Męczeństwo to temat trudny i zdawałoby się, nieaktualny. Ten akt śmierci za poglądy kojarzony jest bowiem raczej z historycznymi dziejami chrześcijaństwa. Niemniej samo zjawisko jest o wiele szersze, niż tylko jedna religia i czas. Zginąć można bowiem w obronie każdych poglądów, nawet dzisiaj. Szczególnie istotne stało się to w dobie systemów totalitarnych, terroryzujących świat jeszcze dzisiaj. Czym więc dokładnie jest męczeństwo? Jakie cechy posiada dzisiaj, jak postrzegano je przez pryzmat historii?
Pojęcie męczeństwa oznacza cierpienie lub śmierć poniesioną w wyniku obrony swoich przekonań, lub wiary. Osobę poddaną aktowi męczeństwa nazywa się męczennikiem. Słowo to wywodzi się od łacińskiego martyr, oznaczającego świadka. Wiąże się to z przekonaniem, iż męczeństwo chrześcijańskie jest wyrazem świadectwa wiary w Chrystusa. Niemniej obecnie nie ogranicza się go jedynie do cierpienia w obronie wiary. Męczeństwo ujęte w kontekście szerszym może dotyczyć każdego przekonania, które człowiek jest w stanie bronić do samego końca. Ogrom przykładów historycznych pokazuje, iż ludzie cierpieli za poglądy polityczne i filozoficzne. Szczególnie wiele przykładów męczenników takich spraw przytoczyć można z okresu XX wieku. Targające wtedy światem totalitaryzmy nie znosiły sprzeciwu. Niezwykle łatwo przychodziła im eliminacja przeciwników politycznych.
Bardzo ważnymi cechą męczeństwa jest jego dobrowolność. Postanowienie cierpienia za swoje przekonania musi wynikać z osobistych powódek danej osoby, nie zaś bycia przypadkową ofiarą. Co więcej, zadanie cierpienia nie może być sprowokowane. Większość religii czy poglądów nie uznaje za męczennika osoby, która celowo działała w celu zostania zgładzoną przez swojego prześladowcę.
Pojęcie męczeństwa nieodzownie kojarzy się z religią. Większość wielkich wierzeń monoteistycznych posiada pewną definicję męczennika, rzadziej jest to spotykane w politeizmie. Najbardziej rozpowszechniona jest koncepcja męczeństwa chrześcijańskiego. Jej definicja zgadza się z ogólnym pojęciem męczeństwa, niemniej wyjątkiem jest sposób śmierci osoby prześladowanej. Męczennik chrześcijański nie może popełnić samobójstwa. Bardzo podobnie jest w Judaizmie, który dał początek chrześcijaństwu. Dla obu tych religii męczeństwo to świadectwo wiary w Boga, ostateczny akt zawierzenia.
W Chrześcijańskie rozwinął się ponadto kult męczenników. Sięga on swoimi początkami II wieku, kiedy to zaczęto modlić się nieopodal grobów takich ludzi. Z czasem tradycja ta rozrastała się coraz bardziej, zaczęto nawet budować kościoły na miejscach pochówku znanych męczenników. Do dzisiaj chrześcijanie obrządków wschodnich i katolicy oddają cześć relikwiom. Wynika to z przeświadczenia o świętości męczennika, tzw. chrztu krwi. Osoba, która cierpiała bądź umarła za wiarę jest uznawana za zbawioną, może więc zostać orędownikiem spraw ludzkich u Boga.
Interesujące może być podejście do kwestii męczeństwa innych religii. Sikhowie przyjmują, że poświęcenie życia działaniu dla dobra ludzkości jest już męczeństwem. Z kolei Islam wiąże to pojęcia z walką. Męczennikiem jest osoba cierpiąca w walce innowiercami. Ta ostatnia definicja bywa uznawana za dosyć kontrowersyjną w opinii dzisiejszego społeczeństwa zachodu.