William Szekspir wniósł bardzo wiele do rozwoju europejskiego dramatu, rewolucjonizując jego formę. Przed nim od setek lat kierowano się zasadami skodyfikowanymi jeszcze przez starożytnych Greków. Zmiany, jakich dokonał twórca Hamleta, są tak znaczące i charakterystyczne, że wyodrębniono na ich podstawie nową formę sceniczną - dramat szekspirowski.
Spis treści
Jedność czasu, miejsca i akcji to podstawowa zasada dramatu antycznego. Dramat szekspirowski całkowicie z nią zrywa. Akcja dzieła nie trwa już 24 godziny, a czas między kolejnymi aktami może być wydłużony nawet do lat. Miejsce akcji również nie jest zawsze takie samo. W jednym dziele może to być pole bitwy, z którego zostaniemy przeniesieni na zamek, by następnie uczestniczyć w spotkaniu na gościńcu. Ostatecznie zaś sama akcja nie jest jednowątkowa. Występują epizody poboczne, które nie mają wpływu na fabułę główną utworu.
W dramacie szekspirowskim nie występuje chór. Z tego powodu widz zobligowany jest do własnej interpretacji dziejących się na scenie wydarzeń. Nie dzieli też dramatu na stasimony i epejsodia, uzyskując dzięki temu większą dynamikę akcji przedstawionych w swoich dziełach.
Zasada jedności estetyki polega na zachowaniu czystości rodzaju i gatunku, która wymuszona jest przez stały nastrój dramatu. Tragedia ma wiec utrzymywać ciągłą powagę, komedia zaś być humorystyczna. Dramat szekspirowski zrywa z tą zasadą, stosując w jednym utworze zarazem groteskę, powagę i komedię. W Makbecie pojawia się przykładowo epizod komiczny w postaci wypowiedzi Odźwiernego.
Zasada ta polega na jedności treści i formy dramatu. Wymusza więc podniosły język dla podniosłego dzieła i niski dla komedii. Szekspir często stosuje w swoich dramatach wyrażenia potoczne, jego bohaterowie wyrażają się w sposób realistyczny i zgodny ze swoim urodzeniem.
W dramacie szekspirowskim występują sceny zbiorowe, takie jak uczty bądź bitwy. Występuje tam więcej niż trzech aktorów, co stanowiło maksymalną liczbę dla dramatu antycznego. Co więcej, Szekspir wprowadził ukazywanie śmierci oraz przemocy na scenie, czego dramat antyczny wcześniej unikał. O czyjejś śmierci czy też bitwach informował bohaterów jedynie posłaniec.
Szekspir za tematykę swoich dramatów wybierał wydarzenia historyczne, w przeciwieństwie do antycznego dramatu. Tamten skupiony był raczej na wydarzeniach mitologicznych. Realne wydarzenia są jednak dla artysty jedynie punktem wyjścia - np. Makbet w rzeczywistości nie oszalał, Dunkana zabił w bitwie, a jego rządy historycznie były raczej udane. Szekspir dopasował jednak historię tak, by opowiadała o ludzkich namiętnościach.
Dramat szekspirowski posługuje się przedstawieniem na scenie sił nadprzyrodzonych w postaci np. wiedźm z Makbeta, czy hamletowskiego ducha. Siły nadprzyrodzone są obecne w dramacie osobiście i mają realny wpływ na fabułę. Odróżnia go to od dramatu antycznego, którym rządziła zasada prawdopodobieństwa.
Bohaterem dramatu antycznego rządziło pojęcie fatum - przeznaczenia, które było nieuniknione. Próba walki z tym losem stanowiła właśnie o tragizmie głównych bohaterów tragedii. Szekspir porzuca fatum, oddając człowiekowi ster jego własnego losu. Od teraz może on decydować o sobie przez czyny, a siły nadprzyrodzone jedynie inspirują jego poczynania.
Bohaterowie dramatu antycznego stanowili postacie typizowane - byli przykładem jednej postawy społecznej, posiadali jedynie kilka niezmiennych przez całą fabułę cech. Szekspir tymczasem tworzy postaci niejednoznaczne, o głębokim rysie psychologicznym. Jego bohaterowie są bardziej ludzcy, wątpią w swoje motywy, potrafią je zmieniać i poddawać analizie. Nie reprezentują też jednej postawy, pozwalając utożsamiać się ze sobą i z przedstawionymi na scenie problemami.
Antyczny dramat skupiał się na klasach wyższych, ukazując je jako bohaterów pierwszoplanowych. Tymczasem dramat szekspirowski prezentuje sobą o wiele głębszy przekrój warstw społecznych, dając głos zarówno królom jak też sługom. Dobrym przykładem może tutaj być postać Odźwiernego z Makbeta, gdzie prócz samych tanów oraz władcy Szkocji swój epizod ma właśnie prosty sługa głównego bohatera.