Na maturze ustnej z języka polskiego wielu zdających decyduje się na zadanie związane z tekstem ikonicznym. W ich mniemaniu będzie to nieco łatwiejsze od prac związanych analizą dzieł literackich. Czy mają w tym rację? Niekoniecznie, chociaż nadal zadanie takie jest na miarę ich możliwości. Wypowiedź używająca tekstu ikonicznego rządzi się pewnymi prawami, o których należy pamiętać podczas zdawania matury. Należy też zastosować kilka sztuczek, by przypadkiem samemu nie zmniejszyć sobie ilości punktów za wypowiedź.
Bardzo mocno upraszczając definicję, tekstem ikonicznym nazwać można dzieło plastyczne. Nieco mylące jest tutaj zastosowanie słowa tekst na określenie czegoś, co z pisaniem nie ma nic wspólnego. Rozumieć to można jednak w ten sposób, że tego typu dzieło niesie za sobą pewną treść, na swój sposób wizualnie "spisaną" dla widza. Czym jednak dokładnie może być tekst ikoniczny? Najczęściej należą do niego:
Słowem, jest to każde dzieło plastyczne, wytworzone rękoma człowieka.
Aby dobrze wykonać opis tekstu ikonicznego na maturze ustnej, należy pamiętać kilka podstawowych zasad. Po pierwsze, jak taki opis podzielić. Składa się on bowiem z trzech etapów:
Tutaj sam opis tekstu ikonicznego się kończy. Niemniej, zadanie maturalne na zaliczeniu ustnym będzie zazwyczaj posiadać również polecenie odniesienia się do tekstów literackich. Dlatego warto znać podstawowe lektury szkolne, ponieważ będzie to konieczne do zaliczenia. Znajomości tekstów literackich nie da się na maturze ustnej pominąć, jest jednak nadzieja. Sama forma matury została przemyślana tak, by ułatwić jej zdanie. Dlatego też sprytny uczeń może bez problemu wykorzystać podstawowe lektury w swojej pracy i podciągnąć sobie ilość uzyskanych punktów. Podczas wypowiedzi musi jedynie pamiętać o kilku zasadach rządzących każdą częścią opisu.
Analiza dzieła polega zwyczajnie na opisaniu tego, co widzimy. Opis ten musi jednak kierować się pewnym porządkiem, całkowicie nie wchodzi w grę chaotyczne opowiadanie o obrazie czy rzeźbie. Należy trzymać się zasady kolejności. Najlepiej więc zacząć od ogółu do szczegółu, ewentualnie pierwszego planu i dalszych planów. Jeżeli kompozycja dzieła tego wymaga można, też zastosować zasadę opisu od lewej do prawej. Najważniejsze jest jednak, by zasadniczo przyjąć perspektywę widza. Tutaj jeszcze nie analizujemy dzieła, dokonujemy tylko jego opisu.
Na opis tekstu ikonicznego składają się elementy, takie jak:
Są to jedne z elementów, które można wykorzysta do opisu, uszeregowane od ogółu do szczegółu. Dzieła plastyczne bywają równe, dlatego też trzeba je dobrać pod konkretny przykład. Trudno bowiem mówić np. o świetle w odniesieniu do rzeźby. Kolejnym ważnym elementem wypowiedzi podczas opisu będzie słownictwo. To wyjątkowa pułapka, wiele osób chce bowiem posługiwać się specjalistycznym językiem. Jest to niewskazane! Mało uczniów zna go bowiem dostateczne. Lepiej skupić się na zaznaczeniu jak największej ilości szczegółów dzieła. Warto zastanowić się co przedstawia.
W tym miejscu opisu należy dokonać interpretacji tego, co przedstawia obraz. Polega ona na odczytaniu zależności między elementami kompozycji, stojących za nimi emocji i znaczeń. Praca plastyczna może posiadać nawiązania do innych dzieł, chociażby w postaci przedstawionych osób. Trzeba więc rozpoznać, kto to jest, skąd pochodzi i dlaczego został przedstawiony w tekście ikonicznym. Jest to dosyć ważny element opisu, określa bowiem rozumienie dzieła jako całości. Od tego, co zostanie tutaj zawarte, będzie zależeć formułowanie wniosków.
Jeżeli polecenie nakazuje również odnieść się do dzieł literackich, nastąpi to właśnie tutaj. Tekst ikoniczny musi być bowiem zinterpretowany w szerszym znaczeniu historycznym i kulturowym. Sprawę ułatwi wybranie na taki tekst jakiejś z lektur, bardzo szybko można w nich odnaleźć odpowiednie motywy, zgodne z postawioną tezą.
Wnioski będą w rzeczywistości przekształconym zadaniem, rozwiązanym na podstawie przeprowadzonej analizy dzieła. Dodać do tego można swoiste, krótkie podsumowanie. Opisane dzieło zawiera już wnioski, na koniec należy je jedynie zebrać i pokrótce przedstawić.
Przedstawiony poniżej konspekt można użyć do każdego tekstu ikonicznego. Stanowi on podstawę wraz z opisami, co powinno znajdować się w poszczególnych podpunktach.
Temat: Tu następuje miejsce na wybrany temat pracy maturalnej.
Wstęp jest miejscem w pracy, gdzie dokonuje się określenia problemu, którego dotyczy. Należy tutaj również wyjaśnić słowa kluczowe dla pracy, których poniższa praca będzie dotyczyć.
Teza ustalana jest na podstawie analizy wniosków z poszczególnych dzieł użytych w pracy. Teza zawsze związana jest z tematem pracy i do niego nawiązuje.
Podsumowanie polega na powtórzeniu tezy i zwięzłym, ostatecznym przytoczeniu argumentów na jej potwierdzenie. Należ ją rozumieć jako pointę wypowiedzi oraz całego konspektu.