Literatura piękna to bardzo szeroki dział, który powstał w celu rozróżnienia tekstów literackich (które spełniają głównie funkcję estetyczną i rozrywkową) od utworów informacyjnych, publicystycznych lub naukowych. Podział ten powstał w celu ułatwienia procesu promocji dzieł literackich i innych przez wydawnictwa i księgarnie, aby dokonać łatwego i wyraźnego podziału między rodzajami dzieł. Pierwsze zastosowania tego terminu w języku francuskim pojawiły się w XVIII wieku (franc. belles lettres).
Jest to rodzaj dzieł literackich o charakterze artystycznym, obejmujący utwory wszystkich typów literackich (epickie, liryczne i dramatyczne oraz dzieła synkretyczne, łączące cechy kilku typów). Publikacje z tego działu literatury powstają głównie w celu zaspokojenia ludzkiej potrzeby estetyki, nie pełnią one zwykle cech użytkowych ani informacyjnych. Skupiają się na opowiadaniu historii, stosując styl artystyczny. Ich czytanie ma sprawiać głównie człowiekowi przyjemność, wywoływać emocje, nie zaś pokazywać mu jakąś prawdę o świecie. W zależności od epoki, rzeczy zaliczane do literatury pięknej się zmieniały - np. w okresie oświecenia traktaty filozoficzne były początkowo do niej zaliczane, jednak później zmieniono ich kwalifikację. Z uwagi na liczne gatunki pograniczne (np. niektóre rodzaje reportażu czy eseje), niektóre utwory zmieniają swoją kategorię.
W ramach literatury pięknej wyróżnia się beletrystykę, czyli prozę literacką.
Ciężko jest wskazać dokładne, konieczne i wystarczające cechy utworów, aby zaliczały się do literatury pięknej. Nie ma jasnych wytycznych, jednak wśród najpopularniejszych cech wyróżnia się wysublimowany język opisów przyrody, przeżyć bohaterów lub wydarzeń, występowanie fikcji literackiej, czyli oparcia wydarzeń w utworach na wymyślonych przez autora sytuacjach. Mogą być one inspirowane prawdziwymi wydarzeniami lub bohaterami historycznymi, mogą jednak nie pokrywać się szczegółowo z faktami. Jeśli utwór osadzony jest w realiach danej epoki, często pojawiają się w tle postacie historyczne, nie są one jednak zwykle wiernie odwzorowane. Te „błędy” i nieścisłości w literaturze pięknej nazywa się czasem licentia poetica, która pozwala na odstępstwa również w kwestii poprawności językowej lub ogólnie przyjętych zasad gramatycznych.
Inną cechą, która często pojawia się w utworach literatury pięknej, jest obecność licznych figur stylistycznych lub środków stylistycznych, które wzbogacają tekst na poziomie literackim. Buduje to dodatkowy walor artystyczny utworu.
W tekstach artystycznych zwykle pojawia się nacisk na wzbudzanie emocji w odbiorcy, np. skłonienie do refleksji, wywołanie wzruszenia lub radości. Zwykle w takich utworach pojawia się szerokie pole do interpretacji, pozwalając na odczytywanie dzieła na wiele sposobów.
Dzieła zaliczane do literatury pięknej można odnaleźć w wielu epokach, a także w utworach współczesnych. Z dramatów antycznych do literatury pięknej można zaliczyć tragedie Sofoklesa, np. „Króla Edypa” czy „Antygonę”. Wiele klasyków romantycznych i preromantycznych również zalicza się do tej kategorii, m.in. „Cierpienia młodego Wertera” Goethego, „Nową Heloizę”, „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza czy też „Grób Agamemnona” Juliusza Słowackiego. Z dzieł bardziej współczesnych często do literatury pięknej zalicza się „Anię z Zielonego Wzgórza” Lucy M. Montgomery i książki polskiej noblistki Olgi Tokarczuk („Bieguni”, „Prawiek”, „Księgi Jakubowe”).