Biblia to dzieło, które wywarło ogromny wpływ na historię świata. Religijna mądrość płynąca z kart jej ksiąg nie jest jednak jedyną wartością, którą sobą reprezentuje. Od strony czysto literackiej prezentuje ona sobą przeogromny zasób inspiracji, z którego korzystały niezliczone pokolenia twórców. Jedną z cech charakterystycznych dla Biblii, którą często starali się poprzez stylizację kopiować artyści, jest styl biblijny. Specyfika tej formy wypowiedzi jest łatwo zauważalna, nawet wśród mnogości gatunków, którymi posługują się autorzy tej religijnej księgi.
Styl, w jakim napisana jest Biblia trudno skompresować w jednym, konkretnym opisie. Dzieło te zostało bowiem spisane przy pomocy wielu różnych gatunków, na potrzebę trzech tematyk. Wyróżnić możemy więc:
- Księgi historyczne - spisane w gatunkach: poematu epickiego, sagi rodowej, kroniki
- Księgi mądrościowe - spisane w gatunkach: dialogu, pieśni miłosnej, przypowieści, psalmu
- Księgi prorockie - spisane w gatunkach: kazania, lamentacji, listu, apokalipsy
Analizując użyty tam język, możemy nazwać go wysokim, co służyć ma oddaniu istotnych dla autora i czytającego treści. Najważniejszymi cechami stylu biblijnego są:
- pararelizm składniowy - równoległe występowanie podobnych zdań, części zdań bądź słów we fragmentach tekstu. Służy to zachowaniu rytmiki wypowiedzi: Na początku było Słowo, A Słowo było u Boga, i Bogiem było Słowo. Ono było na początku u Boga. Wszystko przez Nie się stało, a bez niego nic się nie stało, co się stało. (J 1, 1-3) Gdybym mówił językami ludzi i aniołów, a miłości bym nie miał, stałbym się jak miedź brzęcząca albo cymbał brzmiący. Gdybym też miał dar prorokowania i znał wszystkie tajemnice, i posiadał wszelką wiedzę, i wszelką [możliwą] wiarę, tak iżbym góry przenosił. A miłości bym nie miał, byłbym niczym. (1Kor 13, 1)
- prostota składni - przeważająca większość zdań biblijnych to zdania złożone współrzędnie, wypowiedzeń złożonych dwukrotnie: Żył w ziemi Us człowiek imieniem Hiob. Był to mąż sprawiedliwy, prawy, bogobojny i unikający zła. Miał siedmiu synów i trzy córki. Majętność jego stanowiło siedem tysięcy owiec, trzy tysiące wielbłądów, pięćset jarzm wołów, pięćset oślic oraz wielka liczba służby. Był najwybitniejszym człowiekiem spośród wszystkich ludzi Wschodu. (Hi 1, 1-3) Mężczyzna zbliżył się do swej żony Ewy. A ona poczęła i urodziła Kaina, i rzekła: "Otrzymałam mężczyznę od Pana". A potem urodziła jeszcze Abla, jego brata. Abel był pasterzem trzód, a Kain uprawiał rolę. (Rdz 4, 1-2)
- imiesłowowe równoważniki zdania - podkreślają następstwo zdarzeń, usprawniają narrację i nadają jej dynamikę: Abraham, obejrzawszy się poza siebie, spostrzegł brana uwikłanego rogami w zaroślach. (Rdz 22, 13) Wygnawszy zaś człowieka, Bóg umieścił na wschód od ogrodu Eden cherubów i miecz z połyskującym ostrzem, aby strzec drogi do drzewa życia. (Rdz 3, 24)
- powtarzanie spójników - najczęściej występują spójniki "i" oraz "a". Łączą one tekst oraz rozpoczynają kolejny werset, czego wynikiem jest spójność i zwartość tekstu: Wtedy Bóg rzekł: «Niechaj się stanie światłość!» I stała się światłość. Bóg widząc, że światłość jest dobra, oddzielił ją od ciemności. I nazwał Bóg światłość dniem, a ciemność nazwał nocą. I tak upłynął wieczór i poranek - dzień pierwszy. (Rdz 1, 3-5) A kiedy w miesiącu drugim, w dniu dwudziestym siódmym ziemia wyschła, Bóg przemówił do Noego tymi słowami: «Wyjdź z arki wraz z żoną, synami i z żonami twych synów. Wyprowadź też z sobą wszystkie istoty żywe: spośród ptactwa, bydła i zwierząt pełzających po ziemi; niechaj rozejdą się po ziemi, niech będą płodne i niech się rozmnażają.» (Rdz 8, 14-17)
- używanie przydawki dzierżawczej po wyrazie, którego ona dotyczy - Nie wiem. Czyż jestem stróżem brata mego?" Rzekł Bóg: "Cóżeś uczynił? Krew brata twego głośno woła ku mnie z ziemi! (Rdz 4, 9-10) Dlatego to mężczyzna opuszcza ojca swego i matkę swoją i łączy się ze swą żoną tak ściśle, że stają się jednym ciałem. (Rdz 2, 24)
Ze stylem biblijnym nierozłącznie wiąże się zjawisko stylizacji biblijnej. Polega ono na celowym nadawaniu tekstom literackim cech biblijnych. Polega to na:
- cytowaniu zwrotów i wyrażeń
- powtarzaniu całych fragmentów Biblii
- naśladowaniu stylu biblijnego
- nawiązywaniu do idei, obrazów i tematów biblijnych
- odwoływaniu się do tematów biblijnych
- stosowaniu metaforyki biblijnej
Jako dzieło o niezwykłej wadze kulturowej, a wręcz cywilizacyjnej, Biblia odegrała znaczącą rolę w literaturze Europy i świata. Jej styl, choć pozornie prosty, jest w istocie niezwykle podniosły i doskonale oddający tematykę dzieła. Należy przy tym pamiętać, że Biblia pisana była w zupełnie innej od naszej kulturze, gdzie pewne zabiegi stylistyczne miały inny wydźwięk oraz celowość. Niemniej nie można zaprzeczyć ogromnego wpływu, jaki na rozwój literatury Europejskiej miała Biblia. Wielu literatów czerpie z niej do dzisiaj, posiłkując się charakterystyczną dla tej świętej księgi stylistyką, w celu głębszego wyrażenia swoich idei artystycznych oraz intelektualnych.
Czytaj dalej: Kim był człowiek zlagrowany? Cechy, przykłady w literaturze
Ostatnia aktualizacja: 2022-08-10 15:59:27
