Jak napisać interpretację porównawczą?

Ostatnia aktualizacja: 2021-08-13 17:09:04

Interpretacja porównawcza to jedna z form dłuższej pracy pisemnej, która polega na zestawieniu ze sobą i równoległej interpretacji najczęściej dwóch utworów literackich lub tekstów kultury. Najpopularniejszym sposobem łączenia utworów jest ten, który obrazuje podobieństwo motywów, przesłania, tematyki lub stylu, które się w nich uobecniają.

Spis treści

Na czym polega interpretacja porównawcza?

Interpretacja porównawcza polega na podjęciu kilku działań interpretacyjnych, które zmierzać mają do ustalenia podobieństw lub różnic występujących pomiędzy interpretowanymi utworami. Do działań tych należą:

  • Ustalenie sensów zawartych w utworach, a więc wyłonienie ich przesłania lub motywu głównego
  • Ustalenie podobieństw i różnic pomiędzy interpretowanymi utworami
  • Interpretacja obu tekstów poprzez umieszczenie ich w odpowiednim kontekście.

Główne cechy interpretacji porównawczej

Prawidłowo wykonana interpretacja porównawcza powinna charakteryzować się dwiema, równocześnie występującymi w pracy, cechami:

  1. Spójnością – przekaz wypowiedzi pisemnej powinien być odpowiednio uargumentowany, poparty przykładami i w sposób czytelny wskazywać podobieństwa lub różnicę występujące pomiędzy nimi
  2. Bezpośrednim odniesieniem do obu utworów – interpretacja, która staje się wynikiem porównania obu utworów, musi dotyczyć ich bezpośrednio i odwoływać się do ich najważniejszych i łączących lub dzielących oba teksty cech. Oznacza to, że w czasie pisania interpretacji porównawczej nie należy oddalać się od głównych motywów i najważniejszych sensów interpretowanych dzieł; nie powinno się również uzupełniać interpretacji porównawczej o spostrzeżenia, które jedynie zahaczają o treść utworu lub stanowią o ich cechach drugorzędnych

Struktura interpretacji porównawczej

Interpretacja porównawcza, jak każda dłuższa wypowiedź pisemna, np. rozprawka, posiada swoją określoną strukturę. Prawidłowo wykonana interpretacja porównawcza powinna składać się z następujących elementów:

  • Wstępu z tezą – po lekturze zestawionych ze sobą utworów literackich należy ustalić, czy posiadają one wspólną tematykę, główne motywy i przekaz, czy też znacząco różnią się od siebie. Na podstawie tych ustaleń trzeba we wstępie sformułować tezę, która będzie towarzyszyła nam przez cały proces interpretacji lub hipotezę, która pozwoli na opracowanie tezy we wnioskach. Warto we wstępie podkreślić również, dlaczego oba utwory zostały ze sobą zestawione, np. zaznaczyć, że zarówno utwór pierwszy, jak i drugi, dotyczą tematyki np. przemijania, miłości lub straty.
  • Rozwinięcia - które zawiera w sobie argumentację oraz analizę i interpretację utworów . Rozwinięcie w przypadku interpretacji porównawczej może składać się z dwóch akapitów. W jednym z nich przystępujemy do interpretacji i analizy pierwszego utworu, w drugim zaś do interpretacji i analizy utworu kolejnego. W zależności od postawionej tezy lub hipotezy interpretacja zawierać powinna uzasadnienia podobieństw lub różnic w obrębie interpretowanych utworów.
  • Zakończenie w formie wniosków – ostatnim elementem interpretacji porównawczej są wnioski. W tym miejscu musimy wyraźnie określić, że nasza teza została potwierdzona lub sformułować czytelną tezę na podstawie wysnutej we wstępie hipotezy. We wnioskach podkreślamy istotę różnic lub podobieństw pomiędzy utworami.

Czym cechuje się prawidłowa argumentacja w interpretacji porównawczej

Argumentowanie to ważna umiejętność, która powinna skupiać się przede wszystkim na udowodnieniu wcześniej postawionej tezy lub umożliwiać wyłonienie tezy na podstawie wcześniej opracowanej hipotezy. By przygotować prawidłową argumentację należy skupić się na:

  • Kompozycji obu tekstów
  • Elementach sytuacji komunikacyjnych, które obecne są w obu utworach, a więc tych elementów, które towarzyszą wypowiedzi: miejsce, czas, w którym komunikat jest wypowiadany, odbiorca, etc.
  • Gatunkach literackich, które reprezentowane są przez oba utwory
  • Kreację świata przedstawionego
  • Dosłowne i niedosłowne sensy utworu
  • Cechy stylu artystycznego oraz środki wyrazu artystycznego

W czasie tworzenia interpretacji porównawczej powinniśmy z tych ustaleń wyciągnąć wnioski, które pomogą nam zaprezentować różnice lub podobieństwa występujące pomiędzy tekstami.

Jak powinny wyglądać wnioski?

Wnioski w interpretacji porównawczej powinny być pogłębione. Nie należy zatem formułować jednozdaniowego zakończenia. Interpretacja porównawcza powinna być także trafna, to znaczy zawierać bezpośrednie odniesienia do analizowanych tekstów. Złym wyborem jest rozbudowywanie wniosków o drugorzędne, niezwiązane z tematem utworów lub jej głównymi motywami, refleksje, np. takie, które dotyczą naszego życia codziennego.

Interpretacja porównawcza krok po kroku

Podczas interpretacji porównawczej powinniśmy dokładnie przeczytać oba utwory. Niektóre motywy literackie są – niezależnie od czasu, w którym powstały - połączone wspólnymi motywami. Dlatego też wielu pisarzy z różnych epok mogło podejmować tematy takie jak miłość, rodzina, cierpienie, patriotyzm lub śmierć. Musimy pamiętać o tym, że na rzecz interpretacji porównawczej bardzo często zestawiane są właśnie tego typu utwory lub utwory skrajnie od siebie różne. Świadomość ta pozwala sformułować główną tezę we wstępie i usprawnić pracę. Drugim etapem pracy z tekstami może być zestawienie sytuacji, w której znajdują się bohaterowie – jakie myśli im towarzyszą oraz jakie działania podejmują (np. ich postawa wobec drugiego człowieka). Kolejną rzeczą, która pomocna jest w tworzeniu interpretacji porównawczej, to uważna analiza kształtu wypowiedzi – warto ustalić, czy mamy do czynienia z np. monologiem lirycznym, dialogiem lub konkretną konwencją literacką. Kluczowym elementem interpretacji porównawczej powinno być wyłonienie symboli, metafor lub słów kluczy, które spajają lub dzielą oba utwory – np. sposobów, w jakich obrazowana jest śmierć. Równie istotne jest ustalenie, jaki nastrój towarzyszy obu utworom – czy mają one charakter refleksyjny, humorystyczny czy patetyczny. Ostatnim etapem interpretacji porównawczej jest wyłonienie istotnych kontekstów, np. kontekstu historycznego (czasy wojny). Podczas tworzenia argumentacji warto wziąć pod uwagę również język wypowiedzi oraz jego warstwę brzmieniową, m.in. rymy.

Przed przystąpieniem do pisania pracy warto wszystkie obserwacje spisać na osobnej kartce lub w formie tabelki. Umożliwi nam to na wyłonienie precyzyjnej tezy lub ustalenie, jaka hipoteza interpretacyjna możliwa jest do wykorzystania. Całościowe spojrzenie na zgromadzony materiał z pewnością usprawni pracę i sprawi, że w swoim wypracowaniu odniesiemy się do wszystkim wyodrębnionych elementów. Ustalenia możemy uszeregować pod kątem głównego tematu każdego z utworów lub ich głównej problematyki.

Podobieństwa i różnice pomiędzy utworami

Utwory literackie, które podlegają interpretacji, mogą zawierać cechy wspólne takie jak:

  • Epoka literacka
  • Podejmowany temat
  • Gatunek literacki
  • Warstwa brzmieniowa
  • Tematyka utworu

Natomiast różnic możemy upatrywać przede wszystkim w:

  • Sposobie ujmowania tematu głównego (np. humorystyczny lub patetyczny)
  • Stosunek do omawianego problemu
  • Epoce literackiej, a więc różnicy wynikającej z cech światopoglądu danej epoki
  • Poetyce utworu, czyli sposobie konstruowania tekstu lub odmienności stylu.

Tworzenie interpretacji porównawczej wymaga przede wszystkim uważnej lektury i skupienia się na szczegółach, które cechują zestawione ze sobą teksty.

Czytaj dalej: Pytania jawne na maturze ustnej z języka polskiego w 2023 (Aktualizacja 01.03.2023)

Podobne artykuły