Jean Baptiste Poquelin znany jako Molier to jeden z największych komediopisarzy w dziejach. Ten niezwykle spostrzegawczy francuz wierzył w możliwość nauczania ze sceny, dlatego podjął się kąśliwej krytyki swojej współczesności. Molier robił to tak dobrze, że wypracował pewien specyficzny styl, zwany dzisiaj komedią molierowską. Warto poznać cechy wyróżniające ją spośród innych dzieł tego gatunku.
Każda komedia molierowska posiada następujące cechy:
Dzieła Moliera łącza w sobie różne gatunki. W jednym dziele możemy mieć do czynienia z cechami farsy (rubaszny komizm słowny, wartka akcja i niewyszukana tematyka, komedii dell'arte (komiczne typy bohaterów, z charakterystycznymi maskami i kostiumami) oraz satyry społecznej (w wypadku Moliera ostrej krytyki społeczeństwa francuskiego XVII wieku).
Budowa komedii Moliera oparta jest na starożytnej zasadzie trzech jedności: miejsca, czasu i akcji. Wynika to z faktu tworzenia przez autora w czasach klasycyzmu francuskiego - okresu, kiedy do łask wróciły wzorce starożytnej Grecji i Rzymu.
Komedia molierowska ukazuje złożoność psychiki ludzkiej i wielowarstwowość relacji społecznych, np. rodzinnych. Autor wykorzystuje różnorakie warstwy społeczne, które przedstawia z typowymi dla nich cechami. Szczególnie wykorzystuje do tego naturalizowanie języka używanego we Francji w swoich czasach, różnorodnego dla każdego stanu społecznego. Molier kieruje się więc zasadami realizmu. W komediach autora nie występują też wątki nadprzyrodzone, a same intrygi nie są wielce wyszukane. Tematy komedii molierowskich czerpane są z prawdziwego życia, inspirowane współczesnością artysty.
Zarazem jednak postaci występujące w komediach Moliera są przykładami konkretnych przywar, ich spersonifikowaniami. Wyrażają więc uniwersalne cechy ludzkie, podejmują ich krytykę. Obejmuje to również problematykę prawd rządzących społeczeństwem i zasad moralnych.
Występujący u Moliera komizm podzielić możemy na:
Należy jednak pamiętać, że w komedii molierowskiej najważniejszym jest komizm postaci, przez co nazywana jest ona często komedią charakterów.
Molier, oprócz synkretyzmu, wykorzystywał również w swoich dziełach trzy rodzaje komedii. Łącząc je ze sobą, ukazywał współczesne sobie społeczeństwo francuskie w krzywym zwierciadle, wyśmiewając jego poszczególne cechy. Poniżej przykłady:
Jest to forma komedii sytuacyjnej, kiedy działania bohaterów prowadzą do zaskakującego i komicznego rozwoju akcji. Mogą to być intrygi idące w kierunku pogmatwania, czy też niefortunne omyłki budujące kolejne komediowe sceny. Molier nie przykłada co prawda dużej wagi do rozbudowanych intryg, jednak występują one w jego komediach. Możemy się ich dopatrzyć np. w działaniu tytułowego Świętoszka, czy też próbującej go zdemaskować żony Orgona.
Komedia taka polega na przedstawieniu w sposób humorystyczny wad charakteru występujących postaci. Sama intryga nie gra głównej roli, liczy się raczej efekt humorystyczny wywoływany przez przejaskrawienie cech negatywnych bohaterów. Molier często korzystał z takiego efektu, dlatego jego komedie są zazwyczaj nazywane komediami charakterów. Przykładem takiego dzieła może być Skąpiec lub Świętoszek. Wyśmiano tam bowiem nadmierną chciwość oraz płytko pojętą dewocję bohaterów.
Komedia ta polega na ośmieszeniu panujących obyczajów, środowiska bądź przywar uważanych przez autora za naganne. Komedia obyczajów jest formą komedii satyrycznej. Molier bardzo otwarcie krytykował wiele z cech społeczeństwa francuskiego XVII wieku, w tym panujące wtedy zasady obyczajowe. Dobrze widzimy to na podstawie Świętoszka, gdzie gani on płytką dewocję i skrywaną pod jej płaszczykiem rozwiązłość.