Barok - styl literacko-artystyczny dominujący w Europie XVII wieku. Nazwa nurtu wzięta prawdopodobnie od portugalskiego barocco lub hiszpańskiego baurecco - perły o nieregularnym kształcie. Nazwy zaczęto używać w XIX wieku, określenie pejoratywne. Oznaczała brak umiaru, dziwność, nadmierne komplikacje w sztuce i literaturze.
Spis treści
Barok a antyk i renesans
Barok czerpie tematycznie z antyku, wykorzystuje wiele form które wtedy wynaleziono. Zarazem próbuje zerwać ze statycznością renesansu, jego powściągliwością.
Nawiązania średniowieczne w baroku
W barku dochodzi do ponownego rozkwitu Kościoła Katolickiego i kontrreformacji. Dlatego epoka ta związana jest z nawiązaniami do średniowiecznej religijności:
- Zainteresowanie motywem vanitas
- Przekonanie o śmiertelności ludzkiej, dance macabre
- Zapożyczenie motywu konfliktu ciała i duszy
- Próba oddania poprzez sztukę mistyki chrześcijańskiej
- Ratio - połączenie klasycznej wykładni teologicznej z wysoką formą literacką
Rzeźba barokowa
- Nawiązująca swoim kształtem do rzeźby antycznej
- doskonałe odzwierciedlenie anatomii
- Wykonana w marmurze, drewnie, brązie, stiuku
- Monumentalna w swoim charakterze
- Pragnęła wyrazić ruch
- przede wszystkim wyraża emocje
- tematyka religijna i antyczna
Przykłady rzeźby barokowej:
- Ekstaza świętej Teresy (Lorenzo Bernini)
- Niepokalana (Pierre Puget)
- Pluton i Prozerpina (Loreno Bernini)
Malarstwo barokowe
- Główne tematy wzięte z Biblii, mitologii, historii
Cechy malarstwa barokowego różniące je od renesansowego:
- Sceny dynamiczne, wyraziste, budzące emocje
- Bogata ornamentyka
- Próba oddania trójwymiarowości w sztuce
- Operowanie światłocieniem
- Kontrasty ciemności i światła
- Nieregularność, asymetria
Przykłady malarstwa barokowego:
- Złożenie do grobu (Caravaggio)
- Pogrzeb hrabiego Orgaza (El Greco)
- Porwanie Europy (Rubens)
Literatura baroku
Literatura barokowa korzystała z form znanych jeszcze z antyku ale nie kierowała się ściśle ich wyznacznikami. Najsilniej różnice miedzy tymi dwoma widać przy zestawieniu z klasycyzmem - nurtem artystycznym, mającym swój początek w baroku i okres rozwoju w oświeceniu. Cechy barokowej literatury różniące ją od wcześniejszych epok to:
- Rezygnacja z dyskretności i powściągliwości antyku
- Stosowanie wysublimowanych, kwiecistych form językowych (Marinizm, Manieryzm)
- Stosowanie licznych przenośni, nawiązań (Gongoryzm)
- Bazowanie na niecodziennym koncepcie (Konceptyzm)
Teatr barokowy
Dynamiczny rozwój teatru w baroku. Dzieli się na:
- teatr elżbietański
- teatr klasycystyczny
Teatr elżbietański
- Rozwija się głównie w Anglii
- Ważny twórca - Wiliam Szekspir (Hamlet)
- Zrywa z antyczną formą
Cechy różniące od teatru antycznego:
- złamanie zasady trzech jedności
- brak chóru
- złamanie zasady jedności estetyki
- zarzucenie zasady Decorum
- występowanie scen zbiorowych i śmierci
- występowanie sił nadprzyrodzonych
- człowiek sam wybierający własny los
- głębia psychologiczna bohaterów
- bohaterowie z różnych warstw społecznych
Teatr klasycystyczny:
- Rozwija się głównie we Francji
- Ważny twórca - Molier (Świętoszek)
- Nawiązuje do antycznych tradycji
- Wnosi do niej nowe elementy
Cechy dramatu klasycystycznego zgodne z antykiem:
- budowa akcji zgodna z wzorcami Greckimi
- proste postaci o mało skomplikowanym charakterze
- brak elementów nadprzyrodzonych
- prosta fabuła
Cechy dramatu klasycystycznego odmienne od antyku:
- synkretyzm gatunkowy
- postaci z różnych warstw społecznych
- ukazanie złożoności ludzkich relacji
- użycie języka potocznego
Czytaj dalej: Kim był człowiek zlagrowany? Cechy, przykłady w literaturze
