Bohaterowie dynamiczni - przykłady w literaturze różnych epok

Bohater dynamiczny charakteryzuje się zmianą, której czytelnik jest świadkiem podczas trwania utworu. W skrajnych przypadkach na końcu opowieści może zupełnie nie przypominać postaci znane z początku. Kreacja taka stanowi niezwykle ciekawy zabieg, posiadający wiele przykładów w kolejnych epokach literackich. Warto przy tym nadmienić, że owa dynamika zmiany postaci nie musi być pozytywna ani również ograniczać się jedynie do jej duchowego aspektu. Zazwyczaj jednak obejmuje właśnie sferę zachowania, poglądów lub podejścia do świata.

  • Św. Paweł Apostoł (Biblia)
  • Jacek Soplica (Pan Tadeusz)
  • Andrzej Kmicic (Potop)
  • Cezary Baryka (Przedwiośnie)
  • Winston Smith (1984)
  • Św. Paweł Apostoł (Biblia)

    Znany początkowo jako Szaweł pojawia się na łamach Dziejów Apostolskich. Za młodu uczestniczył w kamienowaniu św. Szczepana, pilnował szat dokonujących kaźni ludzi. Następnie zasłynął jako nieprzejednany prześladowca chrześcijan z ramienia Sanhedrynu. Jako faryzeusz sądził, że jego zajadłość jest przejawem gorliwej służby Bogu, ponieważ uznawał wyznawców Chrystusa za odstępców od wiary. Jego nawrócenie dokonało się podczas drogi do Damaszku, gdzie objawił mu się Mesjasz. Paweł przystępuje wtedy do Kościoła, stając się gorliwym głosicielem Słowa wśród pogan. Z czasem nadany mu zostaje przydomek Apostoła Narodów.

    Jacek Soplica (Pan Tadeusz)

    Romantyczny bohater epopei narodowej pióra Adama Mickiewicza. W młodości warchoł i hulaka, noszący przydomek Wąsala. Pozostawał długo blisko związany ze Stolnikiem Horeszką, który potrzebował jego powagę wśród szlachty do celów politycznych. Zakochał się w córce arystokraty, za co ten podał mu czarną polewkę. W wyniku dalszych perturbacji ożenił się z niekochaną kobietą, zmarłą z żalu, następnie zaś zastrzelił Stolnika podczas ataku Moskali na zamek. Chcąc odpokutować swoje winy, walczy w Legionach Polskich, następnie zaś zostaje zakonnikiem. Pod imieniem Księdza Robaka potajemnie służy Polsce i Napoleonowi. Chce również połączyć rody Sopliców i Horeszków poprze małżeństwo swojego syna Tadeusza i Zosi - córki Ewy Horeszkówny. Ostatecznie odpokutowuje swoje winy, zasłaniając od śmiertelnego strzału potomka Stolnika, Hrabiego. Przed śmiercią udaje mu się również uzyskać przebaczenie ostatniego ze sług arystokraty - Gerwazego.

    Andrzej Kmicic (Potop)

    Chorąży Orszański z drugiej części Trylogii Henryka Sienkiewicza. Początkowo utożsamiał wiele negatywnych cech szlachty polskiej: był hulaką, warchołem i skorym do przemocy zawadiaką. Nie był przy tym wielce zainteresowany sprawami ojczyzny. Nie brakowało mu jednak odwagi czy pewnej dozy wielkoduszności. Zmiana Kmicica dokonuje się pod wpływem uczucia do Aleksandry Billewiczówny, nie przebiega ona jednak łatwo. Kmicic wchodzi bowiem w konflikt ze szlachtą laudańską, pali Wołomotowicze i porywa niedoszłą narzeczoną. Pokonany w słynnym pojedynku przez Michała Wołodyjowskiego rusza na wojnę ze Szwedami. Zostaje jednak podstępem wciągnięty do zdrady ojczyzny przez Janusza Radziwiłła. Chcąc odpokutować wszelkie winy, przybiera przydomek Babinicza i tak służy sprawie Polskiej. Bierze udział m.in. w obronie Jasnej Góry, ratuje samego króla Jana Kazimierza oraz dokonuje nieudanego porwania Bogusława Radziwiłła. Ostatecznie zmienia się z warchoła w oddanego ojczyźnie patriotę. Odzyskuje powszechny szacunek oraz miłość Aleksandry Billewiczówny, zaś król rehabilituje jego dobre imię oficjalnym listem.

    Cezary Baryka (Przedwiośnie)

    Głównego bohatera powieści Żeromskiego czytelnik poznaje jako czternastoletniego chłopca, inteligentnego jednak nazbyt rozpieszczonego przez rodziców. Mieszka on z nimi w Baku do momentu rozpętania I wojny światowej. Wtedy to Seweryn Baryka zmuszony jest udać się na front, zostawiając rodzinę. Matka nie radzi sobie z dorastającym chłopakiem, coraz mocniej zafascynowanym ruchem bolszewickim. Cezary zostaje wyrzucony z gimnazjum za pobicie członka rady pedagogicznej, coraz częściej uczestniczy też w akcjach rewolucyjnych. Oddaje nawet ukryte oszczędności ojca. Z czasem dostrzega wyrządzone matce krzywdy i stara się jej pomóc, wkrótce jednak Jadwiga umiera. Chłopak poznaje wtedy prawdę o rewolucji. Wkrótce wraca z ojcem do Polski, ten jednak nie dożywa końca podróży. Cezary szuka pomocy u dawnego znajomego matki, Szymona Gajowca. Wkrótce wybucha wojna polsko-bolszewicka, na której Cezary ratuje życie Hipolitowi Wielosławskiemu, za co zostaje zaproszony do majątku Nawłoci. Tam dokonuje się jego inicjacja w stosunki damsko-męskie, naznaczona tragedią i złamanymi sercami. Po powrocie do Warszawy konfrontuje swoje doświadczenia rewolucji z wywodami Polskich komunistów oraz planami konserwatysty Gajowca. Ostatecznie Baryka wybiera własną drogę, nie mogąc poprzeć żadnej ze stron. Żeromski przedstawił w swojej powieści trzy etapy dorastania mężczyzny: młodzieńczą naiwność, inicjację stosunków damsko-męskich oraz dojrzały bunt przeciwko niesprawiedliwości społecznej. Baryka, chociaż ostatecznie zawsze pozostaje blisko najuboższych i pokrzywdzonych warstw, dokonuje konstruktywnej oceny wcześniejszego podejścia do otaczającej go sytuacji. Wyrazem tego jest scena, gdzie odłącza się od protestującego tłumu, idąc jednak w jednym kierunku z nim.

    Winston Smith (1984)

    Główny bohater dzieła George'a Orwella stanowi przykład bohatera dynamicznego, które zmienia się w sposób negatywny. Udręczony mieszkaniec dystopijnego państwa doznaje powolnej przemiany poprzez odkrycie zakazanego uczucia i możliwości buntu. Wszystko to ostatecznie okazuje się jednak ułudą - Bractwo stanowi spisek Partii, zaś miłość Winstona i Julii ulega zniszczeniu. Poprzez pranie mózgu główny bohater zmienia się, zostaje przekabacony w wiernego zwolennika Wielkiego Brata. Ostatnie sceny powieści ukazują go odmienionego również pod kątem fizycznym. Początkowo bowiem, gdy zdawał sobie sprawę z partycypowania w totalitarnym systemie, wyglądał jak wrak człowieka. Gdy odkrywa swoją "miłość" do Wielkiego Brata przybiera zaś na wadze, ma rumianą twarz. Winston Smith jest przykładem na to, że dynamika postaci może przebiegać zarówno ku rozwojowi, jak również degeneracji. Zarówno jako efekt autorefleksji, ale również przymusu.


    Czytaj dalej: Pytania jawne na maturze ustnej z języka polskiego w 2023 (Aktualizacja 01.03.2023)

    Ostatnia aktualizacja: 2022-04-15 22:23:23