Komizm - definicja, rodzaje komizmu, przykłady

Komizm jest kategorią estetyczną – służy określeniu właściwości zjawisk, które pozwalają wywołać śmiech oraz okoliczności, w jakich się on pojawia. Źródłami komizmu są najczęściej sytuacje, których nie spodziewa się odbiorca – zaskakujące sprzeczności lub skrajne kontrasty. Komizm występuje w literaturze, teatrze, filmie oraz pozostałych kategoriach sztuki.

  • Komizm - definicja
  • Obecność komizmu w sztuce
  • Odmiany komizmu

    • Komizm - definicja

    Komizm trudno jednoznacznie zdefiniować pod kątem teoretycznym, ponieważ realizuje się on przede wszystkim w zachowaniach i wyborach bohaterów oraz w poglądach, które głoszą. Choć przejawy komizmu zaprojektowane są przez autora danego dzieła, ostatecznej oceny podejmuje się jego odbiorca. Warto pamiętać, ze komizm to kategoria, której znaczenie zmienia się w czasie – niektóre sytuacje mogą bawić jedynie w danej społeczności lub w konkretnym okresie historycznym, inne natomiast mogą być uniwersalne.

    Obecność komizmu w sztuce

    Pojawieniu się kategorii komizmu w sztuce często towarzyszą formy wyrazu artystycznego i zabiegi językowe, które umożliwiają jego zaistnienie. Do najczęstszych z nich zaliczyć możemy:

    • Trawestację – czyli specyficzny sposób parafrazowania utworu, który polega na nagłej zmianie stylu (z komicznego na poważny lub odwrotnie). Komizm uzyskuje się za sprawą konfrontacji wzniosłego tematu utworu ze sposobem jego przedstawienia np. poprzez mowę potoczną.
    • Parodię – również odmianę parafrazy, która posiada przede wszystkim funkcję satyryczną lub humorystyczną. Parodia często odnosi się do konkretnej osoby lub zjawiska, jest często wykorzystywana w satyrze.
    • Karykaturę – intencjonalne przedstawienie postaci, zjawiska lub przedmiotu, którego głównym celem jest uwypuklenie jego wad i negatywnych właściwości. Z karykaturą najczęściej spotkać możemy się w malarstwie, ale jest ona również formą literacką. W literaturze karykatura objawia się poprzez przesadną charakterystykę postaci.

    Odmiany komizmu

    Wyróżniamy trzy główne odmiany komizmu:

    • Komizm słowny – jest to próba wywołania śmiechu u odbiorcy za sprawą odpowiednio dobranych sformułowań lub wyrazów. Efekt komizmu słownego w literaturze można osiągnąć poprzez świadome zastosowanie błędów językowych lub używanie innych wariantów języka (np. gwary), budowanie zdań w sposób niewłaściwy (np. naśladowanie mowy dziecka lub obcokrajowca), a także poprzez pastisz, czyli świadome naśladowanie innej osoby oraz za sprawą akcentu oraz intonacji. Komizm słowny odnaleźć możemy w takich utworach, jak: - Zemsta Aleksandra Fredry – komizm językowy charakteryzuje wypowiedzi Papkina, które są przesadzone, nacechowane specyficznym stylem i budzące wesołość jego rozmówców. Papkin często wygłaszał długie monologi na swój temat, w których ubarwiał swój życiorys. Cechy komizmu słownego nosi również powtarzana przez Cześnika fraza „Mocium panie” – jej nagminne stosowanie doprowadziło do wielu nieporozumień. - Ferdydurke Witolda Gombrowicza - w utworze odnaleźć możemy wiele elementów komizmu słownego, takich jak wielokrotne powtarzanie przez profesora Bladaczkę hasła „Słowacki wielkim poetą był” czy w języku uczniów, którzy charakteryzowali otaczającą ich rzeczywistość w specyficzny sposób.
    • Komizm sytuacyjny – komizm, który polega na zabawnym i nieoczekiwanym zwrocie akcji lub nagromadzeniu wypadków, które w krótkim odstępie czasu spotykają bohatera. Komizm sytuacyjny charakteryzuje utwór: - Świętoszek Moliera – komizm sytuacyjny objawia się w utworze przede wszystkim w scenie, w której tytułowy bohater zabiega o względy żony Orgona, Elmiry, nie mając przy tym pojęcia, że Orgon jest w tym czasie obecny w pomieszczeniu – najpierw pod stołem, później – za plecami swojej żony. Komizm sytuacyjny najłatwiej oddać na deskach teatru lub poprzez kadry filmowe.
    • Komizm postaci – komizm postaci to próba wywołania śmiechu za sprawą charakterystyki konkretnego bohatera. W budowaniu komizmu postaci najważniejsze jest przesadzone przedstawienie jego wyglądu zewnętrznego oraz cech charakterystycznych budowy ciała, ale także jego zachowań, nawyków, cech osobowości i poglądów. Komizm postaci odnaleźć możemy w utworach: - Tango Sławomira Mrożka – każda z postaci dramatu jest nacechowana komizmem. Nie tylko niechlujne stroje rodziny, ale również opinie dotyczące świata, które prezentują, a także odmienność ich charakterów wzbudza u odbiorcy uśmiech. Komizm postaci objawia się przede wszystkim w kreacji Edka – bohatera, którego powierzchowność w kontrastowy sposób współgra z jego zachowaniem i motywacjami. - Zemsta Aleksandra Fredro – postacią komiczną w utworze Fredry jest Papkin. Każde jego zachowanie i wybory, które podejmuje – jak udział w sporze o mur czy chęć poślubienia Klary – wzbudzają wesołość nie tylko pozostałych bohaterów, ale również odbiorców dzieła.

    Komizm w literaturze odnaleźć możemy w gatunkach takich jak satyra, poemat heroikomiczny, tragikomedia, ale również w bajkach i aforyzmach. W jednym utworze literackim może pojawiać się kilka odmian komizmu lub wszystkie z nich. Najtrudniej na inne środki wyrazu przełożyć komizm językowy, ponieważ bardzo często objawia się on poprzez charakterystyczne zmiany logiki wypowiedzi, składni oraz pod postacią błędów ortograficznych.

    Czytaj dalej: Kim był człowiek zlagrowany? Cechy, przykłady w literaturze

    Ostatnia aktualizacja: 2021-08-02 13:41:48
    Podobne artykuły