Powieść polifoniczna - główne cechy, przykłady

Powieść polifoniczna jest przykładem syntezy sztuk, ponieważ termin polifoniczności dotyczył pierwotnie jedynie kompozycji muzycznych. Oznacza ono wielogłosowość, współbrzmienie wielu instrumentów czy głosów w orkiestrze, tworząc spójną całość. Pojęcie zostało zaadaptowane przez rosyjskiego literaturoznawcę, Michała Bachtina, który był znawcą powieści Fiodora Dostojewskiego, a z zamiłowania fanem muzyki średniowiecznej i kompozycji Brahmsa. Z tego powodu jest autorem terminu powieści polifonicznej.

  • Powieść polifoniczna - definicja 
  • Najważniejsze cechy powieści polifonicznej 
  • Powieść polifoniczna - przykłady 
  • Powieść polifoniczna - definicja 

    Powieść polifoniczna oznacza dzieło epickie, w którym zastosowana zostaje wielogłosowość bohaterów lub różnych aspektów, na które autor zwraca uwagę. Do powieści polifonicznej zaliczy się więc zarówno przedstawienie wydarzeń z wielu perspektyw, jak i ukazanie czegoś w różnych kontekstach, np. bohater zostaje przedstawiony z poziomu własnych przemyśleń, sfery emocjonalnej, doświadczeń, a także opinii o postaci innych osób. Co istotne, żaden bohater ani prezentowana sfera w takim utworze nie może zdominować utworu, kilka osób jest równie ważnych z perspektywy narracji. Ten rodzaj narracji stał się popularny w pozytywizmie, gdzie po raz pierwszy zwrócono uwagę na znaczenie psychiki bohatera dla jego poczynań (z uwagi na behawioryzm proponowany przez Johna Watsona). 

    Najważniejsze cechy powieści polifonicznej 

    • Skomplikowane, pogłębione portrety bohaterów - postacie nie są proste i sztampowe, a wręcz odwrotnie, mają wiele ciekawych cech i problemów. To osoby nieoczywiste, trudne do jednoznacznych ocen. 
    • Obiektywny narrator - brak opinii bądź aluzji czy ocen z perspektywy narracji, wszystko przedstawione jest z maksymalnie obiektywnej strony, aby zostawić czytelnikowi wolne pole oceny bohaterów. Zna on także uczucia bohaterów, ich myśli i pragnienia, jest wszechwiedzący. 
    • Mowa pozornie zależna - wchłonięcie przez narrację monologu wewnętrznego bohatera, zastosowanie fragmentu jego myśli jako element narracji, który nie jest cytatem. Może to być prezentacja opinii bohatera na temat kogoś innego, ocena jakiegoś zjawiska na podstawie punktu widzenia którejś z postaci.
    • Liczne kontakty bohaterów i wymiana myśli - ukazanie wielu perspektyw nie tylko w narracji, ale także w dialogach. Bohaterowie często zderzają przeciwne punkty widzenia, które pomagają im zmienić swoje postępowanie lub sposób myślenia.

    Powieść polifoniczna - przykłady 

    Najsłynniejszą powieścią polifoniczną jest Zbrodnia i kara Fiodora Dostojewskiego, na której podstawie powstały założenia tego rodzaju narracji. Główny bohater, Rodion Raskolnikow, jest prezentowany w sposób pogłębiony, znane są jego przeżycia i pragnienia. Koniec końców przyznaje się do winy, ponieważ przekonuje go do tego Sonia. Dostojewski jest także autorem innej powieści polifonicznej, Bracia Karamazow. Elementy polifoniczne można odnaleźć także w Lalce Bolesława Prusa, gdzie stosowana jest fragmentami mowa pozornie zależna oraz prezentowanie bohaterów z wielu różnych perspektyw. 


    Czytaj dalej: Kim był człowiek zlagrowany? Cechy, przykłady w literaturze

    Ostatnia aktualizacja: 2023-08-12 17:04:31