Co to jest dramat? Cechy i rodzaje dramatu

Dramat to jeden z trzech rodzajów literackich. Obejmuje utwory, które przeznaczone są do wystawiania na scenie. Możemy wyróżnić trzy najważniejsze gatunki dramatyczne, które charakteryzują się swoistymi, możliwymi do wyodrębnienia, cechami.

  • Dramat – cechy
  • Geneza dramatu
  • Gatunki dramatu
  • Dramat – cechy

    Dramat, jako tekst literacki, skupia się przede wszystkim na wyrazistości scenicznej. W poszczególnych epokach literackich dramat uwzględniał nie tylko kulturowe tło czasów, w jakich powstał, ale również technikę teatralną, możliwą do wykorzystania na scenie. Tym samym m.in. „Dziady” Adama Mickiewicza przez długi czas nie gościły na deskach teatru, ponieważ w utworze pojawiały się postaci i sytuacje, które dopiero w późniejszych czasach udało się przenieść na scenę. Wśród najważniejszych cech dramatu wyróżnić należy:

    • strukturę - dramat składa się z tekstu głównego, czyli wypowiedzi bohaterów, oraz tekstu pobocznego – tzw. didaskaliów, czyli dodatkowych informacji o scenografii, zachowaniu bohaterów, ich nastroju czy reakcji na zastane wydarzenia. Treść dramatu dzieli się na akty oraz sceny.
      1. Akt – jest to zamknięty i spójny fragment akcji konkretnego utworu. Znany jest od starożytności – w dramacie antycznym pojawiał się pod postacią epejsodionu.
      2. Scena – część aktu, którą wyodrębnić można poprzez dostrzeżenie zmienionej liczby bohaterów.
    • Brak narratora - główną formą przekazu w dramacie są monologi oraz dialogi. Nie pojawia się w nim figura narratora, akcja postępuje za sprawą rozmów bohaterów. Tego rodzaju rozwiązanie określane jest charakterystyką pośrednią – cechy postaci określone są przez ich zachowania (np. postać Papkina w „Zemście”).
    • Wyraźnie nakreślona akcja – akcja utworu podzielona jest na czytelnie wyeksponowane przedstawienie sytuacji oraz rozwinięcie, które zmierza do tzw. punktu kulminacyjnego. Ostatnia część dramatu zawiera w sobie rozwiązanie akcji. W klasycznej komedii rozwiązanie to będzie szczęśliwe, natomiast w tragedii - nieszczęśliwe dla bohaterów.

    Geneza dramatu

    Dramat jako rodzaj literacki sięga czasów starożytności i rozwija się wraz z upływem czasu. W teatrze starożytnej Grecji powszechnymi atrybutami teatralnymi były maski oraz koturny, które czyniły aktora bardziej widocznym dla publiczności. W starożytnym teatrze aktorami byli wyłącznie mężczyźni, a początkowo na scenie pojawiała się wyłącznie jedna osoba. Dwóch aktorów wprowadził na scenę Ajschylos; trzech natomiast – Sofokles. Dramat antyczny cechował się przede wszystkim zasadą trzech jedności – czasu, miejsca i akcji. Do kolejnego przełomu w konstrukcji dramatu przyczynił się William Szekspir – to on wprowadził do akcji bohaterów niższych stanów społecznych oraz rozbudowaną charakterystykę postaci; zerwał również z zasadą trzech jedności. W romantyzmie dramatopisarze porzucili większość antycznych konwencji – tym samym charakteryzowały się one luźną kompozycją oraz stanowiły połączenie realizmu i fantastyki oraz patosu i groteski. Od XX wieku teatr zaczął czerpać z rozwiązań cyfrowych i technologicznych – sztuki wystawiane mogą być nie tylko w teatrach, ale również w telewizji, radiu oraz Internecie.

    Gatunki dramatu

    Wraz z kolejnymi epokami literackimi dramat zaczął rozwijać się i zmieniać swoją formę. Największym przełomem w sztuce dramatycznej było zerwanie z zasadą trzech jedności i stopniowe rozbudowywanie charakteru głównych postaci. Wśród najbardziej rozpowszechnionych rodzajów dramatu wyróżnić można:

    • Komedię – gatunek, który cechuje się wesołym tonem. Akcja komedii jest szybka oraz pełna lekkości. Bohaterowie komedii prezentują całą gamę groteskowych cech, które mają za zadanie obdarzyć ich oryginalnym charakterem i wprowadzać w akcję powieści humor sytuacyjny lub językowy. Zakończenie komedii jest wesołe, a akcja zmierza ku szczęśliwemu rozwiązaniu.
    • Tragedię – utwór, w którym główny bohater postawiony jest przed wieloma trudnymi wyborami. Bardzo często musi mierzyć się z fatum, czyli siłą wyższą, która kieruje jego losem. Próby te okazują się jednak nieudane, co kończy się dla bohatera nieszczęśliwie Dużą rolę w tragedii antycznej odgrywał motyw nazywany hamartią - winą tragiczną. Nazwą tą określa się błędne rozpoznanie sytuacji przez głównego bohatera, czego rezultatem są kolejne tragedie, które pojawiają się w jego życiu. Bohater tragedii nie jest w stanie uwolnić się losu, jaki jest mu pisany.
    • Dramat jezuicki – gatunek dramatu, który powstał w prowadzonych przez zakon jezuitów przyklasztornych szkołach. Dramat jezuicki polegał na tworzeniu w szkolnych teatrach przedstawień na podstawie dramatów. Sztuki uczniowskie wystawiane były w języku łacińskim, a ich tematyka dotyczyła zasad religii katolickiej, żywotów świętych oraz przedstawień najpopularniejszych motywów biblijnych.
    • Dramat romantyczny – gatunek, który czerpał inspiracje z tragedii szekspirowskich. Nie tylko zrywał on z zasadą czasu, miejsca i akcji, ale również dodawał do akcji elementy fantastyki, łączył komedię z tragedią oraz opisywał bohaterów, których postępowanie trudno ocenić jednoznacznie. Dramat romantyczny należy do gatunków synkretycznych – oznacza to, że łączy w sobie cechy wszystkich trzech rodzajów literackich


    Czytaj dalej: Kim był człowiek zlagrowany? Cechy, przykłady w literaturze

    Ostatnia aktualizacja: 2021-07-09 01:44:33