Scjentyzm - definicja, cechy, przedstawiciele

Ostatnia aktualizacja: 2022-10-01 21:58:57
Epoka literacka Pozytywizm

Scjentyzm to zespół poglądów filozoficznych, który odcisnął bardzo mocne piętno na współczesności. Wywodzący się z empiryzmu i pozytywizmu, zwrócił uwagę ludzkości na rzeczywistość poznawalną. Tym samym odciągnął ją od szerokiego rozważania kwestii metafizycznych, każąc skupić na naukach przyrodniczych. To właśnie scjentyzmowi zawdzięczamy ich rozwój. Mimo pojawienia się w wieku XIX scjentyzm do dzisiaj odradza się niekiedy pośród pewnych kręgów intelektualnych, szczególnie postulujących zastąpienie religii nauką.

Spis treści

Scjentyzm - definicja i cechy

Scjentyzm to zespół poglądów filozoficznych sformowanych w drugiej połowie XIX wieku, wywodzących się z empiryzmu, pozytywizmu i materializmu przyrodniczego. Głosiły one, że jedynym sposobem do poznania wiedzy o rzeczywistości jest poznanie naukowe, oparte na konkretnych rezultatach poszczególnych dyscyplin naukowych. Wiedza tak zdobyta pozwalać ma na kierowanie wszelkimi procesami przyrodniczymi i społecznymi, co z kolei stanowi narzędzie do polepszenia bytu ludzkości i wprowadzenia jej w świetlaną przyszłość.

Konsekwencją takiego myślenia jest postulowanie zastosowania we wszystkich badaniach (również w dziedzinie filozofii i humanistyki) metod matematycznych i przyrodniczych, jako jedynie słusznych metod naukowych. Scjentyzm ma krytyczny stosunek do systemów metafizycznych - nie można bowiem wiedzy w nich zawartych pozyskać ani sprawdzić przy pomocy poznania naukowego. Zagadnienia metafizyczne są wiec, w najlepszym wypadku, całkowicie nieweryfikowalne. Scjentyzm uważał również, że nauka jest następcą religii na płaszczyźnie tłumaczenia ludzkości natury rzeczywistości.

Przedstawiciele scjentyzmu

August Comte

Francuski filozof i pozytywista, twórca terminu socjologia. Uważany za twórcę scjentyzmu. Comte nakreślił również podstawy filozofii pozytywistycznej. Polegały one na: zajmowaniu się wyłącznie przedmiotami rzeczywistymi, rozważaniu jedynie problemów pożytecznych (dla polepszenia ludzkiego życia), ograniczeniu do przedmiotów możliwych do poznania pewnego, zajmowania się kwestiami pewnymi i pracy pozytywnej (nieograniczającej się do krytyki). Tym samym Comte postulował, że najlepszym sposobem poznania są nauki przyrodnicze. Odrzucał przy tym możliwość dociekania istnienia Boga i materii, jako problemów znajdujących się poza rzetelnym doświadczeniem. Przy czym, chociaż uważał chrześcijaństwo za przeżytek, widział w nim społecznie użyteczne zjawisko. W kwestii politycznej widział system idealny oparty o kult ludzkości, postępu i nauki - gdzie kapłani nauki sprawowali dyktatorską władzę w imię dobrobytu całej ludzkości.

David Hume

Szkocki filozof, historyk i ekonomista. Wywarł pewien wpływ na poglądy Comte'a. Jako scjentysta postulował doświadczenie jako jedyne źródło wiedzy człowieka. Dał również początek uniwersalnej epistemologi naukowej - postulował wartościowość wiedzy dotyczącej jedynie logicznych zależności relacji ideami lub zjawisk obserwowanych empirycznie. Tym samym wszelkie dociekania na tematy metafizyczne, np. Boga, były dla niego poza naukowe. Nie można było bowiem czerpać o nich wiedzy ani z obserwacji empirycznej, ani też wnioskowania z zależności do innych idei. Propagował agnostycyzm oraz sceptycyzm - idee głoszące niemożliwość pełnego poznania rzeczywistości oraz możliwości istnienia Boga.

John Stuart Mill

Angielski filozof, politolog i ekonomista. Syn Jamesa Milla - twórcy pojęcia utylitaryzmu. W młodości był wychowywany przez ojca bardzo rygorystycznie, zgodnie z zasadami jego filozofii. Odcięto go wiec od rówieśników (miał kontakt jedynie z rodzeństwem), koncentrując wychowanie głównie na rozwoju intelektualnym. Młody John Stuart Mill był bardzo zdolnym dzieckiem, zaniedbania psychofizyczne odbiły się jednak mocno na jego osobie. Jako scjentysta postulował pochodzenie wiedzy jedynie z doświadczenia, w kwestii etycznej postulował utylitaryzm. Znany jest również z tego, że jako jeden z pierwszych postulował zrównanie praw kobiet i mężczyzn. Politycznie był przy tym kontynuatorem liberalnej myśli Johna Locke'a. Jego najważniejszym dokonaniem w tej dziedzinie było dostrzeżenie drzemiącej w demokracji tendencji autodestrukcyjnej rozumianej jako "dyktatura większości".


Czytaj dalej: Kim był człowiek zlagrowany? Cechy, przykłady w literaturze