Jak napisać interpretację wiersza?

Ostatnia aktualizacja: 2021-08-13 15:51:53

Stworzenie poprawnej interpretacji jest jedną z najistotniejszych umiejętności polonistycznych. Interpretacja to złożona, dłuższa forma wypowiedzi pisemnej, do której celów należą przede wszystkim: wyjaśnienie sensu interpretowanego utworu oraz wyeksponowanie jego najważniejszych cech i umieszczenie go w konkretnym kontekście.

Spis treści

Jak przygotować się do interpretacji utworu literackiego

Interpretacja to bardzo wymagająca forma wypowiedzi. By prawidłowo wykonać interpretację wiersza, należy poprzedzić pisanie kilkoma przygotowaniami:

  • Po pierwsze musimy uważnie przeczytać utwór, który zamierzamy interpretować. Czasami, szczególnie, gdy jego treść związana jest z konkretnym kontekstem, np. historycznym, warto przeczytać tekst kilka razy.
  • W celu usprawnienia pracy warto podkreślić w tekście jego najistotniejsze fragmenty – takie, które zawierają w sobie przekaz sięgający do konkretnej tradycji lub mówią nam o poetyce utworu (np. w przypadku utworu barokowego, już przy pierwszej lekturze odnaleźć możemy kilka cech, które charakteryzują styl epoki).
  • Nie należy zapominać również o tytule utworu. Bardzo często zawiera on istotną wskazówkę interpretacyjną, którą możemy wykorzystać w czasie pracy.
  • Po wyłonieniu głównego sensu utworu warto jeszcze raz wrócić do tekstu, tym razem skupiając się na jego warstwie językowej. Na tym etapie musimy wziąć pod uwagę wszelkie środki wyrazu artystycznego, które mogą występować w wierszu – metafory, epitety, porównania, ale również parabole, hiperbolizacje, etc. Przy gromadzeniu informacji na rzecz analizy utworu powinniśmy korzystać z pojęć teoretycznoliterackich – a więc odnosić się do konkretnych terminów, a nie zastępować je rozbudowanymi opisami tego, co udało nam się znaleźć w wierszu.
  • Warto skupić się również na budowie utworu. Przyglądając się tekstowi możemy wyodrębnić, czy wprowadzony został podział na strofy i ile wersów liczy każda z nich. Ważną obserwacją jest również liczba sylab w wersie oraz rodzaje rymów.
  • Przygotowując interpretację musimy pamiętać o tym, że wszystkie, z wyłonionych przez nas w trakcie przygotowań, elementów mają swoje znaczenie i łączą się w całość. Warto więc wyłonić pewne powiązania między nimi, które mogą nam powiedzieć wiele np. o stylu, w jakim został napisany. W tym celu warto skupić się na elementach takich jak: nastrój utworu, stosunek podmiotu lirycznego do opisywanego zjawiska, rola, jaką przyjmuje podmiot liryczny, jak zaprezentowany jest świat przedstawiony.
  • Dobrym rozwiązaniem, które pozwoli nam wykonać poprawną interpretację, jest sięgnięcie do kontekstu biograficznego twórcy. W tym przypadku musimy jednak zachować ostrożność – kontekst biograficzny przydaje się przy utworach dokumentujących ważne wydarzenia historyczne (np. poezja Baczyńskiego). W przypadku, w którym całą twórczość Kochanowskiego omawiać będziemy ze względu na kontekst śmierci jego córki (np. w przypadku pieśni sięgających do tradycji antycznej) musimy liczyć się z tym, że może zostać to uznane za błąd lub nadinterpretację.

Jak napisać interpretację?

Po zebraniu wszystkich najważniejszych informacji i uważnej, kilkukrotnej, lekturze interpretowanego utworu, możemy przystąpić do tworzenia dłuższej wypowiedzi pisemnej. Podobnie jak większość wypracowań, powinna być ona podzielona na odpowiednie segmenty:

  • WSTĘP – wstęp to pierwszy akapit naszej pracy. Powinniśmy zawrzeć w nim swoje rozpoznania dotyczące najważniejszych sensów utworu. Pamiętajmy, by podać pełne imię i nazwisko autora oraz czas powstania wiersza (w pracach egzaminacyjnych lub zaliczeniowych tę ostatnią informację znaleźć możemy pod utworem). We wstępie warto również odnieść się do tytułu utworu. Nie należy również zapominać o tezie interpretacyjnej.
  • ROZWINIĘCIE – rozwinięcie w przypadku dłuższej wypowiedzi pisemnej, jaką jest interpretacja, powinno dzielić się na kilka, równie ważnych, akapitów:
    1. Akapit dotyczący relacji pomiędzy nadawcą a odbiorcą – w nim określamy kto mówi w wierszu oraz ustalamy rodzaj podmiotu lirycznego oraz rodzaj liryki. Jeżeli wiersz posiada określonego odbiorcę, podajemy tę informacje oraz staramy się określić w jakiej jest on relacji z nadawcą (np. w przypadku poezji refleksyjnej lub miłosnej oraz liryce apelu, gdy podmiot liryczny przekonuje grono odbiorców do swoich racji). W tym akapicie powinniśmy również opisać sytuację liryczną, czyli okoliczności wypowiedzi.
    2. Akapit skupiony na analizie utworu – w tym akapicie najważniejszą kwestią są wyodrębnione przez nas cechy poetyki utworu. Określamy w nim, czy mamy do czynienia z monologiem lirycznym, dialogiem czy wyznaniem oraz jakie środki wyrazu artystycznego możemy w nim znaleźć. Ważne jest również określenie, w jaki sposób podmiot liryczny zabiera głos – czy jest on zdystansowany do opisywanej sytuacji, podchodzi do niej emocjonalnie czy jedynie sprawozdawczo. W tym miejscu podajemy również gatunek utworu.
    3. Akapit skupiony na interpretacji – w kolejnym akapicie podejmujemy się rozbudowanej interpretacji utworu. Tworząc interpretację nie powinniśmy zapominać o kontekstach oraz wyeksponowaniu znaczących motywów kulturowych i symboli. Jeżeli chcemy wprowadzić do naszej wypowiedzi cytaty z tekstu, powinniśmy odpowiednio je oznaczyć. Warto pamiętać również o tym, że gdy posługujemy się cytatem, musimy go odpowiednio uargumentować. Ma on służyć nam przede wszystkim wyeksponowaniu pewnych cech utworu i powinien korespondować z tezą interpretacyjną. W tym przypadku ważna jest argumentacja, która wzbogaca nasze wypracowanie.
  • ZAKOŃCZENIE – zakończenie to bardzo ważny, ale często pomijany element pracy pisemnej. Nie powinno ono składać się jedynie z jednego lub dwóch zdań. W zakończeniu musimy określić w sposób czytelny tezę interpretacyjną, która jest efektem odczytania całości. Komunikujemy w niej wyodrębnione przez nas znaczenie utworu- słowem: zapisujemy, o czym – naszym zdaniem – mówi wiersz. Do tezy powinniśmy dodać również naszą ocenę utworu. Powinna skupiać się ona na wartościach estetycznych, ale również etycznych i poznawczych. Warto więc zakończyć interpretację sformułowaniem dotyczącym tego, czy zgadzamy się z treścią utworu, czy jest ona dla nas istotna oraz czy odnaleźliśmy w nim ważne dla nas przesłanie.

Interpretacja utworu literackiego często uznawana jest za zadanie łatwe i takie, które nie wymaga od nas zbyt obszernej wiedzy polonistycznej. Musimy jednak mieć na uwadze, że gdy chcemy wykonać poprawną interpretację, musimy sięgnąć do pojęć i terminów głęboko zakorzenionych w tradycji literackiej. Każdy utwór opisuje pewien element przeszłości, wiele z przekazów jest uniwersalnych, inne natomiast dotyczą sytuacji ważnych tylko w pewnym momencie dziejowym. By w odpowiedni sposób odczytać przesłanie wiersza musimy więc opierać się nie tylko na pierwszych skojarzeniach, ale przede wszystkim na kontekstach - filozoficznym, historycznym, biograficznym, polityczno-społecznym, itp. Musimy pamiętać również o tym, że na ostateczny kształt interpretacji wpływa przede wszystkim specyfika danego utworu.


Czytaj dalej: Pytania jawne na maturze ustnej z języka polskiego w 2023 (Aktualizacja 01.03.2023)