Dramat szekspirowski a tragedia antyczna - porównanie

William Szekspir to niewątpliwie osoba, która wpłynęła na kształt współczesnego dramatu. Ten niezwykle płodny twórca tak wielce odbiegł od wszelkich wcześniej wyznawanych kanonów, iż uznaje się go za protoplastę nowego rodzaju dramatu - szekspirowskiego. Przed nim bowiem od setek lat kopiowano wzorce antyczne, wyrażające się w kilku niezbywalnych zasadach. Warto przeanalizować różnice między dramatem antycznym, a szekspirowskim i przekonać się, jak bardzo wybitny twórca przełomu renesansu oraz baroku "namieszał" w tej dziedzinie sztuki.

  • Zasada trzech jedności
  • Obecność chóru
  • Zasada decorum
  • Zasada jedności estetyki
  • Ograniczenie liczby aktorów do trzech
  • Zasada prawdopodobieństwa
  • Stypizowanie bohaterów
  • Zasada trzech jedności

    Dotyczy ona jedności czasu, miejsca i akcji. W dramacie antycznym wydarzenia przedstawione działy się w obrębie jednego dnia, aktorzy grali na tle jednego miejsca i rozwijali jedynie główny wątek całej opowieści. Tymczasem w dramacie szekspirowskim trzy jedności zostają zaburzone: poszczególne akty rozdzielają dłuższe okresy, akcja przenosi się pomiędzy różnymi miejscami. Występują również epizody niemające zupełnie żadnego wpływu na rozwój akcji całego dramatu.

    Obecność chóru

    W starożytnym dramacie była to grupa osób, wypowiadająca się zbiorowo poprzez mowę lub śpiew. Ich wypowiedź miał na celu objaśnienie wydarzeń dla widza, ewentualnie ich komentowanie. Szekspir z interpretacją kolejnych scen i wydarzeń pozostawia jedynie oglądającego spektakl. Nie dzieli też dramatu na stasimony i epejsodia, uzyskując dzięki temu większą dynamikę akcji przedstawionych w swoich dziełach.

    Zasada decorum

    Zasada ta rezerwuje wysoki styl wypowiedzi dla tragedii, niski zaś dla komedii. Antyczny dramat trzymał się jej bardzo rygorystycznie, szekspirowski zrywa z nią jednak obscenicznie. Bohaterowie tragedii Szekspira używają często jeżyka potocznego, zdolni są wręcz do wyrażania się w sposób wulgarny. Co więcej, dramat antyczny nigdy nie ukazywał na scenie momentu śmierci. Zazwyczaj, jak w Antygonie, donosił o niej jakiś posłaniec. Tymczasem dramat szekspirowski nie boi się epatować umieraniem i ukazuje krwawe sceny zabijania.

    Zasada jedności estetyki

    Dramat antyczny trzymał się zasady jedności estetyki. W tragedii nie mogło więc być żadnych elementów komediowych ani odwrotnie, komedia miała być pozbawiona wydźwięków tragicznych. Służyło to dostąpieniu przez widza katharsis - oczyszczenia poprzez głębsze zrozumienie emocji. Dramat szekspirowski łamie tą zasadę, wplatając między ewidentnie tragiczną akcję postaci lub całe sceny o charakterze komicznym. Dobrym przykładem może tu być scena z Odźwiernym w Makbecie, gdzie stary sługa zabawnie opowiada o skutkach nadużywania alkoholu.

    Ograniczenie liczby aktorów do trzech

    Dramat antyczny ograniczał maksymalną liczbę pojawiających się jednocześnie na scenie aktorów do trzech. Wynikało to z chęci skupienia uwagi widza na dziejącej się akcji, która mogla zostać zaburzona zbyt dużą ilością aktorów. Szekspir odszedł od tej zasady, dodając do swojego dramatu nawet sceny zbiorowe. Mamy nawet przykłady scen batalistycznych, które w dramacie antycznym byłyby jedynie zakomunikowane przez jakiś rodzaj posłańca, ale nigdy odtworzone.

    Zasada prawdopodobieństwa

    Zasada prawdopodobieństwa w dramacie antycznym wyraża się w dosłownym odzwierciedleniu rzeczywistości przed akcję na scenie. W dramacie szekspirowskim motywy nadprzyrodzone łamią tą zasadę, ingerując bezpośrednio w ludzkie życie. Możemy więc dostrzec np. wiedźmy, czy Hekate z Makbeta, które inspirują jego motywacje. Warto jednak zauważyć pewną inną odwrotność pod tym względem. W dramacie antycznym istoty boskie nie występowały, ich wola decydowała jednak całkowicie o ludzkim losie. W dramacie szekspirowskim następuje sytuacja odwrotna - człowiek jest wyłącznym panem swojego losu, mimo iż istoty nadprzyrodzone są obecne na scenie.

    Stypizowanie bohaterów

    W tragedii antycznej bohaterowie przedstawiają konkretne typy ludzi, są jednolici pod względem budowy wewnętrznej. Tymczasem postaci w dramacie szekspirowskim są niejednolite, niejednoznaczne pod względem ich oceny. Często stanowią bardzo skomplikowaną konstrukcję psychologiczne. Kierują nimi różne motywy, mogą wahać się podczas ich wyboru. Co więcej, są one dynamiczne i pod tym względem potrafią zmieniać się podczas trwania akcji utworu. Dodatkowo dramat szekspirowski ukazuje bohaterów z szerszego przekroju społecznego - na scenie pojawiają się prostacy i arystokraci. Dramat antyczny skupiał się raczej na osobach wysoko urodzonych i tam szukał swoich bohaterów.


    Czytaj dalej: Kim był człowiek zlagrowany? Cechy, przykłady w literaturze

    Ostatnia aktualizacja: 2022-10-03 22:07:21