Komedia to jeden z trzech gatunków literackich, które przynależą do dramatu. Gatunek ten, podobnie jak tragedia, znany jest od starożytności. Na przestrzeni epok doczekał się wielu zmian, jednak główne cechy komedii pozostają stałe.
Komedia – definicjaCechy komedii antycznejEwolucja komediiTypy komedii ze względu na tematykęPrzykłady komedii
Komedia to gatunek dramatyczny. Komedie, inaczej niż tragedie, charakteryzują się radosną, wolną od klęsk głównych bohaterów, treścią, a ich akcja obfituje w wiele wydarzeń, które zmierzają do szczęśliwego zakończenia. Za sprawą zastosowania efektów komizmu, groteski lub karykatury, komedie służą przede wszystkim rozbawieniu odbiorcy.
Cechy komedii antycznej
Źródeł komedii poszukiwać należy w starożytności. To w tej epoce literackiej rozwinęły się cechy komedii, które przez długi czas służyły określeniu gatunku. Najbardziej znanym twórcą komedii był Arystofanes. Na podstawie jego dzieł wyróżnić możemy następujące cechy komedii starożytnej:
- Konstrukcja – starożytne dramaty cechowały się spójną i jednorodną konstrukcją.
- Występowanie chóru – chór odgrywał w komediach nie tylko rolę komentatora, ale również uczestnika zdarzeń
- Brak stylu patetycznego – w komediach bohaterowie posługiwali się językiem prostym, najczęściej rubasznym. Zgodnie z zasadą decorum sposób wypowiedzi postaci był dostosowany do wymowy utworu, która pozostawać miała pogodna.
- Występowanie satyry – wiele fabuł komedii starożytnych zmierzało do uwypuklenia i przedstawienia za pomocą karykatury wad konkretnych ludzi, urzędów czy funkcji społecznej. Fabuła odnosiła się do rzeczywistości znanej ówczesnym odbiorcom, zatem wiele satyr społecznych i politycznych wymaga odpowiedniego kontekstu.
Ewolucja komedii
Od czasów komedii starożytnych gatunek ten rozwijał się i niektóre z jego cech uległy zmianie. Tym samym komedie podzielić można na kilka rodzajów, które odnoszą się do czasów ich powstawania, a więc:
- Komedie średniowieczne – ten rodzaj komedii opierał się przede wszystkim na krótkich scenkach, w których dominował komizm sytuacyjny, a głównym sposobem wzbudzania śmiechu była karykatura
- Komedie dell’arte – określenie to odnosi się do wywodzących się z Włoch komedii ludowych. Opierały się one głównie na przedstawianiu stereotypowych i wyolbrzymionych cech charakteru i wyglądu
- Komedie romantyczne – w tym typie komedii pojawiały się bardzo często zjawiska fantastyczne, które służyły uwypukleniu pewnych zjawisk mających rozbawić odbiorcę. .
- Komedie klasycyzujące – ten rodzaj komedii podejmował przede wszystkim tematy obyczajowe. Zmierzały do uchwycenia cech natury ludzkiej i przedstawienia ich w humorystyczny sposób.
Typy komedii ze względu na tematykę
Niezależnie od epoki literackiej, w jakiej powstawały, komedie podzielić można również ze względu na podejmowaną przez nie tematykę. Najpopularniejszymi rodzajami komedii w tej kategorii są:
- Komedie intrygi – akcja tych komedii, jak sama nazwa wskazuje, opierała się na intrydze. Charakterystyczne były zatem nagłe, humorystyczne, zwroty akcji związane z interakcjami pomiędzy bohaterami oraz zakończenia, które miały przede wszystkim zaskoczyć odbiorcę
- Komedie charakterów – jeden z najbardziej znanych typów komedii. Humor oparty jest przede wszystkim na przedstawieniu specyficznego charakteru postaci, wyśmianiu jej cech negatywnych. Bohaterowie w komedii charakterów skonstruowani są przede wszystkim przez pryzmat swoich zachowań i decyzji, które podejmują
- Komedie polityczne – rodzaj komedii, który zmierzał do wyśmiania i przedstawienia w humorystyczny sposób działań władzy lub konkretnego ugrupowania politycznego
- Komedie obyczajowe – komedie skupione na ukazaniu w komiczny sposób stylu życia konkretnych zbiorowości. Bohaterowie komedii obyczajowej są często zróżnicowani, posiadają negatywne cechy, a ich życie mocno zależne jest od drogi życiowej, jaką się kierują lub od statusu majątkowego.
Przykłady komedii
Najbardziej znane komedie to bez wątpienia komedie obyczajowe oraz komedie charakterów. Popularnymi komediami są m.in.:
- Świętoszek – znana komedia charakterów autorstwa Moliera. Fabuła oraz kreacja głównego bohatera zmierza przede wszystkim do uchwycenia negatywnej cechy, jaką jest hipokryzja religijna.
- Moralność Pani Dulskiej – najbardziej znany dramat Gabrieli Zapolskiej, który definiować można jako tragifarsę. Opisuje ona perypetie rodziny Dulskich, wśród których najbardziej charakterystyczna jest gospodyni – Pani Dulska. Całe jej życie zbudowane jest na obłudzie i życiu „na pokaz”. Pozostali bohaterowie dramatu posiadają swoje charakterystyczne cechy, np. Pan Dulski, zdominowany przez swoją żonę, jest cichym i wycofanym mężczyzną. W języku potocznym funkcjonuje termin „dulszczyzna”, który odnosi się do stylu życia stereotypowego mieszczaństwa – pełnego podwójnej moralności i obłudy.
- Śluby panieńskie, czyli magnetyzm serca – komedia Aleksandra Fredry. Fabuła utworu skupia się na zaprezentowaniu życia mieszkańców szlacheckiego dworku. Główna historia dotyczy aranżowanego małżeństwa dwojga – różniących się od siebie – młodych ludzi. W komedii odnaleźć można przede wszystkim komizm sytuacyjny oraz komizm postaci. Mają one na celu uwypuklenie cech i absurdalnych zachowań głównych bohaterów.
- Zemsta – najpopularniejsze dzieło Aleksandra Fredry. Fabuła utworu opowiada o tzw. sporze o mur, w którym uczestniczą dwa zwaśnione rody. Strony sporu reprezentowane są przez charakterystyczne postacie – Cześnika Raptusiewicza oraz Rejenta Milczka. Cześnik Raptusiewicz to szlachcic, w którego zachowania doszukać można się stereotypowych cech sarmackich – jest on porywczy, łatwo wpada w gniew, nie chce budować kompromisów i trudno nawiązać z nim nić porozumienia. Z kolei Rejent Milczek to postać dwulicowa – osobom trzecim prezentuje się jako spokojny, cichy i bogobojny mężczyzna, który za wszelką cenę dąży do zgody. W rzeczywistości jest to człowiek wyrachowany i podstępny – dużo wysiłku przywiązuje do pokrzyżowania planów Cześnika i cały czas działa na jego niekorzyść. W fabułę utworu wpleciony został romans najmłodszych przedstawicieli rodów – Wacława i Klary, których miłość doprowadziła do ugody.
Czytaj dalej: Kim był człowiek zlagrowany? Cechy, przykłady w literaturze
Ostatnia aktualizacja: 2021-08-30 12:30:44
