolesława Krzywoustego - Michała Awdańca. Obejmuje ona swoją treścią dzieje rodu Piastów od czasów legendarnych, po rok 1113, czyli czasy Bolesława II Krzywoustego. Dzieło Galla Anonima jest przykładem kroniki typu gesta - opisującej dzieje konkretnego władcy. W tym wypadku Kronika jest mocno skupiona na rządach Bolesława Chrobrego i Bolesława II Krzywoustego. Wyraźnie rysuje się tutaj również panegiryczny charakter dzieła - autor idealizuje ukazanych przez siebie władców, pomija pewne niewygodne tematy i odpowiednio komentuje inne. Niemniej, współcześni uczeni przypisują Kronice dużą, jak na średniowiecze, rzetelność zawartych w niej informacji. Szczególnie że Anonim nie miał zbyt wiele tekstów źródłowych do pozyskania.
Znana po łacinie jako Historia Polonica obejmuje dzieje kraju od czasów legendarnych po rok 1202. Spisana na polecenie Kazimierza II Sprawiedliwego, stanowi obok Kroniki Galla Anonima główne źródło wiedzy o Polsce XII wieku. Sama w sobie stanowi przykład kroniki o charakterze regionalnym - opisuje bowiem jedynie dzieje kraju piastowskiego. Tak jak poprzednik, Kadłubek wyprowadza dzieje Polski z opowieści legendarnych, w sposób interesujący łącząc je z historią starożytną. Również tutaj autor pozwala sobie na swobodne komentowanie wydarzeń historycznych, wynosząc z nich często naukę moralną. W tym celu potrafi wręcz przeinaczać fakty, co jednak charakterystyczne dla literatury historiograficznej tego okresu.
Dokładnie znana jako Kronika papieży i cesarzy stanowi przykład kroniki uniwersalnej - opisu historii całego świata od czasów Chrystusa, po rok 1277. Spisana ostała na polecenie papieża Klemensa IV i w późnym średniowieczu stanowiła najpopularniejszy zarys dziejów świata. Przy czym również Marcin Polak nie ustrzegł się drobnych manipulacji w swoim dziele Dzieło to można rozumieć jako pierwszy wybitny wkład polski w literaturę europejską.