Narracja pierwszoosobowa - definicja, rodzaje, przykłady

Narracja to sposób przekazywania informacji czytelnikowi, charakterystyczny dla utworów epickich (np. powieści, opowiadań czy eposów). Występuje więc głównie w prozie. Pozwala ona poznać historie bohaterów, przestrzeń lub relacje z wydarzeń utworu. Wyróżnia się jej dwa główne typy - pierwszoosobowa i trzecioosobowa. Główna różnica wynika z tego, czy narrator bierze udział w wydarzeniach, czy też jedynie ich obserwatorem.

  • Narracja pierwszoosobowa - definicja
  • Narracja pierwszoosobowa - rodzaje
  • Narracja pierwszoosobowa - przykłady z literatury
  • Narracja pierwszoosobowa - definicja

    Charakterystyczną cechą narracji pierwszoosobowej jest opisywanie wydarzeń z utworu w pierwszej osobie liczby pojedynczej („ja”). Wymaga to od narratora bycia również bohaterem opisywanych wydarzeń, aby mógł on z własnych doświadczeń relacjonować przeżyte historie. Z tego względu wyraża swoje subiektywne opinie i spostrzeżenia, nie wie wszystkiego na temat innych, jest więc narratorem bardziej ludzkim. Ogranicza go także własny światopogląd, który może zniekształcać jego relację. Taki rodzaj narracji nazywa się również pamiętnikarską, z uwagi na wspominanie głównie doświadczeń z przeszłości i spisywanie ich w formie pamiętnika. Możliwe jest jednak opisywanie przeszłości w czasie teraźniejszym, co nazywane jest praesens historicum, aby unaocznić wydarzenia i zaangażować odbiorcę.

    Narracja pierwszoosobowa - rodzaje

    W przypadku narracji pierwszoosobowej dominuje narracja bezpośrednia. Oznacza to, że narrator jest przy okazji jednym z głównych bohaterów utworu (najważniejszy bohater, jego towarzysz lub antagonista), a jego zachowania kształtują fabułę książki bądź opowiadania. Dzięki temu fabuła jest szeroka i ciekawa, ponieważ wgląd narratora w utwór jest głęboki i szeroki.

    Inaczej kształtuje się sytuacja w przypadku, gdy narratorem jest świadek wydarzeń. Jego wpływ na wydarzenia jest najczęściej bardzo ograniczony, może on relacjonować jedynie ich wycinek. Z tego względu taka fabuła, jeśli jest szeroka, musi opierać się na dodatkowo zdobytych informacjach, np. z rozmów z innymi świadkami lub swoich trafnych domysłach na temat możliwego rozwoju sytuacji, który zostanie potwierdzony lub obalony. Taka forma narracji częściej pojawia się w ramach reportaży niż powieści. 

    W przypadku takiej narracji ciężko opisywać cechy wyglądu lub w prosty sposób określić cechy głównego bohatera, aby było to naturalne. Z tego względu zdarza się, że narracja pierwszoosobowa jest także polifoniczna - w różnych rozdziałach różni bohaterowie opisują wydarzenia ze swojej perspektywy.

    Narracja pierwszoosobowa - przykłady z literatury

    Najczęściej narracja pierwszoosobowa występuje w powieściach młodzieżowych, ponieważ dzięki temu łatwiej jest nawiązać relację między odbiorcą a głównym bohaterem. Pojawia się to więc w książkach takich jak „Igrzyska Śmierci” Suzanne Collins, „Percy Jackson i bogowie olimpijscy” Ricka Riordana, trylogii „Niezgodna” Veroniki Roth, „Kirke” Madeleine Miller czy też „Ariadny” Jennifer Saint.

    Taka narracja pojawia się także w niektórych utworach z klasyki literatury, najczęściej w przypadku utworów autobiograficznych w postaci listów lub pamiętników. Pierwszoosobowy sposób wypowiedzi został zastosowany w „Pamiętnikach” Jana Chryzostoma Paska, fragmentach „Lalki” Bolesława Prusa (w ramach Pamiętnika starego subiekta, w których narratorem jest Ignacy Rzecki), „Pamiętniku z powstania warszawskiego” Mirona Białoszewskiego, a także „Cierpieniach Młodego Wertera” Johanna Wolfganga von Goethego (wypowiedzi Wertera w postaci listów, co czyni powieść epistolarną). 


    Czytaj dalej: Kim był człowiek zlagrowany? Cechy, przykłady w literaturze

    Ostatnia aktualizacja: 2023-07-24 17:52:07